Μπορεί μια μάνα να σκοτώσει το ίδιο της το παιδί; Και για ποιο λόγο φτάνει σε αυτό το σημείο; Η επιστήμη της ψυχολογίας έχει απαντήσεις στην τραγωδία που συνέβη χτες. Ένα από τα στερεότυπα της μητρότητας είναι η εικόνα της νέας μανούλας που κρατάει το μωράκι της στην αγκαλιά της και πλέει σε πελάγη ευτυχίας. Παρ’ όλο που πρόκειται για μία πολύ όμορφη εικόνα, στην πραγματικότητα, σε μεγάλο βαθμό, δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Τα σκοτεινά πλοκάμια της κατάθλιψης μπορεί να τυλίξουν τη νέα μητέρα, είτε είναι ο πρώτος, ο δεύτερος, ή ο τρίτος τοκετός της. Η επιλόχειος κατάθλιψη είναι τόσο αληθινή, που ο νομοθέτης έχει μεριμνήσει ειδικά για την ποινική αντιμετώπισή της.

Η μελαγχολία της λοχείας (baby blues)

Υπολογίζεται ότι 80% των γυναικών αμέσως μετά τη γέννα βιώνουν επιλόχειο θλίψη, την μελαγχολία της λοχείας, ή baby blues στα αγγλικά, μία ψυχική κατάσταση που διαρκεί από μερικές ώρες έως και μερικές μέρες. Τα συμπτώματα που βιώνει η νέα μανούλα είναι στεναχώρια, κλάμα, δυσφορία, εκνευρισμό, υπνηλία, φόβο για ασθένειες ή μικρόβια, διάσπαση προσοχής και συγκέντρωσης, κούραση και υπνηλία. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως υποχωρούν από μόνα τους.

Επιλόχειος κατάθλιψη

Δυστυχώς, συχνά ο περίγυρος της νέας μαμάς μπερδεύει την απλή μελαγχολία της λοχείας με την επιλόχειο κατάθλιψη και δε δίνει την πρέπουσα σημασία στη δεύτερη, που είναι μία πιο σοβαρή και ανησυχητική κατάσταση. Διαπιστώνεται ότι ένα 6,5-20% των γυναικών που γέννησαν πρόσφατα υποφέρει από επιλόχειο κατάθλιψη, συνήθως σιωπηλά και με με αίσθηση ντροπής.

  • «Θα έπρεπε να νιώθω χαρούμενη που έγινα μανούλα, αλλά αυτό που αισθάνομαι είναι μία απέραντη στεναχώρια και βάζω συνέχεια τα κλάματα»
  • «Δεν ξέρω τι μου συμβαίνει, ζω με ένα πλάκωμα στο στήθος, κλαίω, και νιώθω ότι είμαι σε ένα σκοτεινό τούνελ. Δε θέλω να αγκαλιάσω το μωρό μου, φοβάμαι μήπως του κάνω κακό»

Είναι μερικές συνηθισμένες φράσεις που έχουν εκμυστηρευθεί μαμάδες που πάσχουν από επιλόχειο κατάθλιψη. Δεν έχουν πού να ανοίξουν την καρδιά τους, δε βρίσκουν κατανόηση και, ακόμα χειρότερα, δεν βρίσκουν υποστήριξη από το άμεσο συγγενικό περιβάλλον τους. Παρ’ όλο που η διάγνωση της επιλόχειου κατάθλιψης είναι αντικειμενική, ωστόσο το θέμα θεωρείται ταμπού και δε συζητιέται. Η επιλόχειος κατάθλιψη εμφανίζεται συνήθως ανάμεσα σε 2-8 εβδομάδες από τη γέννηση του μωρού, αλλά μπορεί να εμφανιστεί και πολύ αργότερα, μέσα στον πρώτο χρόνο από τον τοκετό.

Συμπτώματα

  • Στενοχώρια
  • Απόγνωση
  • Άγχος
  • Υπερβολική ανησυχία
  • Απώλεια ευχαρίστησης σε πράγματα που ευχαριστούσαν τη μητέρα πριν τον τοκετό
  • Εκνευρισμός
  • Συνεχές κλάμα
  • Έλλειψη συναισθηματικής σύνδεσης με το μωρό
  • Αμφισβήτηση της μητέρας για το ότι είναι ικανή να φροντίσει το μωρό της
  • Κούραση, απώλεια ενέργειας
  • Υπνηλία
  • Αϋπνία, δυσκολία ή διαταραχή στον ύπνο
  • Δυσκολία προσοχής και συγκέντρωσης
  • Αλλαγές στην όρεξη
  • Χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση
  • «Κακές» σκέψεις της μητέρας ότι πρόκειται να βλάψει το μωρό ή/και τον σύντροφό της
  • Παραμέληση μωρού
  • Παραμέληση εαυτού

Τι προκαλεί την επιλόχειο κατάθλιψη

Οι ορμονικές αλλαγές μετά τον τοκετό, το γενετικό υπόβαθρο της μητέρας, το ιστορικό ψυχιατρικών διαταραχών, το άγχος, το στρες, αλλά και οι ψυχολογικές επιπτώσεις της γέννησης ενός παιδιού στη ζωή της μητέρας (μεγαλύτερες ευθύνες, τέλος της νεανικής ανεμελιάς), όλα συμβάλλουν στην εμφάνιση της επιλόχειου κατάθλιψης.

Παράγοντες Κινδύνου για Επιλόχειο Κατάθλιψη

  • Ιστορικό κατάθλιψης, είτε στην εγκυμοσύνη είτε σε άλλη χρονική στιγμή
  • Διαγνωσμένη διπολική διαταραχή
  • Επιλόχειος κατάθλιψη σε προηγούμενη εγκυμοσύνη
  • Οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης ή άλλων διαταραχών διάθεσης
  • Στρεσογόνα γεγονότα τον χρόνο πριν τον τοκετό (δύσκολη εγκυμοσύνη, απώλεια εργασίας ή εισοδήματος, ασθένεια, θάνατος αγαπημένου προσώπου, κλπ.)
  • Βρέφος με ασθένεια ή ειδικές ανάγκες
  • Πολύδυμη κύηση
  • Δυσκολία στον θηλασμό
  • Προβλήματα με τον σύντροφο/πατέρα του παιδιού
  • Έλλειψη υποστηρικτικού οικογενειακού περιβάλλοντος
  • Οικονομικές δυσκολίες
  • Η εγκυμοσύνη προέκυψε τυχαία ή δεν την επιθυμούσε η μητέρα

Επιλόχειος ψύχωση

Η επιλόχειος ψύχωση είναι μία κατάσταση σημαντικά σοβαρότερη από την επιλόχειο κατάθλιψη και εκδηλώνεται σπανιότερα, περίπου σε 1 στις 1.000 γυναίκες. Μπορεί να εμφανιστεί εντελώς απροειδοποίητα ή μπορεί να προηγηθούν διάφορα συμπτώματα κατάθλιψης ή/και μανίας, να υπάρχει σύγχυση, ψευδαισθήσεις και παραλήρημα.

Συμπτώματα

  • Στενοχώρια
  • Απόγνωση
  • Σύγχυση
  • Ψευδαισθήσεις
  • Παραισθήσεις
  • Παραλήρημα
  • Παρανοϊκός ιδεασμός
  • Υπερένταση
  • Καταναγκαστικές σκέψεις σχετικά με το μωρό
  • Προσπάθεια της μητέρας να βλάψει τον εαυτό της ή το μωρό

Πώς αντιμετωπίζεται η επιλόχειος κατάθλιψη

Για να αντιμετωπίσει κανείς το οποιοδήποτε ψυχολογικό φαινόμενο θα πρέπει καταρχήν να παραδεχτεί την ύπαρξη του. Ας αφήσουμε, λοιπόν, κατά μέρος τα ψευτο-ηθικά, όπως για παράδειγμα «ντροπή είναι να στεναχωριέσαι τώρα που γέννησες», ή «ποια μάνα δε θέλει το παιδί της;» ή «βλακείες, δεν έχεις τίποτα» και ας ακούσουμε την μανούλα που βρίσκεται στο περιβάλλον μας και μας εκμυστηρεύεται ότι νιώθει χάλια.

Κάθε νέα μαμά χρειάζεται:

  • Να μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματά της
  • Να μιλήσει σε οικείους της για το πώς νιώθει και τι σκέφτεται
  • Να πάρει συστηματική υποστήριξη
  • Να μιλήσει στον γυναικολόγο της και σε ειδικό της ψυχικής υγείας
  • Να ξεκινήσει ψυχοθεραπεία
  • Να ξεκινήσει φαρμακοθεραπεία, αν αυτό ενδείκνυται.

Το σημαντικότερο είναι να θυμόμαστε ότι στην ψυχική ασθένεια υπάρχει βοήθεια. Ας μάθουμε να αντιμετωπίζουμε την ψυχική ασθένεια γι’ αυτό που είναι, δηλαδή ως μία ασθένεια και ας αφήσουμε στην άκρη τα ταμπού και την πολιτική της σιωπής, για να μη θρηνήσουμε άλλα θύματα.