«Πελάτης» ή «ασθενής» για τον ψυχοθεραπευτή ή την ψυχοθεραπεύτρια; Το ερώτημα θα φάνταζε επουσιώδες αν έρευνες δεν είχαν ήδη αποδείξει τη δύναμη των λέξεων, όπως στην περίπτωση μητέρας και παιδιού, όπου η γλώσσα της πρώτης κατά την εγκυμοσύνη επιδρά στη διαμόρφωση του εμβρυϊκού εγκεφάλου ή αν ενώσεις όπως η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία δεν είχαν εγκύψει στο ζήτημα, δημοσιεύοντας συστάσεις όπου εξηγούν γιατί προτιμάται ο ένας όρος αντί του άλλου.
Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι ένας στους τρεις (34%) λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας προκρίνει τον όρο «πελάτης» έναντι των όρων «καταναλωτής» (28%) ή «ασθενής» (23%). Άλλες συμπεραίνουν ότι ο όρος «ασθενής» λειτουργεί στην περίπτωση γενικών γιατρών ή ψυχιάτρων, προτιμάται όμως ο όρος «πελάτης» σε περιπτώσεις εργοθεραπευτών, ψυχολόγων ή κοινωνικών λειτουργών.
Το ygeiamou απευθύνθηκε σε τέσσερις επαγγελματίες ψυχικής υγείας και ζήτησε τη δική τους προσέγγιση στο θέμα, καθώς και το δικό τους μήνυμα για τη χθεσινή Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας.
Γεωργία Χριστίνα Κανελλοπούλου, Ψυχολόγος- Οικογενειακή Σύμβουλος
«Στην δουλειά μας καθημερινά ερχόμαστε επαφή με ανθρώπους και ανθρώπινες ιστορίες. Ιστορίες που είναι μοναδικές. Όταν, λοιπόν, με ρωτάνε συχνά πώς αποκαλώ τα άτομα αυτά που περνούν την πόρτα του γραφείου μου, αυτό που λέω είναι θεραπευόμενους. Άνθρωποι δηλαδή που βρίσκονται σε θεραπεία, θεραπεία ψυχής, τραυμάτων, σε μία διαδικασία που αναζητούν κάτι να “φτιάξουν” και κάτι να αποδεχθούν. Πολλοί αποκαλούν οι ίδιοι τους εαυτούς τους ασθενείς, καθώς νιώθουν ότι νοσούν ή ότι έχουν χάσει την ψυχική τους υγεία και τον εαυτό τους ερχόμενοι σε εμάς.
»Δεν μου αρέσει η λέξη ασθενής ή πελάτης. Μπορεί να είναι μία σχέση που υπάρχει οικονομικό κομμάτι, αλλά αυτό που δημιουργείται μεταξύ θεραπευτή και ατόμου (θεραπευόμενου), πολλές φορές είναι κάτι πιο βαθύ, πιο ουσιώδες. Είναι μία σχέση σύνδεσης, μοιράσματος και θεραπείας. Το να ορίσουμε τη σχέση ως πελατειακή, θα είναι σαν να βάζουμε ένα εμπόδιο ανάμεσα μας. Και οι λέξεις έχουν μεγάλη δύναμη πάνω μας και μέσα μας. Σε αυτό βοηθάει και η θεραπευτική προσέγγιση που ακολουθώ, καθώς η συστημική συνθετική προσέγγιση αντιμετωπίζει το άτομο ως όλον, με πολλά κομμάτια, υποσυστήματα, χαρακτηριστικά. Πώς να περιορίσεις όλα αυτά τα κομμάτια σε “ασθενή” και σε λιγότερο ασθενή; Επιλέγω, λοιπόν, αν μου δοθεί η ευκαιρία να αποκαλώ τον Κώστα, την Μαρία, τον Νίκο, την Χριστίνα, θεραπευόμενους και ανθρωπένιους ανθρώπους.
»Ας θυμόμαστε πως οι πολύτιμες στιγμές μας με αυτούς τους ανθρώπους δεν κατηγοριοποιούνται, δεν μπαίνουν εύκολα σε κάποιο επιστημονικό λεξιλόγιο ή ορολογία.»
Για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: «Εύχομαι να είμαστε σε θέση να κατανοούμε τι είναι καλή ψυχική υγεία για εμάς και να μη το διαπραγματευόμαστε. Να αναζητούμε τα μέρη, τους ανθρώπους, τις καταστάσεις που φροντίζουν την υγεία της ψυχή μας, να κοιτάμε τα προβλήματα της ψυχής των άλλων με κατανόηση και αγκάλιασμα. Και επειδή φέτος η Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας είναι αφιερωμένη στην εργασία, εύχομαι να βρίσκεις πάντα ισορροπία ανάμεσα σε προσωπική και επαγγελματική ζωή. Η εργασία επηρεάζει την ψυχή, αλλά και η ψυχή τον τρόπο που εργαζόμαστε και αποδίδουμε. “Να εργάζεσαι για τη ψυχή σου”»
Δρ Βασίλης Κιοσσές, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ιατρικής
«Σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσα να μιλήσω για “ασθενείς” κάθε φορά που αναφέρομαι στα άτομα που αναζητούν υποστήριξη. Και αυτό γιατί με ενδιαφέρει να βλέπω περισσότερο το δυναμικό και την έμφυτη τάση που έχει κάθε άτομο να πραγματώνεται, να αναπτύσσεται και να εξελίσσει το πλήρες δυναμικό του, παρά να βλέπω τί είναι αυτό στο οποίο υπολείπεται. Άλλωστε κάθε ψυχική “διαταραχή” είναι ένας εξαιρετικά σοφός μηχανισμός που έχει κάθε οργανισμός να ανταποκρίνεται στις δυσκολίες και τις προκλήσεις της ζωής, ακόμα κι αν αυτός ο μηχανισμός δεν είναι βοηθητικός. Είναι όμως μία ζωντανή πρόσκληση πως κάτι στον οργανισμό θέλει φροντίδα ή κάτι έχει υποστεί πίεση για πάρα πολύ καιρό.
»Από την άλλη, για να απευθυνθεί κάποιος σε ψυχολόγο δεν είναι απαραίτητο να έχει μια συναισθηματική διαταραχή ή κάποια διαταραχή προσωπικότητας. Μπορεί να αναζητά μια υποστήριξη για προσωπική ανάπτυξη, για να διερευνήσει τον τρόπο με τον οποίο σχετίζεται με τους άλλους ανθρώπους, για να διαχειριστεί μία κρίση ή μία μετάβαση στη ζωή του. Αυτόν τον άνθρωπο δεν θα μπορούσα να τον περιγράψω ως ασθενή.
»Εν γένει, η λέξη ασθενής φέρνει μια ανισοτιμία στη σχέση με τον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Περιγράφει το ένα άτομο ως υγιές και το άλλο ως μη υγιές. Αυτό θα δημιουργούσε μια έλλειψη εμπιστοσύνης εκ μέρους του επαγγελματία ψυχικής υγείας στην ατομική διεργασία κάθε ανθρώπου.
»Καταλαβαίνω ωστόσο πως στη δυτική κοινωνία η λέξη «πελάτης» έχει συνδεθεί αποκλειστικά με την οικονομική αλληλεπίδραση του παρόχου με τον λήπτη μιας υπηρεσίας ή ενός προϊόντος. Ωστόσο χάνουμε το πραγματικό νόημα της λέξης το οποίο ετυμολογικά προκύπτει από το ρήμα «πελάζω» που σημαίνει πλησιάζω. Συνεπώς με τη λέξη «πελάτης» υποδηλώνεται η εγγύτητα, το πλησίασμα και η κοντινότητα δύο προσώπων, ως μια συνθήκη απαραίτητη για τη θεραπευτική σχέση. Κι εμένα αυτή η λέξη μου φέρνει μια ζεστασιά, ένα νοιάξιμο και μια φροντίδα για την αλληλεπίδραση αυτή. Μου θυμίζει πως δεν μπορεί να υπάρξει θεραπευτική αλλαγή χωρίς να υπάρξει η θεραπευτική σχέση με ισοτιμία, αποδοχή και ενσυναίσθηση.»
Για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: «Τη στιγμή που η υπερεργασία κανονικοποιείται και οι συνθήκες εργασίας είναι επισφαλείς σε πολλαπλά επίπεδα για πολλούς εργαζόμενους ας θυμηθούμε πως η ψυχική υγεία είναι αναγκαιότητα. Η ημέρα αυτή ας γίνει η αφορμή ενός εσωτερικού αλλά και δημοσίου και θεσμικού διαλόγου για την αξία της ψυχικής υγείας, την επίπτωση της στην ποιότητα ζωής αλλά και την ανάγκη για τη διασφάλιση της. Και αυτή είναι μια προσωπική αλλά και συλλογική υπόθεση.»
Μαρία Κ. Παπαδάκη, MSc Ψυχολόγος Ψυχοθεραπεύτρια, Metropolitan General
«Η ψυχοθεραπεία σημαίνει «θεραπεία της ψυχής». Είναι μια μορφή θεραπείας των ψυχικών διαταραχών, στην οποία ένας εκπαιδευμένος επαγγελματίας ψυχικής υγείας παρέχει μια συμφωνία συνεργασίας με τον θεραπευόμενο και μέσα από μια καθορισμένη θεραπευτική επικοινωνία, λεκτική και μη λεκτική, επιδιώκει να ανακουφίσει τη ψυχική διαταραχή, να αντιστρέψει ή ακόμα και να μεταβάλει τη δυσπροσαρμοστική συμπεριφορά και να ενθαρρύνει την πρόοδο και την ανάπτυξη της προσωπικότητας. Υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα τύπων ψυχοθεραπειών. Ο καθένας μπορεί να επιλέξει ανάμεσα σε διαφορετικές προσεγγίσεις αναλόγως τη διαταραχή του και τις τεχνικές της κάθε θεραπείας.
Επικρατεί συχνά ένα ερώτημα ως προς τον χαρακτηρισμό που δίνουν οι ψυχολόγοι στους ανθρώπους που τους προσεγγίζουν με αίτημα τη ψυχολογική στήριξή τους. Αρκετές φορές χρησιμοποιείται μηχανικά και για πρακτικούς λόγους στην επαγγελματική διάλεκτο οι λέξεις «πελάτες» ή «περιστατικά». Είναι λέξεις που δεν αντιπροσωπεύουν ένα άνθρωπο που αναζητά τη θεραπεία της ψυχής του. Χαρακτηρίζονται ως απρόσωπες και στερούν κάθε ανθρώπινη ιδιότητα, κάθε μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα και με αυτόν τον τρόπο πραγματοποιείται μια μαζική ομαδοποίηση. Ο άνθρωπος που ξεκινά το ταξίδι της ψυχοθεραπείας μπορεί να χαρακτηριστεί ως θεραπευόμενος και ο ψυχολόγος παίρνει τη θέση του θεραπευτή. Χτίζεται μια σχέση μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου. Ο θεραπευόμενος έχει ενεργό ρόλο και επιζητά καθοδήγηση, υποστήριξη ή ενδυνάμωση για να διαχειριστεί κάποιες καταστάσεις της ζωής του.
Πολύ σημαντική είναι η συμβολή της ψυχοθεραπείας για έναν «ασθενή». Ο όρος «ασθενής» στην ψυχοθεραπεία χρησιμοποιείται κυρίως σε πλαίσια όπου η θεραπεία επικεντρώνεται στη διαχείριση ψυχικών διαταραχών ή στη θεραπεία παθολογικών καταστάσεων. Η ψυχοθεραπεία μπορεί να συμπληρώνει την ιατρική θεραπεία, αντιμετωπίζοντας όχι μόνο τη σωματική διάσταση της ασθένειας αλλά και την ψυχική και συναισθηματική υγεία του ασθενούς. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ενδυνάμωση του ασθενούς, βελτιώνοντας τη διάθεση, την αυτοεκτίμηση και την ποιότητα ζωής.
Η συμπόρευση μέσα από την θεραπευτική σχέση δεν είναι πάντα εύκολη, αλλά ούτε και πάντα ευχάριστη. Αυτό όμως είναι και αυτό που κάνει τη ψυχοθεραπεία κάτι τόσο ιδιαίτερο και πολύτιμο για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά. Οι στιγμές της ψυχοθεραπείας δεν κατηγοριοποιούνται σε καμία επαγγελματική ορολογία.»
Για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: «Η ψυχική υγεία συνεπάγεται με συναίσθημα, κατανόηση, αποδοχή, ισορροπία. Τα όμορφα πράγματα στη ζωή δεν πρέπει να τα ακούς, ούτε να τα διαβάζεις ούτε να τα βλέπεις, αλλά αν θέλεις να τα ζήσεις…»
Ζωή Σιούτη, M.Sc. & M.Ed., Κλινική και Συμβουλευτική Ψυχολόγος, Παιδοψυχολόγος, και Θεραπεύτρια CBT, ACT και EMDRΤ
«Κάθε χρόνο στις 10 Οκτωβρίου γιορτάζεται η παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας. Στόχος της επετείου είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού για τις ψυχικές ασθένειες σε όλο τον κόσμο και η κινητοποίηση των προσπαθειών για στήριξη της ψυχικής υγείας. Η καλή ψυχική υγεία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη γενική υγεία και την ποιότητα της καθημερινότητας. Ένας τρόπος βελτίωσης της ευημερίας και της ψυχικής υγείας εν γένει του ατόμου είναι η ψυχοθεραπεία.
Υπάρχουν περισσότεροι από 400 τύποι ψυχοθεραπείας, που διαφοροποιούνται ανάλογα με την προσέγγισή τους (θεωρητικό πλαίσιο, εργαλεία και τεχνικές, ερευνητική και κλινική πράξη). Ως θεραπεύτρια, έχω επιλέξει τη Γνωσιακή Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Πρόκειται για μία επιστημονικά τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση, κατά τη διάρκεια της οποίας ο θεραπευόμενος αλληλεπιδρά και δέχεται υποστήριξη από τον ψυχοθεραπευτή με ένα δομημένο τρόπο. Έτσι, ο θεραπευόμενος μπορεί να βοηθηθεί να αναγνωρίσει τις αρνητικές του σκέψεις, τα δυσφορικά του συναισθήματα και τις δυσλειτουργικές του συμπεριφορές, ώστε να μπορέσει να λειτουργήσει στο περιβάλλον με αποτελεσματικό και λειτουργικό τρόπο. Σκοπός είναι η τροποποίηση της σκέψης. Η ΓΣΘ συνιστά μία αποτελεσματική μορφή ψυχοθεραπείας που μπορεί να βοηθήσει οποιονδήποτε να μάθει πώς να διαχειρίζεται καλύτερα τις αγχωτικές καταστάσεις της ζωής του και συνιστάται για την αντιμετώπιση όλων των διαταραχών ψυχικής υγείας.
Το σημαντικότερο στοιχείο της ψυχοθεραπείας είναι η θεραπευτική σχέση. Οι κυριότεροι όροι που χρησιμοποιούνται για την περιγραφή της θεραπευτικής σχέσης, ανάλογα με το είδος της ψυχοθεραπείας αλλά και τον ίδιο τον ψυχοθεραπευτή, είναι θεραπευτής-θεραπευόμενος, θεραπευτής-ασθενής ή θεραπευτής-πελάτης. Προτιμώμενος από τη ΓΣΘ και από εμένα προσωπικά είναι ο όρος «θεραπευόμενος», καθώς είναι πιο ουσιαστικός και ακριβής για την ψυχοθεραπεία, ενισχύει τη θεραπευτική σχέση και κάνει το άτομο να νιώθει οικειότητα και ζεστασιά. Ο όρος «ασθενής» παραπέμπει σε σωματική νόσο και ο όρος «πελάτης» είναι πιο αποστασιοποιημένος από το συναίσθημα και παραπέμπει σε μία πελατειακή σχέση που θα μπορούσε να υπάρξει σε οποιαδήποτε άλλη παροχή υπηρεσιών.»
Για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας: «Το ταξίδι της ψυχοθεραπείας απαιτεί υπομονή και επιμονή, ενώ ενδέχεται να είναι επίπονο, εφόσον το άτομο θα κληθεί να έρθει αντιμέτωπο με τραυματικές εμπειρίες, απόκρυφες σκέψεις και τον ευάλωτο εαυτόν του. Ωστόσο, αναδεικνύει νέα μονοπάτια, μέσα από τα οποία μπορεί το άτομο να επιτύχει την προσωπική του ανάπτυξη, ολοκλήρωση και ανάδειξη. Το πρώτο και δυσκολότερο βήμα που πρέπει να κάνει κάποιος για τη βελτίωση της ψυχικής του υγείας είναι να παραδεχτεί και να αποδεχθεί ότι έχει ανάγκη από βοήθεια.»
Κατάθλιψη: Νέο πειραματικό αντικαταθλιπτικό δρα σε δύο ώρες
Αντικαταθλιπτικά και αγχολυτικά: Μάθετε τα πάντα για τα χάπια της ευτυχίας
