Επιμέλεια: Νίκη Ψάλτη
Ενας καθηγητής Ψυχιατρικής μας εξηγεί τα πάντα για την τόσο συχνή πλέον ψυχική νόσο που απειλεί περισσότερους από έναν στους δέκα ανθρώπους παγκοσμίως. Μια γυναίκα περιγράφει την εμπειρία της με τα επεισόδια κατάθλιψης που είχαν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από την εφηβεία, χωρίς εκείνη να αντιλαμβάνεται ότι βυθίζεται στη δίνη αυτής της ψυχικής νόσου.
Μια ακόμη γυναίκα που φροντίζει τη μητέρα της, η οποία πάσχει από κατάθλιψη και έχει πλέον «εκπαιδευτεί» στο να εντοπίζει εγκαίρως τα σημάδια των υποτροπών και να την προφυλάσσει εγκαίρως από αυτές. Και ένας νέος άνδρας που έχοντας να αντιμετωπίσει το ζοφερό σενάριο δυο σοβαρών νοσημάτων -της συγγενούς καρδιοπάθειας και της πνευμονικής υπέρτασης- φάνηκε απροετοίμαστος όταν τα καταθλιπτικά συμπτώματα έκαναν, δικαιολογημένα, την εμφάνισή τους.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι η απώλεια της λειτουργικότητας αποτελεί ένα σημαντικό καμπανάκι κινδύνου για αυτή την ψυχική νόσο που έχει λάβει διαστάσεις πανδημίας. Συνήθως οι άνθρωποι από το περιβάλλον του πάσχοντα βλέπουν μια ολοκληρωτική αλλαγή στη συμπεριφορά του. Δεν τον αναγνωρίζουν, βλέπουν έναν διαφορετικό άνθρωπο που έχει αποσυρθεί και έχει παραμελήσει τον εαυτό του. Η κατάθλιψη συχνότατα «χτυπάει» νέους ανθρώπους παραγωγικής ηλικίας 30-40 ετών. Προτιμά τις γυναίκες με συχνότητα διπλάσια των ανδρών, ενώ το στίγμα που εξακολουθεί να τη συνοδεύει συχνά στέκεται εμπόδιο στην αναζήτηση ψυχικής βοήθειας. Συχνά ο πάσχων θα πει στον ειδικό ψυχικής υγείας, όταν τελικά τον επισκεφτεί, ότι αυτό δεν είναι το πρώτο επεισόδιο που αντιμετωπίζει. Θα ομολογήσει ή θα θυμηθεί ότι είχε βιώσει δύσκολες καταστάσεις και στο παρελθόν, αλλά είχαν υποχωρήσει μόνες τους. Ας αφήσουμε τα πρόσωπα να πουν τη δική τους ιστορία…
Photo Credit: William Faithful
«Υπάρχουν λύσεις, δεν είστε μόνοι»
Νικόλαος Σμυρνής, Καθηγητής Ψυχιατρικής Ιατρικής Σχολής, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, διευθυντής Β’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής, ΠΓΝ «Αττικόν»
«Τα περιστατικά σοβαρής κλινικής κατάθλιψης σήμερα υποδιαγνώσκονται και αντιμετωπίζονται ανεπαρκώς. Η κατάθλιψη αποτελεί σοβαρό πρόβλημα υγείας. Ο αντίκτυπος της νόσου είναι μεγάλος, ενώ σε ένα ποσοστό 10-20% υπάρχει αυξημένος κίνδυνος θνητότητας λόγω αυτοκτονιών.
Οι άνθρωποι που ταλαιπωρούνται καταλήγουν να ζητήσουν βοήθεια, ωστόσο αυτό γίνεται μετ’ εμποδίων. Το ένα πρόβλημα είναι ότι συχνά δεν γνωρίζουν οι ίδιοι ότι το πρόβλημά τους είναι η κατάθλιψη. Κατά συνέπεια απευθύνονται σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων που συχνά δεν τους καθοδηγούν σωστά. Το άλλο πρόβλημα είναι ότι οι ασθενείς θεωρούν ότι το πρόβλημά τους δεν χρειάζεται ειδικό ψυχικής υγείας για να αντιμετωπιστεί, με συνέπεια να αναζητούν ψυχιατρική βοήθεια όταν είναι πια αργά.
Επικρατεί η λανθασμένη πεποίθηση των ασθενών -τουλάχιστον στην αρχή- ότι μπορούν να ξεπεράσουν μόνοι τους το πρόβλημα, οπότε δεν αναζητούν στήριξη ή, φοβούμενοι το στίγμα της νόσου, αποφεύγουν να προχωρήσουν σε θεραπεία ακόμη και αν έχει γίνει η διάγνωση. Παράλληλα ελλοχεύει και ο φόβος για τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα που θεωρούνται επικίνδυνα και συνοδεύονται από πολλούς μύθους όπως αυτός της εξάρτησης.
Καθίσταται σαφές ότι είναι δύσκολο τόσο το πρώτο βήμα προς τη διάγνωση της κατάθλιψης όσο και το δεύτερο βήμα που αφορά τη συμμόρφωση στη θεραπεία.
Οι ασθενείς συχνά δυσκολεύονται να δεχθούν ότι χρειάζονται αγωγή, ενώ το γεγονός ότι για να δράσουν τα αντικαταθλιπτικά απαιτείται περίπου ένας μήνας, οδηγεί σε μεγάλο ποσοστό εγκατάλειψης της θεραπείας. Εδώ το περιβάλλον των ασθενών έχει σημασία. Όσοι έχουν θετικό και υποστηρικτικό περιβάλλον έχουν και καλύτερη ανταπόκριση στη θεραπεία.
Επίσης η ανάγκη τακτικής παρακολούθησης και η συνειδητοποίηση της χρονιότητας της νόσου λειτουργούν αποτρεπτικά για τους ασθενείς που δεν επιθυμούν να μπουν σε αυτή τη διαδικασία.
Στην πρώτη φάση της πανδημίας με τα lockdown φάνηκε ότι δεν υπήρχε αύξηση της κατάθλιψης και της αυτοκτονικότητας. Ωστόσο όσο περνάει ο καιρός και παρατείνεται αυτή η κατάσταση, η εικόνα αντιστρέφεται. Βλέπουμε ότι υποτροπιάζουν όσοι έχουν μείζονες καταθλιπτικές διαταραχές, ενώ παρατηρείται επιδείνωση της ψυχικής κατάστασης των ανθρώπων.
Είναι σημαντικό να πούμε ότι η κατάθλιψη είναι πολύ συχνή, αφορά τους περισσότερους από εμάς, αλλά αντιμετωπίζεται! Σήμερα μπορούμε να προσφέρουμε σημαντική βοήθεια στους πάσχοντες».
Photo Credit: Αναστασία Αδαμάκη
H κατάθλιψη αντιμετωπίζεται 100%
Μελίσσα Στοΐλη, δημοσιογράφος και συγγραφέας
«Τα καταθλιπτικά επεισόδια ξεκίνησαν την εποχή της εφηβείας μου. Στην αρχή δεν εμφανίζονταν συχνά, ήταν σύντομα, και πάντα υπήρχε ένας εκλυτικός παράγοντας, μια δυσκολία, μικρή ή μεγάλη. Όσο περνούσαν τα χρόνια εμφανίζονταν με ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα και είχαν μεγαλύτερη διάρκεια. Εφερναν μαζί τους δυσφορία, αδιέξοδο, εξάντληση, κακή διάθεση, εκνευρισμό, προβλήματα ύπνου, μού φαινόντουσαν όμως απόλυτα φυσιολογικά.
Μα έτσι δεν ένιωθαν όλοι; Η ίδια η ζωή είναι ανυπόφορη, έτσι δεν είναι; Υπάρχει κάτι που να σε κάνει να σηκωθείς από το κρεβάτι χωρίς να σου φαίνεται γολγοθάς; Ετσι σκεφτόμουν και συνέχιζα με γιατροσόφια. Ας πούμε, λίγο αλκοόλ μπορούσε να μουδιάσει τον πόνο, οι πολλές ώρες δουλειάς δεν με άφηναν να σκεφτώ, το να κλειστώ στο σπίτι κρατούσε τη θλίψη έξω.
Αλλά ήταν γιατροσόφια, όχι θεραπεία. Η κατάθλιψη κάποια στιγμή υποχωρούσε, όταν έκανε τον κύκλο της. Ομως επέστρεφε, συνήθως δριμύτερη. Με πιο μαύρες σκέψεις. Μέχρι που σε μια δύσκολη στιγμή της ζωής μου με χτύπησε με σφοδρότητα και τότε αναζήτησα ιατρική βοήθεια.
Αυτό σημαίνει ότι μπήκα σε ένα ταξίδι που κράτησε αρκετό χρονικό διάστημα, με φαρμακευτική αγωγή, λήψη βιταμινών και ψυχοθεραπεία. Χρειάστηκε βέβαια υπομονή και επιμονή. Δεν αλλάζουν τα πράγματα από τη μία μέρα στην άλλη και υπάρχουν συχνά υποτροπές. Το αποτέλεσμα είναι ότι μετά το τέλος της θεραπείας όλα φωτίστηκαν διαφορετικά. Θυμάμαι πως είχα εκπλαγεί με το πόση χαρά κατάφερνα να νιώσω, μια ικανότητα που είχα χάσει για πολύ καιρό.
Ηταν πολύ σημαντικό και το ότι κατά τη διάρκεια της θεραπείας είχα την τύχη να έχω ένα πολύ υποστηρικτικό περιβάλλον αλλά και την τόλμη να απομακρύνω από κοντά μου όποιον θεωρούσε ότι όσα ένιωθα ήταν «ιδέα» μου ή ότι μπορούσα να τα ξεπεράσω μόνη μου.
Η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια για την οποία δεν είσαι υπεύθυνος και για την οποία θα χρειαστείς βοήθεια. Οπως αν είσαι διαβητικός θα πρέπει να ακολουθήσεις μια θεραπεία με φάρμακα και έναν τρόπο ζωής, έτσι πρέπει να διαχειριστείς και αυτό το πρόβλημα υγείας. Τα καλά νέα είναι ότι η κατάθλιψη αντιμετωπίζεται πλήρως».
Photo Credit: Vasso Fytrou Photography
«Eίμαι προετοιμασμένη για τη διαχείριση των υποτροπών»
Ευαγγελία Σαμαρά, φροντιστής ατόμου με κατάθλιψη
«Τα τελευταία 23 χρόνια ζω μια διαφορετική καθημερινότητα από τους περισσότερους ανθρώπους γύρω μου. Η μητέρα μου πάσχει από κλινική κατάθλιψη και η φροντίδα της δεν είναι εύκολη υπόθεση. Από την πρώτη στιγμή που έγινε η διάγνωσή της, “κρεμάστηκε” επάνω μου και έκτοτε πάμε πακέτο. Είμαι υπεύθυνη για τη φαρμακευτική της αγωγή, τα ραντεβού με τον εκάστοτε ψυχίατρο που την παρακολουθεί και λειτουργώ και ως ενδιάμεσος κρίκος όταν η ίδια δεν μπορεί να συνεργαστεί με τον θεράποντα ιατρό της. Είμαι ο άνθρωπος που θα φροντίσει την κάθε μικρή και μεγάλη λεπτομέρεια που την αφορά.
Παρά το γεγονός ότι είναι συνεργάσιμη και ακολουθεί πιστά τη φαρμακευτική αγωγή της, υπάρχουν περίοδοι -συνήθως κάθε άνοιξη και φθινόπωρο- που υποτροπιάζει. Στην αρχή αυτό μου προκαλούσε άγχος και αγωνία. Δεν ήταν λίγες οι φορές που σκέφτηκα μήπως η κατάθλιψη είναι κληρονομική και μου συμβεί κι εμένα το ίδιο. Μετά όμως από 23 χρόνια τριβής»με το ψυχικό αυτό νόσημα ξέρω αφενός ότι στην περίπτωση της μητέρας μου δεν ισχύει ο παράγοντας κληρονομικότητα και αφετέρου είμαι προετοιμασμένη για τη διαχείριση των υποτροπών.
Πολλές φορές μάλιστα μπορώ και αναγνωρίζω εγκαίρως τα προειδοποιητικά σημάδια της υποτροπής και προσπαθώ να κάνω πράγματα για να αποτρέψω την εκδήλωσή της. Φυσικά κάθε φορά που υποτροπιάζει φοβάμαι μήπως κάνει κάποιο λάθος με τα φάρμακα της και αυτό πυροδοτήσει μια σειρά καταστάσεων που μπορεί να θέσουν τη σωματική της ακεραιότητα σε κίνδυνο.
Αλλά προσπαθώ να είμαι ψύχραιμη και να βρίσκω λύσεις που τη βοηθούν να επανέλθει σε μια κανονικότητα. Μια βόλτα στη θάλασσα, η επαφή με τα παιδιά μου, η αλλαγή περιβάλλοντος τη βοηθούν να βγαίνει από τον φαύλο κύκλο.
Δεν είναι λίγες οι φορές που κουράζομαι και σκέφτομαι αν αντιλαμβάνεται τα συναισθήματα και την προσπάθειά μου. Βρίσκω όμως διέξοδο σε πράγματα που με ευχαριστούν, όπως το διάβασμα και το γυμναστήριο για να μπορώ να συνεχίσω να τη φροντίζω όσο γίνεται καλύτερα».
Photo Credit, William Faithfull
«Είχα άλλη εικόνα για κάποιον που πάσχει από κατάθλιψη»
Νίκος Δρογώσης, ασθενής με συγγενή καρδιοπάθεια και πνευμονική υπέρταση
«Η ζωή με δύο σοβαρά νοσήματα ταυτόχρονα, συγγενή καρδιοπάθεια και πνευμονική υπέρταση, μόνο εύκολη δεν είναι. Πάντα θυμάμαι τον εαυτό μου να νιώθει διαφορετικός, να μην έχω πολλές παρέες και οι άλλοι να με κρατούν σε απόσταση λόγω των προβλημάτων υγείας. Κι αυτό το αίσθημα απομόνωσης συνδυαστικά με την ευθραυστότητα της υγείας μου, να μου δημιουργεί φόβο, άγχος, θυμό, αγωνία και απελπισία, που ειδικά στην εφηβεία δεν μπορούσα να διαχειριστώ.
Στα 13 μου έπαθα την πρώτη κρίση άγχους και χρειάστηκε να νοσηλευτώ στο νοσοκομείο Παίδων. Ακολούθησαν πολλές ακόμα κρίσεις άγχους και πανικού καθώς μεγαλώνοντας συνειδητοποίησα τη σοβαρότητα των νοσημάτων μου.
Ακόμα και σήμερα, παρά το ισχυρό υποστηρικτικό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, δεν μπορώ να κυκλοφορήσω μόνος. Αισθάνομαι ανασφάλεια και κατακλύζομαι από φόβο μήπως μου συμβεί κάτι αιφνίδιο και δεν υπάρχει κάποιος να με βοηθήσει.
Τέσσερα χρόνια τώρα κάνω Ομαδική Ψυχοθεραπεία στο πλαίσιο του προγράμματος ψυχικής ενδυνάμωσης του Συλλόγου Ασθενών και Φροντιστών με Πνευμονική Υπέρταση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, που συνεχίστηκε κανονικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας -χάρη στις online συνεδρίες που κάνουμε- κατάλαβα ότι πολλά από τα συναισθήματα που νιώθω σηματοδοτούν κατάθλιψη.
Στην αρχή ήταν δύσκολο να δεχθώ ότι έχω συμπτώματα κατάθλιψης. Είχα άλλη εικόνα στο μυαλό μου για κάποιον που πάσχει από κατάθλιψη, ότι είναι δυσλειτουργικός και παίρνει φάρμακα. Πλέον έχω κατανοήσει με τη βοήθεια της ψυχολόγου ότι καταθλιπτικά συμπτώματα έχουμε λίγο-πολύ όλοι μας σε διάφορες φάσεις της ζωή μας. Πόσω μάλλον ένας άνθρωπος σαν εμένα που πάσχει ταυτόχρονα από δύο απειλητικά για τη ζωή του νοσήματα και με το πέρασμα του χρόνου αυτά επιδεινώνονται.
Στην παρούσα φάση οι ομαδικές συνεδρίες είναι πολύτιμες, καθώς αξιολογούμαι ιατρικά αν μπορώ να υποβληθώ σε διπλή μεταμόσχευση καρδιάς-πνευμόνων, κάτι που όμως δεν μπορεί να υλοποιηθεί χωρίς τη βοήθεια της Πολιτείας. Θέλω, λοιπόν, να είμαι ψυχικά και οργανικά καλά για να ανταπεξέλθω στη νέα αυτή δοκιμασία, χωρίς τα καταθλιπτικά συμπτώματα να σαμποτάρουν την προσπάθειά μου να ζήσω θεραπευμένος για πρώτη φορά στη ζωή μου».
Το θέμα δημοσιεύθηκε στο τεύχος Μαΐου του περιοδικού ygeiamou που κυκλοφόρησε με το ΘΕΜΑ την Κυριακή 22/5/2022
