Το συνεχές κυνήγι της τελειότητας, η τελειοθηρία ή τελειομανία όπως συνηθίζουμε να την αποκαλούμε, μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και κοινωνική ζωή του ατόμου όπως κατάθλιψη, αίσθημα του «μη ανήκειν» και κοινωνική απομόνωση. Στο συμπέρασμα κατέληξε πρόσφατη μελέτη με επικεφαλής την ψυχολόγο Katerina Rnic από το πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας, η οποία δημοσιεύτηκε στο Journal of Social and Clinical Psychology. Τα ευρήματα σχολιάζει σε άρθρο του Αμερικανός ψυχολόγος Mark Travers.
Στη διερεύνηση του ρόλου της τελειοθηρίας στην εμφάνιση κατάθλιψης οδήγησε ένα παλαιότερο ερευνητικό project της επιστημονικής ομάδας που συνέδεσε το εξιδανικευμένο από την κοινωνία στοιχείο της προσωπικότητας με επικίνδυνα ψυχολογικά «σκοτάδια». Για τη διακρίβωση των τύπων τελειοθηρίας που ωθούν στην κατάθλιψη, οι ερευνητές επικεντρώθηκαν σε ένα μοντέλο που σχετίζει την τελειοθηρία με την κοινωνική απόσυρση από το σύνολο και κατ’ επέκταση την κακή διάθεση και τα καταθλιπτικά συμπτώματα, «δεδομένου ότι το επαγώμενο από τις διαπροσωπικές σχέσεις στρες αποτελεί από τις κυρίαρχες αιτίες κατάθλιψης», σύμφωνα με τη Δρ Rnic. Η επιστημονική ομάδα μελέτησε τις βασικές μορφές τελειοθηρίας:
- τελειοθηρία προσανατολιζόμενη στον ίδιο τον εαυτό -κυρίαρχη αντίληψη του κοινωνικού συνόλου για την τελειομανία- κατά την οποία το άτομο έχει υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό του
- τελειοθηρία προσανατολιζόμενη στους άλλους κατά την οποία το άτομο έχει μη ρεαλιστικές απαιτήσεις από άτομα του περίγυρού του όπως φίλοι και συγγενείς που εμποδίζουν τις καλές σχέσεις
- κοινωνικά προσανατολιζόμενη τελειοθηρία κατά την οποία το άτομο αισθάνεται πως οι άλλοι έχουν παράλογες απαιτήσεις στις οποίες όμως νιώθει ότι θα πρέπει να ανταποκριθεί για να κερδίσει την αποδοχή.
Οι ερευνητές επεσήμαναν τους τρόπους έκφρασης της τελειοθηρίας μέσα από:
- την έντονη προβολή ταλέντων και δυνατοτήτων προς εντυπωσιασμό των άλλων, μιας εικόνας «τέλειας» που έφερε πολλές ομοιότητες με τον ναρκισσισμό
- την απόκρυψη αδυναμιών και ατελειών άμεσα είτε έμμεσα, αποφεύγοντας π.χ. τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που θα μπορούσαν αν τις αποκαλύψουν
- τη λεκτική απόκρυψή τους, αποφεύγοντας π.χ. την κουβέντα σχετικά με λάθη ή δυσκολίες που έχουν αντιμετωπίσει.
Η έρευνα απάντησε ακόμα και στο γιατί οι τελειομανείς επιμένουν σε συμπεριφορές παρόλο που αναγνωρίζουν τα αρνητικά επακόλουθα, σημειώνει ο Δρ Travers. Όπως ανέφερε η επικεφαλής της μελέτης, πολλές φορές υπάρχουν και πλεονεκτήματα από την προσκόλληση κάποιου στην τελειοθηρία. Για παράδειγμα, η αυτοπροσανατολιζόμενη τελειοθηρία που σχετίστηκε με εντονότερα καταθλιπτικά συμπτώματα και κοινωνική αποστασιοποίηση, συνδέθηκε και με υψηλότερα επίπεδα αναγνώρισης της αξίας τους, ενδεχομένως λόγω των ισχυρών κινήτρων και της αποφασιστικότητάς τους που αποτελούν συνήθως αξιοθαύμαστες αρετές.
Τι συστήνει σε η Δρ Rnic σε όσους εντοπίζουν τα παραπάνω χαρακτηριστικά στον εαυτό τους;
- Να εκτιμήσουν πόσο τους έχει βλάψει η τελειομανία και πώς θα επωφελούνταν αν ξέφευγαν απ’ αυτήν. Να απαντήσουν σε ερωτήματα όπως «Θα έχω περισσότερο χρόνο για ασχολίες που αγαπώ;» ή «Θα μου ήταν ευκολότερο να διεκπεραιώσω κάτι που αποφάσισα να αναλάβω;». «Θα είχα καλύτερη σχέση με τον/την σύντροφό μου;»
- Να δοκιμάσουν κάποια πειράματα όπως να κάνουν λάθη και ατέλειες εσκεμμένα, αφού πρώτα έχουν προσπαθήσει να προβλέψουν τι μπορεί να συμβεί από αυτά και μετά να διασταυρώσουν την εκτίμηση με τα πραγματικά αποτελέσματα.
Διαβάστε επίσης:
Αλλαγή ώρας: Γιατί μας κάνει καλό – Πώς ωφελεί την ψυχική υγεία
Ψυχική ισορροπία και ευημερία: Ο εύκολος τρόπος να τις κατακτήσουμε
Κατάθλιψη: Η ανεπάρκεια αυτής της βιταμίνης αυξάνει τον κίνδυνο για τους 50ρηδες
