Καθώς διανύουμε την κρύα και σκοτεινή εποχή του χειμώνα, πολλοί είναι εκείνοι που φθονούν τα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη, περιμένοντας την άνοιξη για να επιστρέψουν στη δράση και την ενεργό ζωή. Όπως αναλύει στο The Conversation o Peter Stenvinkel, καθηγητής Νεφρολογίας στο Karolinska Institutet, αυτή η μακρά περίοδος ανάπαυσης αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η φύση αναπτύσσει έξυπνες λύσεις σε δύσκολα προβλήματα.
Πώς σχετίζεται η χειμερία νάρκη με τον άνθρωπο;
Ένα άρθρο του British Medical Journal περιγράφει έναν τύπο ανθρώπινης χειμερίας νάρκης, το «lotska», που μοιάζει με λήθαργο. Αποτέλεσε μια ευρέως διαδεδομένη πρακτική για τους αγρότες στο Pskov της Ρωσίας το 1900, όπου η τροφή ήταν ελάχιστη, σε βαθμό που ο ύπνος αποτελούσε τον μοναδικό τρόπο αντιμετώπισης του προβλήματος. Οι άνθρωποι ξυπνούσαν μια φορά την ημέρα για να φάνε ένα κομμάτι ψωμί και να πιουν ένα ποτήρι νερό. Στη συνέχεια, έπεφταν και πάλι για ύπνο, κρατώντας εναλλάξ τη φωτιά αναμμένη. Παρόμοιες πρακτικές εντοπίζονται και σε άλλες φυλές ανθρώπων του παρελθόντος.
Μια μελέτη του 2020 υποδηλώνει ότι, πριν από περίπου 400.000 χρόνια, οι αρχαίοι πρόγονοι του ανθρώπου, οι λεγόμενοι hominins, είναι πολύ πιθανό να αξιοποιούσαν την πρακτική της χειμερίας νάρκης. Για παράδειγμα, οστά που ανακαλύφθηκαν σε σπήλαιο της Ισπανίας αποκαλύπτουν εποχιακές διαταραχές στην ανάπτυξη, μαρτυρώντας ότι οι άνθρωποι υιοθετούσαν την πρακτική των ζώων για να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Φυσικά, η χειμερία νάρκη είναι μια πολύ πιο βαθιά και σύνθετη διαδικασία από τον τυπικό ύπνο, με αποτέλεσμα να προκαλεί δραματικές αλλαγές στον μεταβολισμό. Αυτή η μακρά περίοδος ανάπαυσης συνδυάζει διάφορους παράγοντες που συνδέονται με τη μακροζωία, τη μειωμένη πρόσληψη θερμίδων, τη χαμηλή θερμοκρασία του σώματος και τον μειωμένο μεταβολισμό. Τα ζώα που πέφτουν σε χειμερία νάρκη ζουν συνήθως περισσότερο από άλλα είδη ίδιου μεγέθους. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η χειμερία νάρκη επιβραδύνει τη γήρανση σε ορισμένες ζωικές ομάδες, γεγονός που μαρτυρά ότι ενδεχομένως «κρύβει» πολύτιμα μυστικά αντιγήρανσης.
Η γήρανση χωρίζεται με βάση τη χρονολογική και τη βιολογική ηλικία. Η χρονολογική ηλικία είναι ένα μέτρο του χρόνου από τη γέννηση, ενώ η βιολογική αξιολογεί τη «φθορά» του σώματος, προσφέροντας έναν πιο ακριβή δείκτη υγείας και μακροζωίας. Μια μελέτη του 2023 υπογράμμισε ότι η βιολογική ηλικία είναι μεταβλητή και μπορεί να αυξηθεί προσωρινά υπό συνθήκες στρες.
Οι ασθένειες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής και συσσωρεύονται με την ηλικία, όπως π.χ. οι καρδιαγγειακές παθήσεις, η παχυσαρκία και η άνοια, προκύπτουν από αυτή τη φθορά, οδηγώντας σε φλεγμονές, αλλαγές στον εντερικό μικροβίωμα και αυξημένο οξειδωτικό στρες. Η μελέτη των πρακτικών της φύσης, όπως η χειμερία νάρκη, θα μπορούσε να συμβάλλει στη θεραπεία παθήσεων που σχετίζονται με τη φθορά.
Υπάρχουν επίσης μακρόβια ζώα που δεν πέφτουν σε χειμερία νάρκη, αλλά μπορούν επίσης να μας χαρίσουν χρήσιμες πληροφορίες. Πρόκειται για είδη που έχουν αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας απέναντι στη γήρανση, όπως η προστασία από τη φλεγμονή, το οξειδωτικό στρες και τις τροποποιήσεις των πρωτεϊνών που προκαλούνται με το πέρασμα του χρόνου. Για παράδειγμα, γενετικές μελέτες στο πετρόψαρο rougheye, που ζει περισσότερα από 200 χρόνια, υποδηλώνουν ότι τα φλαβονοειδή συνδέονται με τη μακροζωία. Τρόφιμα όπως εσπεριδοειδή, μούρα, κρεμμύδια, μήλα και μαϊντανός έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε φλαβονοειδή, που διαθέτουν αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες και προστατεύουν από οργανικές βλάβες.
Ο ειδικός καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ανακάλυψη του τρόπου με τον οποίο η φύση αντιμετωπίζει τα προβλήματά της μπορεί να βοηθήσει την επιστήμη να αποκρυπτογραφήσει νέους δρόμους για τη βελτίωση της ανθρώπινης υγείας. Η χειμερία νάρκη, συγκεκριμένα, μας διδάσκει πως η διατήρηση των κυττάρων, ο ρυθμιστικός μεταβολισμός και οι γενετικές προσαρμογές παίζουν βασικό ρόλο στη μακροζωία. Ο τρόπος ζωής και οι διατροφικές μας συνήθειες είναι τα καλύτερα εργαλεία για να μιμηθούμε ορισμένους από αυτούς τους μηχανισμούς. Ο ποιοτικός ύπνος συνδέεται επίσης με τη μακροζωία. Μια μελέτη του Μαρτίου 2023 έδειξε ότι μπορεί να χαρίσει έως και 5 χρόνια επιπλέον ζωής στους άνδρες και 2,5 χρόνια στις γυναίκες. Ως ποιοτικός ορίζεται ο ύπνος που διαρκεί 7-8 ώρες καθημερινά και χαρίζει μια αίσθηση αναζωογόνησης, τουλάχιστον πέντε ημέρες την εβδομάδα.
Διαβάστε ακόμη:
Η σκέψη που απομακρύνει τον φόβο των γηρατειών – Κάντε την κι εσείς!
Αντιγήρανση: Επτά τρόποι να διατηρήσουμε αγέραστο το χαμόγελο μας
Θέλετε νεανικό δέρμα για πάντα; Οκτώ συνήθειες που προφυλάσσουν από τη γήρανση
