Είναι το επάγγελμα που επιλέξαμε «καθρέφτης» της ψυχικής μας υγείας και μια απόφαση καθορισμένη από τη γενετική μας προδιάθεση για νευροψυχιατρικές διαταραχές; Αυτό ήταν το ερώτημα μελέτης με συμμετοχή Ελλήνων επιστημόνων, τα ευρήματα της οποίας δημοσιεύονται στο Nature Human Behaviour.
Η ερευνητική ομάδα, με επικεφαλής τον Γεώργιο Βολουδάκη, MD, PhD, Αναπληρωτή Καθηγητή (Ψυχιατρικής, Τεχνητής Νοημοσύνης και Υγείας του Ανθρώπου, Γενετικής και Γονιδιωματικών Επιστημών) στην Ιατρική Σχολή Icahn του Όρους Σινά (Νέα Υόρκη), πραγματοποίησε ανασκόπηση δεδομένων από 421.899 συμμετέχοντες σε μακροχρόνιες μελέτες στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, με στόχο να εντοπίσει πώς τα γονίδια που προδιαθέτουν για Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ), αυτισμό, κατάθλιψη, σχιζοφρένεια και άλλες νευροψυχιατρικές διαταραχές επηρεάζουν τον επαγγελματικό προσανατολισμό.
Επαγγέλματα και ΔΕΠΥ
Η έρευνα υπέδειξε πιθανή επιρροή του γενετικού υποβάθρου για τα παρακάτω επαγγέλματα:
- Arts and Design· τα άτομα που απασχολούνται στον τομέα αυτό που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις εικαστικές τέχνες, τη μόδα και τον γραφιστικό και βιομηχανικό σχεδιασμό, ήταν πιθανότερο να έχουν γενετική προδιάθεση για ανορεξία, διπολική διαταραχή, αυτισμό, σχιζοφρένεια και κατάθλιψη.
- Πληροφορική/Τεχνολογία· εργαζόμενοι στον τεχνολογικό κλάδο είναι πιθανότερο να έχουν γενετική προδιάθεση για αυτισμό, σπανιότερο ωστόσο για κατάθλιψη ή ΔΕΠΥ.
- Εκπαίδευση· οι εκπαιδευτικοί είχαν αυξημένες πιθανότητες γενετικής προδιάθεσης για ανορεξία και ΔΕΠΥ, συγκριτικά με άλλα επαγγέλματα.
- Κοινωνική εργασία· συνδέθηκε με μεγαλύτερη πιθανότητα για γονίδια που σχετίζονται με την καταθλιπτική διαταραχή.
- Γεωργία, αλιεία και υλοτομία· απασχολούμενοι σε επαγγέλματα του πρωτογενούς τομέα ήταν πιθανότερο να έχουν γενετική προδιάθεση για ΔΕΠΥ.
Αξιοσημείωτα ήταν τα ευρήματα σχετικά με την (πανταχού παρούσα σήμερα) ΔΕΠΥ και, συγκεκριμένα, άτομα με τα γονίδια της διαταραχής ήταν:
- πιθανότερο να απασχολούνται επαγγελματικά με την καθαριότητα, τη μαγειρική, την εστίαση, την εργασία σε εργοστάσια, την οικοδομή, την αστυνομία, τις μεταφορές (π.χ. οδηγοί λεωφορείων) και την κομμωτική.
- σπανιότερο να επιλέξουν επαγγέλματα σχετιζόμενα με την αρχιτεκτονική, την τεχνολογία, τις επιχειρήσεις, την εκπαίδευση, τη νομική ή την υγεία.
Οι ερευνητές σημείωσαν ότι, παρόλο που τα ευρήματα ήταν στατιστικά σημαντικά, η επίδραση της γενετικής προδιάθεσης στην επιλογή επαγγέλματος ήταν πολύ μικρή. Εκτιμήθηκε ότι οι γενετικές αυτές ιδιαιτερότητες μπορούν να εξηγήσουν μόνο κατά 0,5% τον επαγγελματικό προσανατολισμό, ενώ άλλοι παράγοντες, όπως η ηλικία, το φύλο και η εκπαίδευση, είχαν πολύ μεγαλύτερη σημασία.
Ένα διάγραμμα από τη μελέτη, που δείχνει τη σύνδεση ανάμεσα σε γενετικές προδιαθέσεις για νευροψυχιατρικές διαταραχές και συγκεκριμένα επαγγέλματα, με κόκκινη προς ροζ απόχρωση για μεγαλύτερες πιθανότητες και μπλε αποχρώσεις για μικρότερες. Τα τετράγωνα με αστερίσκους θεωρήθηκαν από τους συγγραφείς στατιστικά σημαντικά.
Πλεονεκτήματα και προκαταλήψεις
Πέρα από το ότι διάφορες γενετικές παραλλαγές και μεταλλάξεις, που προδιαθέτουν για νευροψυχιατρικές διαταραχές, επηρεάζουν την κλίση του ατόμου ως προς την επιλογή επαγγέλματος, τα ευρήματα ανέδειξαν και συστημικά ζητήματα, όπως οι προκαταλήψεις στην εκπαίδευση, οι οποίες ενδέχεται να επηρεάζουν δυσανάλογα τα άτομα με γενετική προδιάθεση για συγκεκριμένες διαταραχές , ιδίως τη ΔΕΠΥ, ακόμη και αν δεν λάβουν ποτέ διάγνωση.
O Δρ Βολουδάκης, μιλώντας στον ιστότοπο Medical Xpress για τη μελέτη, δήλωσε: «μας ενέπνευσε να εξετάσουμε κατά πόσον ορισμένες γενετικές παραλλαγές, που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αυτών των διαταραχών, θα μπορούσαν επίσης να προσφέρουν πιθανά οφέλη σε συγκεκριμένα πλαίσια -ένα “αντιστάθμισμα” που θα μπορούσε να μας βοηθήσει να εξηγήσουμε γιατί αυτές οι κοινές παραλλαγές επιμένουν σε πληθυσμούς».
Ο Δρ Γεώργιος Βολουδάκης (Photo: Mount Sinai)
Εξήγησε ακόμα πως «αυτό σημαίνει ότι οι συστημικές προκαταλήψεις στην εκπαίδευση μπορεί να επηρεάσουν δυσανάλογα τα άτομα με υψηλότερη γενετική προδιάθεση για ΔΕΠΥ, ακόμη και αν δεν λάβουν ποτέ πραγματική διάγνωση» και διευκρίνισε ότι τα ευρήματα αυτά δεν σημαίνουν ότι μπορούμε να προβλέψουμε το επάγγελμα κάποιου με βάση τη γενετική του. Αντιθέτως, αναδεικνύουν λεπτές τάσεις σε επίπεδο ομάδας. Κατά μέσο όρο, τα άτομα με υψηλότερη προδιάθεση για ορισμένα χαρακτηριστικά μπορεί να έχουν ελαφρώς περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν σε ορισμένες θέσεις εργασίας».
Οι ερευνητές σκοπεύουν να συνεχίσουν την έρευνά τους και να ανακαλύψουν και άλλα χαρακτηριστικά που θα μπορούσαν να εξηγηθούν από τα ως άνω γενετικά προφίλ.
Τέλος, πρέπει να σημειωθεί πως, παρότι η γενετική προδιάθεση για διαταραχές όπως η κατάθλιψη, η ΔΕΠΥ ή ο αυτισμός μπορεί να «τρέχει» στην οικογένεια, δε σημαίνει πως θα εκδηλωθούν κατά κανόνα. Επί παραδείγματι, ενώ ο αυτισμός υπάρχει εκ γενετής, η μείζων καταθλιπτική διαταραχή μπορεί να εκδηλωθεί ως συνδυασμός πολλών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένων των γονιδίων και σοβαρών γεγονότων στη διάρκεια της ζωής.
Φάσμα Αυτισμού: Ερευνητές αποκαλύπτουν το γονιδιακό «ντόμινο» που οδηγεί στη διαταραχή
Διάγνωση άγχους, κατάθλιψης και διπολικής διαταραχής σε λίγες σταγόνες αίμα
Διπολική διαταραχή: Δημοφιλές φάρμακο προλαμβάνει την αύξηση βάρους
