H Σουηδέζα έφηβη ακτιβίστρια για το κλίμα Γκρέτα Τούνμπεργκ που στην ομιλία της κατά την έναρξη της Συνόδου του ΟΗΕ για το Κλίμα, στη Νέα Υόρκη, δεν δίστασε να καταγγείλει τους παγκόσμιους ηγέτες για την αποτυχία τους να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, έχει διαγνωστεί με σύνδρομο Άσπεργκερ. Τι σημαίνει αυτό για την συμπεριφορά της;

Η ίδια η 16χρονη Γκρέτα Τούνμπεργκ, μια από τους τέσσερις νικητές του Βραβείου Ορθής Διαβίωσης (Right Livelihood Award) για το 2019, γνωστού και ως σουηδικό Εναλλακτικό βραβείο Νόμπελ, όπως ανακοινώθηκε σήμερα, έχει χαρακτηρίσει το σύνδρομο από το οποίο πάσχει «υπερδύναμη».

Τι είναι όμως το σύνδρομο Άσπεργκερ με το οποίο έχει διαγνωστεί η 16χρονη κοπέλα και γιατί συχνά χαρακτηρίζεται «σύνδρομο του μικρού σοφού»; Το ygeiamou.gr μίλησε με την κ. Νατάσσα Γιάννακα Δρ. Κλινικής Ψυχολογίας και Ψυχοπαθολογίας του παιδιού, Δημιουργό του μοντέλου friends’ play και μέλος επιστημονικής επιτροπής του Ελληνικού Συλλόγου για το Σύνδρομο Asperger, σε μια προσπάθεια να σκιαγραφήσει το προφίλ του παιδιού με σύνδρομο Άσπεργκερ  και τις ιδιαιτερότητες που αυτό προσδίδει στο χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του. Η Δρ. Γιαννακα είναι εξειδικευμένη στο σύνδρομο Άσπεργκερ και το διδακτορικό της στο Paris Descartes είναι το πρώτο στην Γαλλία και την Ελλάδα για το Άσπεργκερ.

Όπως εξηγεί η Δρ. Νατάσσα Γιάννακα «υπάρχουν πολλά και διαφορετικά προφίλ. Άλλα παιδιά μπορεί να έχουν μαθησιακές δυσκολίες, ενώ άλλα να είναι άριστοι μαθητές ακόμα και σημαιοφόροι».

Το σύνδρομο Άσπεργκερ ανήκει στις αναπτυξιακές διαταραχές. Συχνά χαρακτηρίζεται ως αυτισμός υψηλής λειτουργικότητας και τα αίτιά του είναι νευροβιολογικά, ενώ υπάρχει και μεγάλος βαθμός κληρονομικότητας – σε ποσοστό 80% ο ένας γονιός έχει επίσης το σύνδρομο.

Ωστόσο διαφέρει από τον αυτισμό επειδή τα παιδιά με  Άσπεργκερ έχουν φυσιολογική ή ανώτερη νοημοσύνη και δεν καθυστερούν να μιλήσουν, εν αντιθέσει με τον κλασικό αυτισμό όπου υπάρχει καθυστέρηση στο λόγο. Eμφανίζεται στα αγόρια τέσσερις φορές συχνότερα από τα κορίτσια, ενώ σε ένα ποσοστό 20% τα άτομα με το σύνδρομο είναι ιδιοφυΐες.

Εκκεντρικοί ή αφελείς

Το σύνδρομο Άσπεργκερ είναι μια αναπτυξιακή διαταραχή ελαφριάς ή πιο βαριάς μορφής. Εξαιτίας ορισμένων χαρακτηριστικών του συνδρόμου συχνά τα παιδιά ή οι ενήλικες με Άσπεργκερ φαίνονται «εκκεντρικοί» ή «αφελείς». Ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά;
– η εμφανής δυσκολία να δημιουργήσουν φιλίες παρότι το επιθυμούν, επειδή δυσκολεύονται να κατανοήσουν τους άγραφους νόμους της κοινωνικής συμπεριφοράς, αλλά και τους κανόνες των παιχνιδιών
– το παιχνίδι των παιδιών συχνά είναι φανταστικό, μοναχικό και ασυνήθιστο
-η αδυναμία τους κατανοήσουν το χιούμορ, τα λογοπαίγνια και τις μεταφορές παρότι το λεξιλόγιό τους είναι ανεπτυγμένο
– η δυσκολία να κατανοήσουν αφηρημένες έννοιες με αποτέλεσμα να τους φαίνονται ακατανόητα σχολικά μαθήματα όπως η λογοτεχνία ή τα θρησκευτικά,
– η προσκόλλησή τους στη ρουτίνα και οι εκρήξεις άγχους και θυμού στις αλλαγές προγράμματος και τις μεταβατικές καταστάσεις (π.χ., αλλαγή σχολείου, ταξίδι)
– η αδεξιότητά τους π.χ. δυσκολεύονται σε συντονισμένες κινήσεις όπως το πέταγμα της μπάλας, το δέσιμο των κορδονιών, το ποδήλατο, το σκαρφάλωμα. Επίσης μπορεί να έχουν παράξενο βάδισμα και άσχημο γραφικό χαρακτήρα.  Τα μισά από τα παιδιά με Άσπεργκερ δυσκολεύονται να γράψουν καθαρά (δυσγραφία) και κουράζονται υπερβολικά όταν γράφουν
– συχνά παρουσιάζουν ευαισθησία σε ήχους, μυρωδιές ή γεύσεις που δεν φαίνεται να ενοχλούν τους άλλους

Τα άτομα με σύνδρομο Άσπεργκερ καταπιάνονται συχνά σε βαθμό εμμονής με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα όπως π.χ. το διάστημα, τα φυσικά φαινόμενα, οι χάρτες, οι μάρκες των αυτοκινήτων, οι διαδρομές, η γεωγραφία, οι υπολογιστές. Αρκετές φορές αυτές οι εμμονές μπορεί να τα βοηθήσουν στην εκμάθηση ενός αντικειμένου και στην επιτυχημένη επαγγελματική τους αποκατάσταση μελλοντικά.

Η ιστορία
Ήταν το 1944 όταν για πρώτη φορά ο αυστριακός παιδίατρος Χανς Άσπεργκερ παρατήρησε ότι τέσσερα αγοράκια που ήταν ασθενείς του είχαν μια παράξενη ιδιοσυγκρασιακή συμπεριφορά την οποία ονόμασε «Αυτιστική Ψυχοπάθεια παιδικής ηλικίας».

Τα αγοράκια είχαν περιορισμένο φάσμα ενδιαφερόντων μεν, αλλά παρουσίαζαν επίμονη προσκόλληση σε ένα θέμα (π.χ. αεροπλάνα, τρένα, γεωγραφία, ζώα) για το οποίο ήθελαν να μάθουν τα πάντα. Παράλληλα είχαν δυσκολία στην επικοινωνία με τους άλλους, στην απόκτηση φίλων, ενώ μιλούσαν με μονότονο ύφος, επιδεικνύοντας μια εμμονή στην τακτοποίηση και σε στερεότυπες συμπεριφορές. Τα παιδιά είχαν υψηλή νόηση μεν, αλλά δυσκολεύονταν να κατανοήσουν και να «μεταφράσουν» τους κοινωνικούς κώδικες επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των ανθρώπων.

Επί πολλά χρόνια οι ειδικοί διαφωνούσαν για το αν το σύνδρομο Άσπεργκερ αποτελεί ξεχωριστή διαταραχή ή αν πρόκειται για αυτισμό ελαφριάς μορφής. Τελικά το 1992 συμπεριελήφθη στη Διεθνή Ταξινόμηση των Νόσων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ICD) και το 1994 περιλήφθηκε για πρώτη φορά στο εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM-IV) σαν ανεξάρτητη διαταραχή. Ωστόσο αν και έχει ταξινομηθεί επισήμως ως ανεξάρτητη διαταραχή, στην τελευταία ταξινόμηση της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM V) αποφασίστηκε να παραβλεφθεί ως ξεχωριστή κατηγορία και να ενσωματωθεί στο φάσμα του αυτισμού.

Η αντιμετώπιση
Η μεγαλύτερη δυσκολία των ανθρώπων με σύνδρομο Άσπεργκερ αφορά στην αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό και η στήριξη που προσφέρεται από το οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον καθώς και από θεραπευτές πολλών ειδικοτήτων (ψυχολόγους, εργοθεραπευτές, λογοθεραπευτές κτλ.) εστιάζει στο να τους βοηθήσει να διαχειριστούν τις σχέσεις τους και να ελέγχουν το άγχος που τους κυριεύει όταν κάτι δεν εξελίσσεται σύμφωνα με το αναμενόμενο πρόγραμμα.

Το παιδί με το σύνδρομο έχει ανάγκη υποστήριξης ώστε να προσαρμοστεί καλύτερα κοινωνικά και να αναπτύξει τις ιδιαίτερες ικανότητές του. «Κάθε παιδί έχει ξεχωριστές δυσκολίες. Μπορεί να προτείνουμε εργοθεραπεία για τη βελτίωση των αισθητηριακών δυσκολιών ή του ψυχοκινητικού συντονισμού, λογοθεραπεία για την εκπαίδευση στην επικοινωνία, στο χιούμορ, στις μεταφορές και στα κρυφά νοήματα των εκφράσεων, ειδική διαπαιδαγώγηση για τις μαθησιακές δυσκολίες, αλλά κυρίως ψυχολογική στήριξη και εκπαίδευση στην κατανόηση συναισθημάτων, στην κοινωνική αλληλεπίδραση, στην εκμάθηση στρατηγικών για την αποφυγή bullying, γιατί τα παιδιά αυτά είναι ευάλωτα στα πειράγματα και τις κοροϊδίες , στην διαχείριση συγκρούσεων καθώς και συμβουλευτική γονέων. Ιδιαίτερα σημαντική επίσης θεωρείται και η συμμετοχή του παιδιού σε ομάδες κοινωνικών δεξιοτήτων με συνομήλικα παιδιά» εξηγεί η Δρ Γιάννακα.

Μάλιστα το μοντέλο friends’ play, που έχει δημιουργήσει η ίδια και ήδη εφαρμόζεται στην Ελλάδα και στη Γαλλία, είναι ένα διεθνώς αναγνωρισμένο ψυχοπαιδαγωγικό πρόγραμμα για την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων των παιδιών με σύνδρομο Άσπεργκερ μέσα από ατομικό πρόγραμμα, συμμετοχή σε ομάδα παιδιών, πρόγραμμα στην τάξη και στο διάλειμμα και εκπαίδευση γονέων.

Να θυμίσουμε τέλος ότι διάσημοι σκηνοθέτες, επιστήμονες και κάτοχοι βραβείων Νόμπελ έχουν διαγνωστεί με σύνδρομο Άσπεργκερ. Ο Νεύτων, ο Albert Einstein, ο Βill Gates και ο Steven Spielberg είναι κάποιοι από αυτούς…