Αν και ζούμε σε έναν κόσμο μόνιμα «συνδεδεμένο» μέσω της τεχνολογίας, αυτή η συνθήκη δεν φαίνεται αξιόλογο «αντίδοτο» στη μοναξιά. Το αίσθημα της μοναξιάς πνίγει όλο και περισσότερους ανθρώπους ακόμη και όταν βρίσκονται διαρκώς περιτριγυρισμένοι από άλλους ανθρώπους. Αλλά γιατί συμβαίνει αυτό; Τι μας κάνει να νιώθουμε απομονωμένοι, παρότι δεν μένουμε ποτέ μόνοι; Ποια είναι η βαθύτερη αιτία και γιατί η κατάσταση – δυστυχώς – δεν διορθώνεται, παρά επιδεινώνεται διαρκώς;
Η μοναξιά δεν έχει το ίδιο νόημα για όλους. Δεν νιώθουν όλοι οι άνθρωποι μοναχικοί με τον ίδιο τρόπο ή για τους ίδιους λόγους. Για κάποιους η μοναξιά είναι ταυτόσημη με το αίσθημα της αποξένωσης μέσα στο πλήθος, όπου νιώθουν αόρατοι. Για άλλους, η μοναξιά μπορεί να προκύπτει από το αίσθημα του ανικανοποίητου στο πλαίσιο μιας σχέσης ή από τη βαθιά, αλλά ανεκπλήρωτη επιθυμία για συναισθηματική σύνδεση. Ο Robert Walton, λόγου χάρη, ο εξερευνητής των πόλων από το βιβλίο Frankenstein της Mary Shelley, ήταν περικυκλωμένος από έμπιστους συντρόφους, αλλά ένιωθε βαθιά μοναξιά, επειδή επιθυμούσε έναν αληθινό φίλο, κάποιον που να τον καταλαβαίνει πραγματικά. Όπως εξηγεί η Fay Bound Alberti, καθηγήτρια Ιστορίας στο King’s College του Λονδίνου, «η μοναξιά είναι ένας συνδυασμός συναισθημάτων και όχι μόνο μια νοητική κατάσταση».
Μόνοι σε μια πολυσύχναστη κοινωνία
Το πιο παράξενο φαινόμενο είναι πως, παρά την έντονη κοινωνική αλληλεπίδραση και τις αμέτρητες δυνατότητες να συνδεθούμε μέσω της τεχνολογίας, η μοναξιά εξακολουθεί να είναι διάχυτη. Σύμφωνα με έρευνες, όπως αυτή του BBC Loneliness Experiment το 2018, σχεδόν το 40% των νέων ηλικίας 16-24 νιώθουν συχνά μοναξιά, και οι αριθμοί αυτοί βαίνουν αυξανόμενοι. Αντίθετα με ό,τι θα περίμενε κανείς σε μια εποχή που η τεχνολογία μας επιτρέπει να συνδεόμαστε με ανθρώπους από όλο τον κόσμο, πολλές φορές οι άνθρωποι δεν βρίσκουν ικανοποίηση στις σχέσεις τους ή αισθάνονται απομονωμένοι μέσα στο πλήθος.
Μελέτη του 2021 σε 756 άτομα έδειξε ότι η μοναξιά εντείνεται σε περιοχές με μεγάλο πληθυσμό, όπως οι σύγχρονες μεγάλες πόλεις, όπου οι άνθρωποι νιώθουν απομονωμένοι παρά το γεγονός ότι βρίσκονται σε μια μεγάλη κοινωνία. Αυτό φανερώνει το παράδοξο της σύγχρονης ζωής: όσο πιο συνδεδεμένοι είμαστε τεχνολογικά και γεωγραφικά, τόσο πιο απομονωμένοι νιώθουμε.
Ποιες είναι οι αιτίες
Πολλοί άνθρωποι τείνουν να θεωρούν ότι η μοναξιά προέρχεται από τη φυσική απομόνωση, αλλά αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια. Η Fay Bound Alberti τονίζει πως η μοναξιά δεν προκύπτει απαραίτητα από τη φυσική απόσταση, αλλά κυρίως από τη συναισθηματική απομάκρυνση. Κάποιος μπορεί να είναι σε μια σχέση που φαίνεται ιδανική, αλλά αν δεν είναι πλήρως ικανοποιητική σε συναισθηματικό επίπεδο, η μοναξιά μπορεί να είναι εξίσου έντονη. Ακόμα κι όταν κάποιος είναι περιτριγυρισμένος από άτομα που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να του προσφέρουν συντροφικότητα, η συναισθηματική απομάκρυνση μπορεί να φέρει αισθήματα μοναξιάς.
Η Sam Carr, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Bath, αναφέρει ότι το μεγαλύτερο λάθος είναι να πιστεύουμε πως οι άνθρωποι είναι πάντα η λύση στη μοναξιά. Αντίθετα, μπορεί και οι ίδιοι οι άνθρωποι να είναι η αιτία της μοναξιάς μας. Όταν δεν αναγνωρίζουμε ο ένας τον άλλον για αυτό που πραγματικά είμαστε ή αν αναγκαζόμαστε να προσποιούμαστε για να προσαρμοστούμε, η μοναξιά εντείνεται.
Μοναξιά και κοινωνική απομόνωση
Το σημαντικότερο είναι να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει απλή λύση σύμφωνα με τους ειδικούς. Η μοναξιά οφείλεται σε διαφορετικές αιτίες για τον καθένα, επομένως χρειάζεται και διαφορετική προσέγγιση για την καταπολέμησή της. Στην περίπτωση αυτών που αντιμετωπίζουν κοινωνική απομόνωση λόγω προβλημάτων υγείας ή μεγάλης ηλικίας ή εισοδηματικών λόγων απαιτούνται δομικές αλλαγές και υποστήριξη από την κοινωνία και το κράτος. Η Olivia Remes, ερευνήτρια ψυχικής υγείας στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, εξηγεί ότι η μοναξιά μπορεί να έχει εξελικτική βάση, καθώς στους προϊστορικούς χρόνους η απομόνωση ήταν επικίνδυνη για την επιβίωση.
Από την άλλη, η μοναξιά μπορεί να είναι και μια φυσική αντίδραση του οργανισμού που μας προτρέπει να επαναξιολογήσουμε τις κοινωνικές μας σχέσεις και να αναζητήσουμε λύσεις. Η Remes προτείνει να προσεγγίσουμε τη μοναξιά με μια θετική ματιά, καθώς μπορεί να κινητοποιήσει να βελτιώσουμε τη σύνδεσή μας με τους άλλους, είτε μέσω της εθελοντικής εργασίας, είτε μέσω της επαφής με τη φύση ή ακόμη και μέσω της φροντίδας των κατοικιδίων.
Για να νιώσουμε λιγότερο μόνοι, πρέπει να δημιουργούμε πραγματικές συνδέσεις και όχι απλώς να προσπαθούμε να «γεμίσουμε» το κενό γύρω μας. Το να αρχίσουμε να μιλάμε με αγνώστους ή να συμμετέχουμε σε εθελοντικές δράσεις είναι δύο σημαντικές κινήσεις που μπορεί να μειώσουν τα συναισθήματα μοναξιάς. Ένα απλό «γεια» ή «ευχαριστώ» μπορεί να μεταμορφώσει τη διάθεσή μας και να μειώσει το αίσθημα της απομόνωσης.
Η ίδια η επαφή με τη φύση, σύμφωνα με τη μελέτη του 2021, μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στην καταπολέμηση της μοναξιάς, γιατί αυξάνει την αίσθηση του ανήκειν και της σύνδεσης με τον κόσμο γύρω μας. Η επαφή με τη φύση μειώνει την αίσθηση της απομόνωσης κατά 28%, σύμφωνα με την έρευνα.
*Με πληροφορίες από το BBC.
Αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν όμορφα μέσα στη μοναξιά τους – Τι διαφορετικό κάνουν
Μοναξιά νιώθει ο ένας στους τρεις ενήλικες άνω των 50 – Για ποιους γίνεται αβάσταχτη
Έφηβοι: Αισθάνονται μόνοι ακόμη και όταν επικοινωνούν online – Γιατί αυτό είναι ανησυχητικό
