Ένα από τα μεγαλύτερα δώρα της επιστήμης στην ανθρωπότητα είναι τα εμβόλια. Ο εμβολιασμός του πληθυσμού και η πρόσβαση σε καθαρό νερό υπήρξαν οι δύο σημαντικότερες παρεμβάσεις στην ιστορία της Δημόσιας Υγείας που σχετίζονται με την θεαματική αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης και την βελτίωση της ποιότητας της ζωής παγκοσμίως. Νοσήματα που προκαλούσαν εκατομμύρια θανάτους και αναπηρίες κάθε χρόνο, όπως η ευλογιά και η πολιομυελίτιδα εξαφανίστηκαν, ενώ νεοπλάσματα όπως ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας και του ήπατος ελαττώθηκαν θεαματικά μέσω του εμβολιασμού για τους ιούς HPV και ηπατίτιδας Β. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) εκτιμά ότι κάθε χρόνο σώζονται έως και 5 εκατομμύρια ζωές μέσω του εμβολιασμού. Η πρόσφατη πανδημία COVID-19 ήταν ένα ακόμα λαμπρό παράδειγμα της αξίας των εμβολίων. Ο ΠΟΥ εκτιμά ότι τουλάχιστον 20 εκατομμύρια ζωές σώθηκαν από τα καινοτόμα εμβόλια, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι σώθηκαν δεκάδες χιλιάδες ζωές.
Ο εμβολιασμός δεν αφορά μόνο τα παιδιά αλλά και τους εφήβους, τους ενήλικες και ιδιαίτερα την τρίτη ηλικία. Ο πληθυσμός της χώρας μας γηράσκει γρήγορα και οι ηλικιωμένοι με χρόνια νοσήματα είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε αναπνευστικές λοιμώξεις. Υπάρχουν όμως διαθέσιμα εμβόλια για παθογόνα όπως ο πνευμονιόκοκκος, η εποχική γρίπη, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) και ο κορωνοϊός, που καλά σχεδιασμένες μελέτες έδειξαν ότι έχουν μεγάλη αποτελεσματικότητα στην πρόληψη σοβαρής νόσου, νοσηλειών και θανάτων στον ευάλωτο αυτό πληθυσμό. Νοσήματα, όπως ο έρπητας ζωστήρας έχουν μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ των ηλικιωμένων και προκαλούν νοσηρότητα και πτώση της ποιότητας της ζωής. Ένα καλά σχεδιασμένο εμβολιαστικό πρόγραμμα έχει ευεργετική επίδραση στην υγεία και ευεξία της τρίτης ηλικίας.
Τα δεδομένα αυτά εξηγούν γιατί η χρηματοδότηση των εμβολιαστικών προγραμμάτων δεν πρέπει να θεωρείται δαπάνη του κράτους αλλά επένδυση στην οικονομία. Το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ υπολόγισε ότι για κάθε 1 δολάριο που επενδύεται στον παιδικό εμβολιασμό εξοικονομούνται 3 δολάρια σε άμεσα κόστη από την αποφυγή νοσηλειών και μακροπρόθεσμα 10 δολάρια σε έμμεσα κοινωνικά κόστη, καθιστώντας τον εμβολιασμό μια ιδιαίτερα αποδοτική επένδυση, καθώς σε βάθος χρόνου εξοικονομούνται δισεκατομμύρια.
Πολύ νωρίς ο εμβολιασμός βρέθηκε αντιμέτωπος με την άγνοια, τη δεισιδαιμονία, τον τσαρλατανισμό, τη θρησκοληψία και τον λαϊκισμό, που προκάλεσαν μέσω μαζικής παραπληροφόρησης την δυσπιστία του κοινού. Το φαινόμενο γιγαντώθηκε στην εποχή της COVID-19 λόγω της εύκολης διασποράς ψευδών επιστημονικοφανών θεωριών από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αλλά και λόγω της λεγόμενης «εμβολιαστικής κόπωσης» που επήλθε στον πληθυσμό από τις αλλεπάλληλες δόσεις των εμβολίων του κορονοϊού. Ήταν θλιβερό το φαινόμενο στην χώρα μας την Άνοιξη του 2021, ενώ υπήρχαν διαθέσιμα εμβόλια για την COVID-19 να συνεχίζουν να χάνουν την ζωή τους ανεμβολίαστα άτομα. Μελέτες στις ΗΠΑ υπολόγισαν ότι τουλάχιστον 200.000 θάνατοι θα είχαν αποφευχθεί το 2021-22 εάν τα θύματα είχαν εμβολιαστεί. Δυστυχώς, η δυσπιστία δεν αφορούσε πλέον μόνο τα εμβόλια της COVID-19, αλλά όλα τα εμβόλια περιλαμβανομένων αυτών της παιδικής ηλικίας. Έτσι, η εμβολιαστική κάλυψη υποχώρησε και νοσήματα που είχαμε ξεχάσει επανήλθαν, όπως η ιλαρά που προκάλεσε δεκάδες χιλιάδες κρούσματα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ και δυστυχώς θανάτους στη χώρα μας. Να σημειώσουμε, ότι τα θύματα της αντιεμβολιαστικής παραπληροφόρησης είναι συχνά ευάλωτες κοινωνικές ομάδες χωρίς επαρκή πρόσβαση στη μόρφωση και το σύστημα Υγείας.
Πλησιάζουμε λοιπόν ταχύτατα σε ένα επικίνδυνο σημείο καμπής αναφορικά με τον εμβολιασμό, το οποίο αν υπερβούμε σαν κοινωνία δύσκολα θα υπάρξει επιστροφή. Είναι το σημείο που η παραπληροφόρηση θα κλονίσει ανεπανόρθωτα την εμπιστοσύνη του κοινού στην επιστήμη και στο μεγάλο δώρο του εμβολιασμού. Οι συνέπειες για τη δημόσια Υγεία θα είναι τραγικές. Τι μπορούμε να κάνουμε για να αναστρέψουμε το κύμα της εμβολιαστικής παραπληροφόρησης; Να το διαλύσουμε παρέχοντας στο κοινό μεγάλες ποσότητες αληθινών, διαθέσιμων, επαληθεύσιμων και εκλαϊκευμένων επιστημονικών δεδομένων για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια των εμβολίων. Ο καλά ενημερωμένος από έγκυρες πηγές επιστημονικών δεδομένων πολίτης είναι η ασπίδα στην παραπληροφόρηση. Όλοι οι επαγγελματίες υγείας, νοσοκομειακοί και ιδιώτες ιατροί, ιατροί της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, νοσηλευτές, φαρμακοποιοί πρέπει να εκμεταλλεύονται κάθε ευκαιρία επαφής με τους πολίτες για την σωστή τους ενημέρωση. Η Πολιτεία οφείλει να καταστρώσει περιεκτικά εμβολιαστικά προγράμματα, να προβλέψει επαρκή χρηματοδότηση, να θεσπίσει εμβολιαστικούς στόχους και συστήματα καταγραφής και να διεξάγει εκστρατείες ενημέρωσης.
Η Ελληνική Εταιρεία Λοιμώξεων είναι θεσμικός Εταίρος της Πολιτείας και της Κοινωνίας στην πρόληψη και αντιμετώπιση των λοιμώξεων στην χώρα μας και ήδη συμμετέχει ενεργά με δράσεις στην σωστή ενημέρωση των πολιτών και των επαγγελματιών υγείας. Έγκυρες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στον ιστότοπο της (www.loimoxeis.gr). Ο εμβολιασμός αποτελεί υψίστη πράξη ατομικής και κοινωνικής ευθύνης και μια συμμαχία της Επιστήμης, της Κοινωνίας και της Πολιτείας πρέπει να σχηματιστεί για να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στον εμβολιασμό.
Ο ακρογωνιαίος λίθος για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας και την πρόληψη
Χωρίς βασικά εμβόλια 1 στα 5 παιδιά – Δύο εμπόδια που στερούν την προστασία του εμβολιασμού
Ιός HPV: Το εμβόλιο δεν είναι μόνο για εφήβους – Ποιούς αφορά
