*Γράφει ο Δρ Βασίλης Κιοσσές, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ιατρικής
Ο Δρ Βασίλης Κιοσσές, Ψυχολόγος- Ψυχοθεραπευτής, Διδάκτωρ Ιατρικής
Η σχέση που αναπτύσσει ένας γιατρός με τον ασθενή του είναι το βασικότερο θεραπευτικό εργαλείο που έχει ο ίδιος, τις τελευταίες 4000 χρόνια που ασκείται η τέχνη της ιατρικής. Ακόμα κι αν όλα τα φάρμακα και οι ιατρικές τεχνικές αλλάξουν, η σχέση είναι και θα παραμείνει το πιο σταθερό όπλο που θα διαθέτει ο κάθε επαγγελματίας υγείας στη φαρέτρα του.
«Καλός γιατρός είναι αυτός που θεραπεύει την ασθένεια. Καλύτερος γιατρός είναι αυτός που θεραπεύει τον άνθρωπο που πάσχει από την ασθένεια» είπε ο WilliamOsler, και έτσι ανέδειξε τη σημασία της ενεργητικής ακρόασης του γιατρού κατά τη διάρκεια της κλινικής πράξης.
Η ενσυναίσθηση, για την οποία πολύς λόγος γίνεται τελευταία, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της ιατρικής πρακτικής. Και αυτό όχι γιατί προσπαθούμε να είμαστε ρομαντικοί ή να έχουμε μια πιο ανθρώπινη ματιά στην υγεία, αλλά πολύ περισσότερο γιατί σήμερα ξέρουμε πως η ενσυναίσθηση επηρεάζει άμεσα και απευθείας την υγεία των ασθενών. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει κατατάξει την ενσυναίσθηση ως μια απαραίτητη κλινική δεξιότητα που οφείλει να έχει ένας γιατρός τελειώνοντας την ιατρική σχολή.
Τι είναι η ενσυναίσθηση;
Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα που έχει ένα άτομο να μπαίνει στη θέση του άλλου και να καταλαβαίνει και να αφουγκράζεται τόσο τις σκέψεις όσο και τα συναισθήματα του άλλου ατόμου. Ενσυναισθάνομαι δεν σημαίνει πως συμφωνώ ή διαφωνώ αλλά μπορώ να νιώσω μαζί με τον άλλον τη δική του πραγματικότητα ακριβώς όπως είναι, χωρίς να την κρίνω, να την αξιολογώ ή να την υποτιμώ.
Η ενσυναίσθηση δεν έχει να κάνει με το πως θα χρησιμοποιήσω τις “σωστές” λέξεις για να διατυπώσω την άποψή μου αλλά περισσότερα αναφέρεται σε ένα συνολικό τρόπο που διαλέγω για να σχετιστώ με το άλλο πρόσωπο.
Πώς επηρεάζεται η αποτελεσματικότητα του γιατρού;
Σωρεία μελετών δείχνουν πως όταν ένας γιατρός έχει ενσυναίσθηση, τότε κάνει ορθότερες διαγνώσεις και είναι λιγότερο πιθανό να υποπέσει σε κάποιο ιατρικό λάθος. Αντλεί περισσότερη ικανοποίηση από τη δουλειά του, ενώ ζητά λιγότερες άσκοπες εργαστηριακές εξετάσεις από τους ασθενείς του. Επιπλέον μειώνονται οι πιθανότητες να εμπλακεί σε ένδικες διαμάχες με τους ασθενείς.
Ο τρόπος δηλαδή που ένας γιατρός ακούει, συνδέεται και αφουγκράζεται τον ασθενή τον μετατρέπουν σε έναν πιο αποτελεσματικό γιατρό. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο πως ο Ιπποκράτης έλεγε «Άκου προσεκτικά τον ασθενή, σου λέει τη διάγνωση».
Ενσυναίσθηση και ταχύτερη ανάρρωση
Από την άλλη, οι ασθενείς που βιώνουν τη σχέση με τους γιατρούς τους ως ενσυναισθητική έχουν μια σειρά από θετικές εκβάσεις στην υγεία τους, με έναν μετρήσιμο τρόπο. Για παράδειγμα μελέτες δείχνουν πως ένας ασθενής μπορεί να αναρρώσει ταχύτερα, έως και δύο ημέρες, όταν νοσηλεύεται στο νοσοκομείο με ένα βαρύ κρυολόγημα ή ίωση του αναπνευστικού. Επιπλέον αυτή τη στιγμή έχουμε πλειάδα ερευνών που δείχνουν πως όταν ο γιατρός είναι ενσυναισθητικός, ασθματικοί ασθενείς κάνουν λιγότερες κρίσεις άσθματος, ασθενείς με διαβήτη έχουν καλύτερες τιμές γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, τηρούν καλύτερα τις θεραπευτικές οδηγίες του θεράποντος, επισκέπτονται λιγότερο συχνά τα επείγοντα ενός νοσοκομείου.
Ασφαλώς και ο αντίλογος πολλές φορές έχει να κάνει με τον χρόνο που έχει στη διάθεσή του ένας γιατρός για να αφιερώσει στον ασθενή. Σε ένα επιβαρυμένο σύστημα υγείας, οι επαγγελματίες νιώθουν πως θα επιφορτιστούν με κάτι ακόμα εάν τους ζητήσουμε να είναι ενσυναισθητικοί. Εδώ χρειάζεται να πούμε πως η ενσυναίσθηση δεν απαιτεί χρόνο. Χρόνο απαιτεί η μαζική συλλογή πληροφοριών. Ενσυναισθητικός μπορώ να γίνω με ένα νεύμα, με μία κίνηση κατανόησης, με ένα ζεστό άγγιγμα. Άλλωστε η λέξη θεραπεία προέρχεται από τις λέξεις «θερμός» και «άπτω», συνεπώς η θεραπεία είναι πρώτα από όλα ένα ζεστό άγγιγμα.
Τι συμβαίνει στην Ελλάδα
Εκτός από κάποιες μεμονωμένες πρωτοβουλίες που έχουν συμβεί κατά καιρούς στην ελληνικές ιατρικές σχολές, αυτή τη στιγμή οι φοιτητές ιατρικής δεν διδάσκονται ένα στοχευμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης γύρω από την ενσυναίσθηση. Ενώ μπορεί να υπάρχουν κάποιες διαλέξεις στα πανεπιστήμια σχετικά με επικοινωνιακές δεξιότητες, έχει σημασία να επισημάνουμε πως η ενσυναίσθηση αφορά στο πώς σχετιζόμαστε με τους ασθενείς και όχι μόνο στο πώς θα διατυπώσουμε σωστά μια ερώτηση με τις σωστές λέξεις. Αφορά στην πρόθεση με την οποία θέλουμε να συναντήσουμε τον ασθενή, ακόμα κι αν κάνουμε κάποια αστοχία στο λόγο μας.
Η δική μου εμπειρία, εκπαιδεύοντας επαγγελματίες υγείας στην ενσυναίσθηση την τελευταία δεκαετία, δείχνει πως ο ασθενής εμπιστεύεται και ακούει έναν γιατρό τον οποίο νιώθει ανθρώπινο, συμπονετικό και με ενσυναίσθηση. Έναν γιατρό ο οποίος έχει πρόθεση να γνωρίσει τον ασθενή του όπως είναι, επικυρώνει την αξία του ως πρόσωπο, δεν απαξιώνει και δεν υποτιμά ούτε τα συναισθήματα του ασθενή του, αλλά ούτε και την ιστορία του.
Διαβάστε επίσης:
Σχέση γιατρού – ασθενούς: Τι μπορεί να πάει στραβά όταν ο γιατρός δεν «ακούει» τον ασθενή
Ακτινογραφία θώρακος: Τη «διαβάζει» καλύτερα ένας ακτινολόγος ή η τεχνητή νοημοσύνη; Έρευνα απαντά
«Δεν έχεις κάτι, είναι όλα στο κεφάλι σου» – Τι είναι το Ιατρικό Gaslighting και γιατί μας αφορά
