*Γράφει η ψυχολόγος, Κατερίνα Μπαρμπάκου
Οι εορταστικές διακοπές θεωρούνται ως οι πιο χαρούμενες μέρες του έτους, αυτό όμως δεν φαίνεται να είναι μια καθολική αλήθεια. Η μοναξιά και η αίσθηση απελπισίας, άγχους και καταθλιπτικής διάθεσης αποτελούν συχνό φαινόμενο. Συγκεκριμένα, ένας στους έξι ανθρώπους βιώνει εποχιακή συναισθηματική διαταραχή. Αυτή η διαταραχή εκδηλώνεται με ένα εύρος σωματικών και συναισθηματικών συμπτωμάτων, όπως είναι η εξάντληση, η έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, μειωμένη λίμπιντο και στρες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να ξεκινήσουν λίγο πριν τις διακοπές και να διατηρηθούν ακόμα και λίγες μέρες μετά το πέρας των εορτών. Όλα τα παραπάνω δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια προβλέψιμη, ανθρώπινη απάντηση/απόκριση της ετήσιας κοινωνικής «συνάντησης». Τελικά, η διατήρηση της καλής διάθεσης κατά την διάρκεια των εορταστικών διακοπών είναι μια απαιτητική διαδικασία, σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες (Shneider et al.,2021).
Τι πυροδοτεί αυτές τις συναισθηματικές αποχρώσεις;
Δυο παράγοντες ενοχοποιούνται για την πυροδότηση της εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής: Οι υψηλές προσδοκίες και η μοναξιά (Sansone & Sansone, 2011). Αναφορικά με τον πρώτο παράγοντα, υπάρχει πίεση, ώστε οι άνθρωποι να «συμμορφωθούν» με τις κοινωνικές νόρμες, οι οποίες προβάλλουν εμφατικά την βίωση της χαράς, η όποια «πρέπει» να είναι πανταχού παρούσα και ανεξάντλητη και αυτό από μόνο του είναι ικανό να κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ανεπαρκείς. Επίσης, κατά την διάρκεια των διακοπών, η διασκέδαση παίρνει σχεδόν καταναγκαστικό χαρακτήρα, δημιουργώντας μια ψυχοπιεστική συνθήκη. Ακόμα και η προσδοκία της ανταλλαγής δώρων, ενώ θεωρητικά αποτελεί μια ευχάριστη δραστηριότητα, σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να γίνει αντιληπτή ως μια επιπλέον υποχρέωση σε ένα ήδη βεβαρημένο καθημερινό πρόγραμμα.
Δεύτερον, η μοναξιά είναι μια σκληρή πραγματικότητα των ημερών των διακοπών. Αυτό προκύπτει από παράγοντες, όπως η απουσία της οικογενείας, απουσία στενού φιλικού κύκλου ή παιδιών. Επιπρόσθετα, αλλαγές στην ζωή των ανθρώπων, όπως οικονομικές, κάποια ασθένεια ή ακόμα και ένα διαζύγιο μπορούν να διογκώσουν τα δυσάρεστα συναισθήματα κατά την διάρκεια των διακοπών.
Ποιοι αντιμετωπίζουν καλύτερα αυτή την πρόκληση;
Πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν τις συναισθηματικές προκλήσεις των εορταστικών ημερών με μεγαλύτερη αισιοδοξία είναι οι άνθρωποι με εσωτερική εστίαση ελέγχου (internal locus of control), εκείνοι που θεωρούν πως οι επιλογές και οι πράξεις τους έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ζωή τους και, επομένως, βιώνουν μεγαλύτερη αισιοδοξία και λιγότερο στρες. Νιώθουν πως έχουν τον έλεγχο της ζωής τους, αλλά και των συναισθημάτων τους. Είναι πιο πιθανό να επιλέξουν προσεκτικά με ποιους θα περάσουν τις γιορτινές μέρες και πόσο χρόνο θα διαθέσουν για οικογενειακές συγκεντρώσεις. Επίσης, αντιμετωπίζουν τυχόν απογοητεύσεις λιγότερο δραματικά. Αντίθετα, οι άνθρωποι με εξωτερική εστίαση ελέγχου (external locus of control) νιώθουν πως η ζωή τους δεν εξαρτάται από τις επιλογές τους, αλλά από την τύχη, τη μοίρα και όποιο άλλο παράγοντα έξω από εκείνους, άρα νιώθουν πως η ζωή τους επηρεάζει και όχι το αντίθετο. Έχουν την τάση να βιώνουν τις απογοητεύσεις πιο δραματικά.
Τι να κάνουμε για να αποφύγουμε τα δυσάρεστα συναισθήματα
- Είναι σημαντικό να διατηρηθεί ένα πρόγραμμα κατά την διάρκεια των διακοπών.
- Να διατηρηθεί μια ρεαλιστική προσδοκία σχετικά με τις διακοπές και, κυρίως, να γίνει αντιληπτό πως δεν υπάρχουν τέλειες διακοπές.
- Επιδιώξτε την κοινωνική σύνδεση.
- Αναγνωρίστε τις συνθήκες που πυροδοτούν δυσάρεστα συναισθήματα και αφιερώστε λιγότερο χρόνο σε αυτές.
- Είναι θεμιτό να απορριφθούν κάποιες προσκλήσεις και είναι επίσης σημαντικό να μπορεί κάποιος να αρνηθεί μια πρόσκληση χωρίς ενοχές.
- Ξεκινήστε μια νέα παράδοση με την οικογένεια ή με τους φίλους σας.
- Βρείτε τις συναναστροφές που σας κάνουν να νιώθετε όμορφα και σας γεμίζουν αισιοδοξία.
Οικογενειακές συγκεντρώσεις
Οι οικογενειακές συνεστιάσεις είναι αναπόσπαστο κομμάτι των γιορτινών ημερών. Σκοπός είναι να μπορέσει κάποιος να απολαύσει αυτή την εμπειρία στο μέγιστο δυνατό βαθμό και να προσπαθήσει να αποφύγει τα κακώς κείμενα.
Ας ληφθούν υπόψιν τα εξής:
- Οι οικογένειες έχουν διαμορφώσει ένα συγκεκριμένο μοτίβο «υπάρχειν και σχετίζεσθαι», το οποίο τείνουν να επαναλαμβάνουν δοθείσης ευκαιρίας. Εάν έχετε
αποκωδικοποιήσει τον ρόλο σας στην οικογένεια και δεν επιθυμείτε πια να συνδέεστε όπως παλιά, μπορείτε να αποστασιοποιηθείτε από αυτόν τον ρόλο με επίγνωση. - Στα οικογενειακά τραπέζια οι άνθρωποι, εκτός από χαρά, συχνά νιώθουν και άγχος. Για να αποφύγετε το όποιο αρχικό άγχος της οικογενειακής συνάντησης, που προκύπτει από τα οικογενειακά δυναμικά, μπορείτε να παρευρεθείτε στο τραπέζι με λίγη καθυστέρηση. Ο χρόνος θα βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας – ομάδας να αφομοιώσουν το άγχος τους και να χαλαρώσουν.
- Οι συζητήσεις σχετικά με την πολιτική και την θρησκεία δύναται να πυροδοτήσουν έντονες αντιδράσεις, οπότε καλό θα ήταν να τις αποφύγετε, εάν δεν επιθυμείτε τη σύγκρουση.
- Στις αδιάκριτες /ενοχλητικές ερωτήσεις ως προς το ύφος και το περιεχόμενό τους, προσπαθήστε να διαχωρίσετε το ύφος του συνομιλητή σας από το περιεχόμενο της ερώτησης. Απαντήστε με ηρεμία στο περιεχόμενο όπως εσείς επιθυμείτε και αγνοείστε το ύφος.
- Θυμηθείτε πως μπορεί να υπάρξουν και άβολες στιγμές, είναι κι αυτό ανθρώπινο, γι’ αυτό επιστρατεύστε το χιούμορ σας.
- Τα οικογενειακά τραπέζια δεν είναι το κατάλληλο πλαίσιο για να συζητηθούν και να λυθούν σημαντικά οικογενειακά θέματα.
Εν κατακλείδι, συμβαίνει συχνά οι γιορτές να μην έχουν απόλυτα γιορτινή απόχρωση. Συνιστά συναισθηματική προετοιμασία η ενημερότητα πως οι γιορτινές διακοπές μπορεί να αποτελέσουν εκλυτικό παράγοντα θλίψης και μοναξιάς. Ίσως είναι μια ευκαιρία ο καθένας να νοηματοδοτήσει προσωπικά και με αυθεντικό τρόπο τις ημέρες των εορτών και να αποδεσμευτεί από όποιο κοινωνικό πρότυπο νιώθει πως δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες του στο εδώ και τώρα. Ως εκ τούτου, η συναισθηματική εστίαση μπορεί συνειδητά να γίνει πιο εσωτερική, με σκοπό ο καθένας να πάει τον εαυτό του στις διαφορές συνδέσεις, με επίγνωση και πρόθεση, αφουγκραζόμενος τις ανάγκες του.
Μοναξιά: 4 στους 10 περνούν ακόμη και τρεις μέρες χωρίς να ανταλλάξουν κουβέντα με άλλον άνθρωπο
Μοναξιά: Διπλάσιος ο κίνδυνος αυτής της μεταβολικής νόσου για όσους αισθάνονται πολύ μόνοι
Μοναξιά: Η νέα παγκόσμια επιδημία που βλάπτει όσο το κάπνισμα 15 τσιγάρων την ημέρα
