Η διατροφή μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο, τόσο στη γυναικεία όσο και στην ανδρική γονιμότητα. Σε ένα μεγάλο αριθμό μελετών, φαίνεται πως η τήρηση ενός υγιούς διατροφικού προγράμματος, όπως είναι η Μεσογειακή Διατροφή, μπορεί να προσφέρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την εύρυθμη λειτουργία του αναπαραγωγικού συστήματος. Το Μεσογειακό Πρότυπο διατροφής αποτελεί μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης. Επιπλέον, είναι μέτρια σε κατανάλωση γαλακτοκομικών, ψαριών και χαμηλή σε κατανάλωση κόκκινου κρέατος και γλυκών. Τέλος, το ελαιόλαδο αποτελεί την κύρια πηγή διατροφικού λίπους. Από την άλλη μεριά, ανθυγιεινά διατροφικά πρότυπα, τα οποία είναι πλούσια σε κορεσμένα και τρανς λιπαρά οξέα, κόκκινο κρέας, επεξεργασμένα δημητριακά, γλυκά και αναψυκτικά, σχετίζονται με μειωμένη ποιότητα σπέρματος και αποδυνάμωση της υγεία των ωαρίων.
Επιπλέον, η διατήρηση ενός υγιούς και σταθερού βάρους είναι αρκετά σημαντική για τη γονιμότητα των δύο φύλων. Πιο συγκεκριμένα, το υπερβάλλον σωματικό βάρος φαίνεται να μειώνει τη γονιμότητα των γυναικών και να αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης παθολογικών καταστάσεων κατά το διάστημα της εγκυμοσύνης, όπως είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης Κύησης και η προεκλαμψία. Στους άνδρες, εμφανίζονται χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης και μειώνεται ο αριθμός και η κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Αντίστοιχα, το πολύ χαμηλό βάρος επηρεάζει εξίσου την ικανότητα σύλληψης των γυναικών, καθώς επηρεάζονται τα επίπεδα ορμονών που σχετίζονται με τη γονιμότητα.
Η βελτιστοποίηση της διατροφής, φαίνεται πως είναι καλό να ξεκινάει 3 μήνες έως και 1 χρόνο πριν ξεκινήσει η προσπάθεια σύλληψης. Καλό είναι να αποφεύγεται το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ ( >2 μερίδες αλκοόλ/ημέρα), καθώς και η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης ( >300mg/ημέρα, δηλαδή περισσότερο από 1-2 φλιτζάνια καφέ). Πιο συγκεκριμένα, στη βιβλιογραφία, γίνεται λόγος για τα ακόλουθα θρεπτικά συστατικά και τη σχέση τους με τη γονιμότητα.
- Φυλλικό οξύ. Βοηθάει στο σχηματισμό κυττάρων του εμβρύου, καθώς επίσης μειώνει τον κίνδυνο διαταραχών στο σχηματισμό του νευρικού σωλήνα. Στους άνδρες βελτιώνει την ποιότητα του σπέρματος, ενώ στις γυναίκες μελέτες δείχνουν πως η συμπληρωματική χορήγηση φυλλικού οξέος μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων παραγωγής ωαρίων και αυξάνει τον όγκο αίματος της μέλλουσας μητέρας. Στη διατροφή, το φυλλικό οξύ βρίσκεται σε πράσινα φυλλώδη λαχανικά, εσπεριδοειδή, ξηρούς καρπούς, όσπρια και δημητριακά ολικής άλεσης.
- Ασβέστιο: Οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας πρέπει να προσλαμβάνουν καθημερινά 1000mg ασβεστίου. Το ασβέστιο βρίσκεται σε γαλακτοκομικά προϊόντα, όσπρια, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, ψάρια και ξηρούς καρπούς
- Ψευδάργυρος: Συμβάλει στην παραγωγή της τεστοστερόνης και σπέρματος στους άνδρες, αλλά και στην ωορρηξία στις γυναίκες. Καλές μορφές ψευδαργύρου είναι τα φασόλια, το κρέας, οι ξηροί καρποί, τα θαλασσινά και τα δημητριακά ολικής άλεσης.
- Ω-3 λιπαρά οξέα: Βοηθάνε στη ρύθμιση ορμονών που σχετίζονται με τη γονιμότητα, στη βελτίωση της ποιότητας του σπέρματος και του ωαρίου, καθώς και στην αύξηση της ροής τους αίματος στα όργανα αναπαραγωγής. Προλαμβάνονται κυρίως από τα ψάρια και τα θαλασσινά.
- Βιταμίνη D: Τελευταίες μελέτες δείχνουν πως οι γυναίκες που έχουν επάρκεια σε βιταμίνη D έχουν αυξημένες πιθανότητες σύλληψης, σε σχέση με γυναίκες που έχουν έλλειψη στη βιταμίνη. Η κύρια πηγή της βιταμίνης D είναι η ηλιακή ακτινοβολία, ενώ υπάρχει και διαιτητική βιταμίνη στα ψάρια, στα γαλακτοκομικά προϊόντα και στα μανιτάρια.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως, το τελευταίο διάστημα, γίνεται όλο και περισσότερο αναζήτηση στη σχέση της επιγενετικής με τη γονιμότητα. Ο τρόπος ζωής, και ιδιαίτερα η διατροφή, φαίνεται να «επηρεάζουν» τα γονίδια μας. Διάφορα συστατικά της διατροφής μπορούν να επηρεάσουν επιγενετικούς μηχανισμούς που σχετίζονται με την υπογονιμότητα. Μέσα στα επόμενα χρόνια, η ερευνητική κοινότητα αισιοδοξεί πως θα εντοπιστούν οι επιγενετικές αλλαγές που σχετίζονται με την υπογονιμότητα και ως εκ τούτου θα μπορέσει να υπάρξει ένα εξειδικευμένο διαιτολόγιο αντιμετώπισης.
Η κ. Ματίνα Κλεφτάκη είναι Διαιτολόγος – Διατροφολόγος Bsc, Msc, Phd (cand) Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
