Την εντολή «οὐ ψευδομαρτυρήσεις» θα καταπατήσουμε ευκολότερα και ανερυθρίαστα, αρκεί το ψέμα που σκαρφιζόμαστε ή είμαστε έτοιμοι να αναπαραγάγουμε να έχει προοπτική επαλήθευσης στο μέλλον και το ευρύτερο μήνυμά του, η ουσία του, να είναι αληθοφανές. Αντίστοιχα, η απέκδυση των ψεμάτων από το ηθικό τους βάρος λόγω της δυναμικής τους να επαληθευτούν μελλοντικά, θα μας επιτρέψει να τα συγχωρήσουμε ευκολότερα.
Στα παραπάνω κατέληξε μελέτη που δημοσιεύεται στο Journal of Personality and Social Psychology της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, η οποία αποκαλύπτει έναν μόνο από τους μηχανισμούς που ευθύνονται για το επικίνδυνο φαινόμενο της παραπληροφόρησης και των fake news, ένα μείζον κοινωνικό ζήτημα που πολώνει τους πολίτες και διαβρώνει την εμπιστοσύνη τους απέναντι σε θεσμούς και πρόσωπα της πολιτικής και της οικονομίας, όπως σχολίασε η επικεφαλής ερευνήτρια Beth Anne Helgason, υποψήφια διδάκτωρ στο London Business School.
Σύμφωνα με τις σχετικές μελέτες, το πόσο προσφέρεται το ψέμα για φανταστικά σενάρια πραγμάτωσής του στο μέλλον είναι το ένα στοιχείο που θα μας ωθήσει στην αβασάνιστη διακίνησή του σε μέσα ευρείας επιδραστικότητας όπως τα social media. Το άλλο, προσθέτει η επικεφαλής της μελέτης, είναι το πόσο ευθυγραμμίζεται το ψέμα με τις πολιτικές, οικονομικές κ.ο.κ. απόψεις μας.
Τα ανησυχητικά ευρήματα
Οι ερευνητές πραγματοποίησαν έξι πειράματα με περισσότερους από 3.600 συμμετέχοντες, στους οποίους παρουσίασαν ένα πλήθος δηλώσεων που έχουν ταυτοποιηθεί ως ψευδείς και για τις οποίες μια ομάδα των συμμετεχόντων έπρεπε να εκτιμήσει πώς θα μπορούσαν να επαληθευτούν στο μέλλον.
Ένα εξ’ αυτών παρουσίασε σε 447 σπουδαστές βρετανικού μεταπτυχιακού προγράμματος στη διοίκηση επιχειρήσεων (MBA) από διάφορες χώρες ένα σενάριο κατά το οποίο κάποιος φίλος τους δηλώνει ψευδώς στο βιογραφικό του σημείωμα ότι έχει προϋπηρεσία στη Χρηματοοικονομική Μοντελοποίηση. Όταν σε ένα τμήμα της πειραματικής ομάδας παρουσιάστηκε η πιθανότητα ο φίλος να παρακολουθήσει κάποιο καλοκαιρινό πρόγραμμα Χρηματοοικονομικής Μοντελοποίησης, αυτομάτως θεώρησαν το ψέμα του λιγότερο ανήθικο.
Αντίστοιχα σε άλλο πείραμα, 599 Αμερικανοί συμμετέχοντες φιλελεύθερων και συνητρητικών πολιτικών θέσεων αξιολόγησαν ως λιγότερο ανήθικες δηλώσεις όπως «Εκατομμύρια άνθρωποι ψήφισαν παράνομα στις τελευταίες προεδρικές εκλογές» και «Ο μέσος CEO μιας εταιερίας βγάζει 500 φορές περισσότερα από τον μέσο εργάτη», παρά το ότι έγκριτοι και ανεξάρτητοι ελεγκτές γεγονότων επιβεβαίωσαν την αναλήθειά τους και οι ερευνητές τους υπέδειξαν να σκεφτούν προσεκτικά πριν τις κρίνουν.
«Σε αντίθεση με τα αληθινά γεγονότα, δηλώσεις για το τι θα μπορούσε να καταστεί αληθινό είναι αδύνατο να ελεγχθούν» δήλωσε η ερευνήτρια Helgason και πρόσθεσε ότι οι φανατικοί είναι δύσκολο να πειστούν για το αντίθετο και η παραπληροφόρηση θα συνεχίζει δυναμικά όσο είμαστε έτοιμοι όχι απλώς να αποδεχθούμε, αλλά και να αναπαράγουμε ένα ψέμα.
Διαβάστε επίσης:
Πώς τα fake news «παίζουν» με το μυαλό μας
Θεωρίες Συνωμοσίας: Είναι σκηνοθετημένη η πανδημία;
