Ζούμε σε μια εποχή διαρκούς συνδεσιμότητας, όπου οι κοινωνικές πλατφόρμες, τα likes και τα σχόλια είναι τα νέα «μέσα επιβίωσης». Αυτή η ασταμάτητη ψηφιακή αλληλεπίδραση, όμως, που σε πολλές περιπτώσεις μοιάζει με ανάγκη για επιβεβαίωση, έχει άμεσες συνέπειες στην ψυχική μας υγεία.
Ο δρ. Jason Shimiaie, ψυχίατρος και διευθυντής του Shimiaie Associates, υπογραμμίζει, μέσα από άρθρο του στο Psychology Today, ότι η υπερβολική ενασχόληση με τα social media μπορεί να προκαλέσει μια νέα ψυχική κατάσταση, τον «κοινωνικό διαβήτη» (social diabetes). Δεν πρόκειται για μια αναγνωρισμένη ψυχική διαταραχή, αλλά περιγράφει μια γνωστή κατάσταση: Την υπερφόρτωση του εγκεφάλου από γρήγορες, επεξεργασμένες και επιφανειακές αλληλεπιδράσεις, οι οποίες δεν αντικαθιστούν την πραγματική ανθρώπινη σύνδεση.
Ο όρος προέκυψε καθώς οι σύγχρονες ψηφιακές συνήθειες έχουν, σύμφωνα με τον ειδικό, παρόμοιες επιπτώσεις στον οργανισμό με αυτές της υπερβολικής κατανάλωσης ζάχαρης. Η ανάγκη μας για κοινωνικοποίηση καλύπτεται με γρήγορες συνδέσεις, όπως likes αντί για ένα πραγματικό βλέμμα, emojis αντί για ενσυναίσθηση, σχόλια αντί για πραγματικό διάλογο. Αντί, λοιπόν, να ενδυναμώνει τις ανθρώπινες σχέσεις, η συνεχόμενη έκθεση σε γρήγορες και επιφανειακές αντιδράσεις προκαλεί σοβαρές ψυχικές διαταραχές.
Τα συμπτώματα του κοινωνικού διαβήτη
Η μόνιμη έκθεση σε μηνύματα, σχόλια και αντιδράσεις μπορεί να προκαλέσει αυξημένα επίπεδα άγχους και ψυχικής κούρασης και να οδηγήσει σε αυξομειώσεις στην ψυχική μας κατάσταση: Άλλοτε δημιουργεί στιγμές χαράς και ενθουσιασμού, και άλλοτε περιόδους άγχους, θλίψης και συναισθηματικής πίεσης.
Τα συμπτώματα του «κοινωνικού διαβήτη» περιλαμβάνουν επίσης χαμηλή αυτοεκτίμηση, υπερβολική σύγκριση με άλλους, εθισμό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και απώλεια ελέγχου, ενώ συχνά οδηγεί σε πιο επιφανειακές και λιγότερο ασφαλείς σχέσεις. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι, ενώ επικοινωνούμε περισσότερο από ποτέ, παραδόξως νιώθουμε και πιο μόνοι από ποτέ.
Εξηγώντας το παράδοξο: Πώς η έντονη ψηφιακή αλληλεπίδραση ενισχύει το αίσθημα μοναξιάς
Ο σύγχρονος ψηφιακός κόσμος κατακλύζει το νευρικό μας σύστημα με υπερβολικά ερεθίσματα. Σύμφωνα με τους νευροεπιστήμονες, η υπερβολική χρήση των social media ενεργοποιεί το μεσολιμβικό σύστημα ντοπαμίνης -που είναι υπεύθυνο για την ανταμοιβή- με τρόπο παρόμοιο όπως η ζάχαρη, το σεξ και οι ουσίες. Αυτό μπορεί να σας κάνει να νιώθετε όλο και λιγότερα συναισθήματα ή να χρειάζεστε πιο έντονες εμπειρίες για να νιώσετε ικανοποίηση. Ταυτόχρονα, η χρόνια ψηφιακή υπερφόρτωση μπορεί να μειώσει τη λειτουργία του προμετωπιαίου φλοιού (που ρυθμίζει τον αυτοέλεγχο) και να αυξήσει τη δραστηριότητα της αμυγδαλής, προκαλώντας ανασφάλεια, άγχος και απόλυτο τρόπο σκέψης.
Ουσιαστική ανθρώπινη σύνδεση σημαίνει αμοιβαία αναγνώριση, συναισθηματική επένδυση και φυσική παρουσία. Αντί γι’ αυτό, τα social media δημιουργούν μια ψευδαίσθηση αλληλεπίδρασης, όπου οι σχέσεις γίνονται πιο επιφανειακές και βασίζονται περισσότερο στην εικόνα και την επίδειξη παρά στην αυθεντικότητα. Σύμφωνα με τον ειδικό, όταν η επικοινωνία είναι πάντα διαθέσιμη, χάνει σταδιακά το νόημά της.
Η κοινωνική πόλωση και η ψευδαίσθηση της κοινότητας
Ενώ το διαδίκτυο υπόσχεται να δημιουργήσει παγκόσμια «κοινότητα», στην πράξη κάνει το αντίθετο, ενισχύει δηλαδή τον κοινωνικό διαχωρισμό. Οι αλγόριθμοι προωθούν περιεχόμενο που μας επιβεβαιώνει αντί να μας προκαλεί να σκεφτούμε διαφορετικά, δημιουργώντας «κλειστά» περιβάλλοντα, όπου οι απόψεις γίνονται ακραίες κι εμείς λιγότερο δεκτικοί. Αυτό ενισχύει την ψυχική εξάντληση, γιατί τα άτομα αισθάνονται ότι βρίσκονται διαρκώς σε μια κατάσταση «μάχης», χωρίς χώρο για αληθινή κατανόηση.
Πώς μπορείτε να αποκαταστήσετε την ψυχική σας υγεία;
Σύμφωνα με τον δρ. Shimiaie, η παντελής αποχή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι απαραίτητη. Ο ίδιος προτείνει τρόπους για να αποκαταστήσετε την ψυχική σας ισορροπία και να μειώσετε τις αρνητικές επιπτώσεις της υπερσύνδεσης:
- Ψηφιακός περιορισμός: Θέστε συγκεκριμένες ώρες σύνδεσης στον ψηφιακό κόσμο.
- Προτεραιότητα στην ποιότητα, όχι την ποσότητα: Εστιάστε σε ελάχιστες, ουσιαστικές σχέσεις, που θα σας προσφέρουν συναισθηματική ασφάλεια.
- Εστιάστε στις πραγματικές, φυσικές σχέσεις: Δώστε έμφαση σε προσωπικές επαφές, με δια ζώσης συναντήσεις και αληθινές συνομιλίες.
- Μοιραστείτε αυθεντικό περιεχόμενο: Εάν θέλετε να δημοσιεύσετε στιγμές και σκέψεις, κάντε το χωρίς να προσπαθείτε να είστε «τέλειοι» online.
- Πείτε «ναι» στη διαφορετικότητα: Αντί να απορρίπτετε τις διαφορετικές απόψεις, αφιερώστε λίγο χρόνο να τις ακούσετε και να τις κατανοήσετε.
Διαβάστε επίσης
Απίστευτο! Νέοι σε κρίση ηλικίας και παππούδες που «ξανανιώνουν» – Τι συμβαίνει;
Υπάρχει τρόπος να μετρήσουμε τον εθισμό μας στο TikTok και είναι ελληνική πατέντα – Ενημερωθείτε
Είναι τα νεύρα σας τεντωμένα; Βρείτε τον ένοχο κάνοντας αυτή την απλή ερώτηση στον εαυτό σας
