Για τη μαγεία της τρυφερής χειραψίας έχουν πολλά ειπωθεί, και άλλα τόσα ενδιαφέροντα έχουν αποκαλύψει πλειάδα ερευνών. Το κράτημα των χεριών, κυρίως όταν οι παλάμες «αγκαλιάζονται» στο πλαίσιο ερωτικής σχέσης, μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στη σωματική και ψυχική υγεία, να μειώσει την αρτηριακή πίεση και τον πόνο, να γίνει σανίδα σωτηρίας στις πλέον στρεσογόνες καταστάσεις.
Σύμφωνα με μελέτη του 2021, την οποία επικαλείται η γιατρός Trisha Pasricha στο άρθρο της για τη δύναμη της χειρονομίας στην Washington Post, αρκεί το κράτημα του χεριού του/της συζύγου για να ελαττωθούν τα συναισθήματα άγχους που προκαλούν οι ταινίες τρόμου· ενεργοποιείται ο ίδιος μηχανισμός που κατευνάζει τα υπεύθυνα για τις συναισθηματικές αποκρίσεις τμήματα του εγκεφάλου σε απειλητικές καταστάσεις.
Τις απαντήσεις των γιατί και πώς συμβαίνουν όλα αυτά, τα αναζητά και εντοπίζει στο τελευταίο ερευνητικό έργο του κλινικού ψυχολόγου James Coan, διευθυντή του Εργαστηρίου Συναισθηματικής Νευροεπιστήμης του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια. «Αν καταλάβετε ουσιαστικά το κράτημα των χεριών -τι είναι και πώς πετυχαίνει τα αποτελέσματά του- θα αρχίσετε να κατανοείτε κάθε πτυχή του τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Εκφράζει όλα όσα είμαστε ο ένας για τον άλλον» έχει δηλώσει ο Coan.
Αποφόρτιση του εγκεφάλου
Το project του Coan και της ομάδας του περιέλαβε μια σειρά από πειράματα. Στο πρώτο εξ αυτών, 16 παντρεμένες γυναίκες κάθισαν στον μαγνητικό τομογράφο για την απεικόνιση του εγκεφάλου τους υπό την απειλή ενός ηλεκτροσόκ. Τα ευρήματα έδειξαν λιγότερο άγχος για τις συμμετέχουσες που κρατούσαν το χέρι ενός αγνώστου, μεγαλύτερα ωστόσο αγχολυτικά αποτελέσματα όταν το χέρι ανήκε στον σύζυγο. Εν προκειμένω, η ένταση της αγχολυτικής δράσης ήταν ευθέως ανάλογη της ποιότητας του γάμου.
Μεταγενέστερες μελέτες κατέδειξαν μειωμένο στρες και σε άλλα είδη σχέσεων, όπως οι φιλικές ή αρχικού ακόμα σταδίου, όταν οι συμμετέχοντες έβγαιναν στα πρώτα τους ραντεβού.
Σύμφωνα με τον Coan, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το κράτημα ενός χεριού αποφορτίζει τον εγκέφαλο από το δύσκολο έργο καταπολέμησης του στρες· τα χέρια που σμίγουν μοιράζουν στα δυο το βάρος.
Μοναξιά, μια μη κανονικότητα
Κατά την αρχική υπόθεση του Coan, το κράτημα των χεριών θα αύξανε τη δραστηριότητα στον προμετωπιαίο φλοιό, το τμήμα του εγκεφάλου που εμπλέκεται στον έλεγχο της λογικής και της παρόρμησης, όπως έχει διαπιστωθεί από μελέτες για τη συναισθηματική ρύθμιση.
Εντούτοις, η ομάδα παρατήρησε μειωμένη δραστηριότητα σε όλες τις περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με τη διαχείριση των συναισθημάτων, εύρημα που επαναλαμβανόταν σε κάθε πείραμα. «Ήταν σαν οι άνθρωποι να έπαιρναν σνακ από τον αυτόματο πωλητή χωρίς να βάζουν χρήματα», ανέφερε ο ψυχολόγος.
Τι συνέβαινε επομένως;
Κατά τον ψυχολόγο, ο εγκέφαλος πιθανότατα δεν αντιλαμβανόταν τη χειραψία ως κάτι νέο σε μια παγιωμένη κατάσταση μοναξιάς· πολύ περισσότερο, ήταν η μοναξιά μάλλον που απέκλινε από την κανονικότητα και κατά συνέπεια θα απαιτούσε την έντονη ενεργοποίηση του προμετωπιαίου φλοιού για να την αντιμετωπίσει.
«Για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, ο κόσμος φαίνεται σαν μια σειρά από προβλήματα που πρέπει να επιλύσει. Και αποδεικνύεται ότι το να είσαι μόνος είναι πρόβλημα» εξηγεί ο Coan για το φαινόμενο που ονόμασε «θεωρία της κοινωνικής βάσης». Πρόκειται για την ιδέα ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος αδημονεί για τις σχέσεις και την αλληλεξάρτηση, χωρίς τις οποίες τα προβλήματα του κόσμου γίνονται τεράστιο βουνό που απαιτεί περισσότερο σωματικό και ψυχικό μόχθο για την αντιμετώπισή τους.
Δυο πολύπλοκες μηχανές
Από τη στιγμή που ερχόμαστε στον κόσμο και μέχρι η όρασή να σταθεροποιηθεί, τα χέρια γίνονται οδηγός μας για να ανακαλύψουμε τον κόσμο. Προτού ακόμα αναπτύξουμε κινητικές ικανότητες, έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν τον κόσμο μέσα από την επαφή, χάρη στο πυκνό δίκτυο νευρικών απολήξεων που διατρέχουν τις παλάμες και δάχτυλα, όπως οι νευρικές απολήξεις με το όνομα «σωματίδια Meissner».
Επικοινωνούμε με την αφή
Μια μελέτη του 2009 σε 124 ζεύγη αγνώστων, όπου ο ένας είχε δεμένα μάτια και ο άλλος έπρεπε να μεταφέρει ένα συναίσθημα μόνο με το άγγιγμα, κατάφεραν όσοι δέχθηκαν τα ερεθίσματα να αναγνωρίσουν συναισθήματα όπως ευγνωμοσύνη, αποστροφή, ευτυχία και φόβος, χωρίς να δουν ή ακούσουν οτιδήποτε. Σε πρόσφατη μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, οι συμμετέχοντες μπόρεσαν να αναγνωρίσουν σωστά το συναίσθημα άλλων ατόμων κοιτάζοντας απλώς τα χέρια τους, χωρίς να βλέπουν το πρόσωπό τους.
Εν κατακλείδι
Για τον επίλογο τους άρθρου της, η Δρ Pasricha καταθέτει μια συγκινητική εμπειρία από τις δύσκολες πρώτες ημέρες τους κορωνοϊού:
«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όταν φρόντιζα ασθενείς σε νοσοκομεία, τις ημέρες που ακόμη και η χειραψία ήταν αδιανόητη, πολλοί μου εκμυστηρεύτηκαν το βαθύτατο κενό που ένιωθαν από την έλλειψη σωματικής επαφής με άλλους ανθρώπους. Ένα πρωί, κράτησα το χέρι μιας ηλικιωμένης γυναίκας στην αίθουσα των επειγόντων περιστατικών καθώς ο ειδικευόμενός μου ετοιμαζόταν να διενεργήσει μια εξέταση, και η γυναίκα είπε: “Νιώθω σαν να είσαι ο πρώτος άνθρωπος που αγγίζω εδώ και μήνες”. Ακόμα σκέφτομαι εκείνη τη συνάντηση και εκείνη τη αβυσσαία πείνα για επαφή, την οποία πολλοί αγνοούσαμε μέχρι που τη στερηθήκαμε.
Μη φοβάστε να δώσετε το χέρι σε κάποιον που δίνει τη μάχη του· είμαστε ξεκάθαρα προγραμματισμένοι γι’ αυτό.»
