Ο τυφώνας «Μίλτον» που σάρωσε τη Φλόριντα προκαλώντας τον θάνατο τουλάχιστον 15 ανθρώπων και ανυπολόγιστες καταστροφές βρέθηκε στο επίκεντρο της επικαιρότητας όχι μόνο στις ΗΠΑ αλλά ακόμη και στην Ελλάδα. Συνεχόμενη πληροφόρηση και βίντεο γέμισαν ενημερωτικές ιστοσελίδες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με το κοινό να καθηλώνεται περιμένοντας το μεγάλο «χτύπημα» του τυφώνα.
Τι είναι αυτό που μας ελκύει να παρακολουθούμε στενά ακραία καιρικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές που συμβαίνουν γύρω μας, αλλά μακριά μας; Όπως αναφέρει στο ygeiamou.gr ο εκλεγμένος επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής και Πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, Χρίστος Λιάπης, πρόκειται για ένα φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί σε κοινωνιολογική βάση ενώ έχουν πραγματοποιηθεί και ενδελεχείς έρευνες σε σχέση με τις περιοχές του ανθρώπινου εγκεφάλου που ενεργοποιούνται ή απενεργοποιούνται απέναντι σε ειδήσεις όπως αυτές που σχετίζονται με τον τυφώνα «Μίλτον» και όταν προβάλλονται εικόνες μεγάλης καταστροφής εν γένει.
«Έχει φανεί – και είναι εντυπωσιακό – πως είτε καταγράφονται ερεθίσματα για ακραία καιρικά φαινόμενα, είτε για έναν καταπιεστικό και βάρβαρο ηγέτη, είτε προβάλλονται εικόνες που έχουν να κάνουν με «εκδηλώσεις» μιαε οργισμένης θεότητας, απενεργοποιούνται τα ίδια εγκεφαλικά κέντρα, δηλαδή συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου μας , όπως είναι η αριστερή μέση κροταφική έλικα», σημειώνει.
Εξηγώντας περισσότερο τι σημαίνει αυτό, ο κ. Λιάπης επισημαίνει ότι παρακολουθώντας κανείς μια φυσική καταστροφή, χωρίς να υφίσταται τις συνέπειές της, είναι πιθανό να βιώνει μιας μορφής «ελευθερία» από τους μαθημένους τρόπους που έχει για να επεξεργάζεται τα βιώματά του, καθώς εκθέτει τον εγκέφαλό του σε – κυριολεκτικώς – καταιγιστικά και συντριπτικά ερεθίσματα που υπερβαίνουν τα συνήθη πλαίσια αναφοράς και γνωσιακής επεξεργασίας των συμβάντων. «Ουσιαστικά απελευθερώνεται από τον τρόπο που έχει μάθει να επεξεργάζεται τα γεγονότα. Καταργείται -προσωρινά και για όσο διαρκεί η προβολή των συγκεκριμένων καταστροφικών εικόνων- οποιοδήποτε σχήμα εαυτού, αρνητικό ή θετικό, έχουμε μάθει να εφαρμόζουμε αυτόματα για να ερμηνεύουμε την αλληλεπίδραση του εαυτού μας με τα εξωτερικά ερεθίσματα και τα γεγονότα. Με έναν τρόπο ο ακροατής ξεφεύγει, από τον ρόλο του (αυτο-)παρατηρούμενου καθώς μετατρέπεται σε (σχεδόν ουδέτερο) παρατηρητή».
Εμβαθύνοντας στο φαινόμενο, ο κ. Λιάπης θεωρεί πως στη νευροφυσιολογία της έντονης και εξακολουθητικής παρακολούθησης εικόνων σχετιζόμενων με φυσικές καταστροφές δεν υπεισέρχεται το στοιχείο της ενσυναίσθησης γιατί σε αυτή την περίπτωση το ακραίο θα προκαλούσε αποτροπιασμό και θα παρακινούσε τον ακροατή να κλείσει την τηλεόραση και όχι να επιδιώκει να μάθει όσο το δυνατόν περισσότερα για αυτό.
Dramatic Entertainment
Ένα άλλο σημείο άξιο αναφοράς στην παρακολούθηση του τυφώνα «Μίλτον» και γενικά φυσικών καταστροφών είναι το λεγόμενο «dramatic entertainment», όρος που θα μπορούσε να αποδοθεί στα ελληνικά ως «εκδραματιστική διασκέδαση». Όπως αναλύει ο Πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ: «Ο παραπάνω όρος σημαίνει πως όταν παρακολουθούμε ένα φαινόμενο καταστροφικό που είναι μακριά μας ξεκινάμε μια διαδικασία αποσύνδεσης από τον εαυτό μας. Έτσι γινόμαστε για λίγο παρατηρητές από παρατηρούμενοι, απενεργοποιώντας προσωρινώς γνωσίες και αυτόματες σκέψεις βάσει των οποίων έχουμε μάθει να παρατηρούμε και να κρίνουμε τα γεγονότα και τα βιώματά μας αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό».
Το σίγουρο, πάντως, και τεκμηριωμένο από πληθώρα επιστημονικών μελετών, είναι η επιβάρυνση του ψυχικού μας κόσμου από ειδήσεις φυσικών καταστροφών ή γεγονότων που πεθαίνουν άνθρωποι. Η επανειλημμένη έκθεση σε ακραία φαινόμενα δημιουργεί συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης. Μάλιστα, σύμφωνα με τον κ. Λιάπη, ο αντίκτυπος είναι δυσμενέστερος την περίπτωση των παιδιών που δεν έχουν προλάβει να αναπτύξουν γνωσιακά σχήματα και επηρεάζονται πολύ και άμεσα. Για αυτό σε αρκετές περιπτώσεις αρνητικών ειδήσεων οι ειδικοί ψυχικής υγείας συστήνουν στους γονείς να κρατούν μακριά τα παιδιά από την τηλεόραση και άλλες ενημερωτικές πηγές.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, η υπερβολική έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε σωματικά συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, κόπωση και μυϊκούς πόνους. Επιπλέον, οι ειδήσεις που εμπεριέχουν πόνο μπορούν να διαστρεβλώσουν τις αντιλήψεις μας για τον κόσμο, προκαλώντας συναισθήματα απελπισίας και απόγνωσης. Για τα άτομα που έχουν βιώσει τραύμα ή αντιμετωπίζουν διαταραχή μετατραυματικού στρες, η έκθεση σε εικόνες καταστροφών μπορεί να προκαλέσει οδυνηρές αναμνήσεις και να επιδεινώσει τα συμπτώματά τους.
Ψυχικές Διαταραχές: Η βιταμίνη που μειώνει τον κίνδυνο για τα παιδιά
Το workout που καταπολεμά την κατάθλιψη, βελτιώνει την μνήμη και τον ύπνο
