Η παχυσαρκία αναγνωρίζεται ως ασθένεια από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 1997 και ορίζεται ως η «μη φυσιολογική και υπερβολική συσσώρευση λίπους που μπορεί να βλάψει την υγεία». Είναι μια πολύπλοκη νόσος που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους και αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως.
Η πιο βαριά μορφή παχυσαρκίας, η νοσογόνος παχυσαρκία, είναι μια σοβαρή ασθένεια με πρωτοφανή εξάπλωση τα τελευταία τριάντα χρόνια, η οποία πλέον έχει λάβει διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας.
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), περίπου 4,8 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως είναι υπέρβαροι και εξ αυτών 2 δισεκατομμύρια παχύσαρκοι, ενώ ως το 2035 οι παχύσαρκοι εκτιμάται ότι θα έχουν διπλασιαστεί φτάνοντας στα 4 δισεκατομμύρια, με τους μισούς να έχουν νοσογόνο παχυσαρκία.
Η χώρα μας, δυστυχώς, έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας στην Ευρώπη, με το 22,5% του πληθυσμού στην Ελλάδα (18,2% των γυναικών και 26% των αντρών) να νοσούν σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις. Επιπλέον, η Ελλάδα είναι μία από τις Ευρωπαϊκές χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας. Τα παραπάνω στοιχεία ίσως εξηγούν τη φρενίτιδα που παρατηρείται τις τελευταίες εβδομάδες στη χώρα μας όσον αφορά την προσπάθεια απώλειας βάρους με τη βοήθεια της σεμαγλουτίδης, παρότι το φάρμακο που κυκλοφορεί δεν έχει ένδειξη για την παχυσαρκία. Γεγονός που αναδεικνύει με στρεβλό τρόπο τη διαρκή μάχη πολλών ανθρώπων με τα κιλά τους, μία μάχη για την υγεία τους και τη βελτίωση της καθημερινότητάς τους.
Χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι η παχυσαρκία σχετίζεται με μια σειρά από σοβαρά προβλήματα υγείας, κάποια εκ των οποίων μπορούν να οδηγήσουν ακόμα και στο θάνατο. Δεδομένου, δε, ότι η συντηρητική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας έχει περιορισμένες δυνατότητες και μεγάλο κοινωνικοοικονομικό κόστος, τα τελευταία χρόνια, πολλά άτομα καταφεύγουν στη βαριατρική χειρουργική, δηλαδή στην εξειδίκευση της χειρουργικής που ασχολείται με την καταπολέμηση της παχυσαρκίας.
Τα εξαιρετικά αποτελέσματα της χειρουργικής της παχυσαρκίας και το ενδιαφέρον της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, οδήγησαν σε σημαντική πρόοδο όσον αφορά τη κατανόηση της παθοφυσιολογίας της παχυσαρκίας. Αυτό με τη σειρά του, οδήγησε τα τελευταία χρόνια στην παραγωγή στοχευμένων φαρμάκων που συνεπικουρούν στην προσπάθεια θεραπείας της νόσου.
Τα φάρμακα, όμως, από μόνα τους δε μπορούν να πετύχουν όσα μπορεί η χειρουργική. Από την άλλη, η χειρουργική μπορεί να ενισχυθεί και να υποβοηθηθεί σε πολλές περιπτώσεις με τη φαρμακευτική αγωγή με σκοπό την επίτευξη ιδανικού βάρους και ύφεσης ή θεραπείας των συνοδών νοσημάτων που οφείλονται ή επιδεινώνονται από την παχυσαρκία. Είναι λοιπόν πάρα πολύ σημαντικό να υπάρχει επαρκής και ακριβής ενημέρωση σχετικά με τα οφέλη αλλά και τις παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής κατά της παχυσαρκίας, καθώς και σχετικά με το ποιοι ασθενείς ωφελούνται πραγματικά από αυτήν.
Φαρμακευτική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Σήμερα, το πιο δημοφιλές φάρμακο παγκοσμίως κατά της παχυσαρκίας είναι η σεμαγλουτίδη, η οποία αναπτύχθηκε για τον σακχαρώδη διαβήτη. Παρ’ ότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων έχει εγκρίνει τη σεμαγλουτίδη κατά της παχυσαρκίας, η κυκλοφορία της για αυτή την ένδειξη δεν έχει καταστεί δυνατή στις Ευρωπαϊκές χώρες, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων. Αντίθετα, κυκλοφορεί ευρέως στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Η σεμαγλουτίδη είναι ένα ανάλογο του γλυκαγονοειδούς πεπτιδίου GLP-1. Ως αγωνιστής του υποδοχέα GLP-1, δεσμεύεται εκλεκτικά σε αυτόν και τον ενεργοποιεί.
Οι κύριες δράσεις της είναι οι ακόλουθες:
1. Μειώνει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, διεγείροντας την έκκριση ινσουλίνης και μειώνοντας την έκκριση γλυκαγόνης, όταν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα είναι υψηλά.
2. Προκαλεί μία μικρή καθυστέρηση της γαστρικής κένωσης κατά την πρώιμη μεταγευματική φάση.
3. Μειώνει την όρεξη και συνεπώς την πρόσληψη ενέργειας με αποτέλεσμα απώλεια βάρους.
4. Μειώνει τις συγκεντρώσεις γλυκόζης νηστείας και μεταγευματικής γλυκόζης σε ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.
Λόγω της αποτελεσματικότητας του φαρμάκου στην απώλεια βάρους, είναι φυσικό να συγκεντρώνει το ενδιαφέρον των ατόμων με πλεονάζον βάρος ή παχυσαρκία. Ωστόσο, οι ιατροί οφείλουν να εξηγήσουν στους ενδιαφερόμενους τα ακόλουθα σημεία.
Πρώτον, η σεμαγλουτίδη είναι ένα αντιδιαβητικό φάρμακο και μάλιστα ενέσιμο. Αυτή είναι μία πολύ σημαντική πληροφορία, καθώς στο ελληνικό σύστημα υγείας η συνταγογράφηση αντιδιαβητικών φαρμάκων προϋποθέτει την καταχώρηση του ασθενούς στο μητρώο διαβητικών. Ωστόσο, μπορεί να χορηγηθεί χωρίς εγγραφή στον ΕΟΠΥΥ με απλή συνταγή ιατρού, αλλά δεν καλύπτεται το κόστος της το οποίο είναι αρκετά σημαντικό ανά εβδομάδα.
Δεύτερον, τα οφέλη του φαρμάκου παρατηρούνται όσο αυτό λαμβάνεται και παύουν μετά τη διακοπή της αγωγής, με επαναπρόσληψη του απολεσθέντος βάρους στις περισσότερες περιπτώσεις.
Τρίτον, σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες, το φάρμακο αυτό επιτρέπει απώλεια βάρους μόνο 5% με 20% (στην καλύτερη περίπτωση) του συνολικού βάρους των ασθενών.
Τέταρτον, η σεμαγλουτίδη προκαλεί συχνά ανεπιθύμητα συμπτώματα, κυρίως ναυτία, ενώ έχουν αναφερθεί και περιπτώσεις σημαντικής τριχόπτωσης, παρενέργειες όχι αμελητέες για την καθημερινότητα των ασθενών.
Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να τονίζεται ότι η παχυσαρκία είναι μια χρόνια νόσος που οφείλεται σε πλειάδα παραγόντων (ψυχολογία, διατροφή, σωματική δραστηριότητα) και δεν επιτυγχάνεται ίαση της με κανένα φαρμακευτικό σκεύασμα» επισημαίνει ο ιατρός.
Είναι προφανές από τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα ότι η φαρμακευτική αγωγή με νέα φάρμακα όπως η σεμαγλουτίδη, αποτελούν άλλο ένα όπλο στη φαρέτρα των ειδικών ενάντια στη νοσογόνο παχυσαρκία. Από την άλλη, η χειρουργική της παχυσαρκίας έχει δώσει διαχρονικά μακροχρόνια αποτελέσματα με ασφαλή απώλεια 70-100% του υπερβάλλοντος βάρους και ελάχιστες μετεγχειρητικές απαιτήσεις παρακολούθησης, αποτελώντας σήμερα τη μόνη αποδεδειγμένη μακροχρόνια αποτελεσματική θεραπεία της νοσογόνου παχυσαρκίας.
Ο συνδυασμός βαριατρικής-μεταβολικής χειρουργικής και φαρμακευτικής αγωγής είναι βέβαιο ότι θα ανοίξει νέους ορίζοντες, δίνοντας την ιδανική λύση στο χρόνιο και δύσκολο πρόβλημα της παχυσαρκίας και των συνοδών νοσημάτων της. Ένας συνδυασμός που πρέπει να προτείνεται από εξειδικευμένες ομάδες έμπειρων χειρουργών και ενδοκρινολόγων σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς, ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο αποτέλεσμα ανά περίπτωση.
