Κάθε χρόνο, στις 8 Μαρτίου, η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας αποτελεί υπενθύμιση τόσο των κατακτήσεων των γυναικών, όσο και των προκλήσεων που εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν. Στον επιστημονικό χώρο, η συμβολή των γυναικών είναι ανεκτίμητη, παρά τα εμπόδια που συχνά καλούνται να ξεπεράσουν. Η ημέρα αυτή προσφέρει μια ευκαιρία να αναδείξουμε τη σημασία της γυναικείας παρουσίας στην επιστήμη και να τιμήσουμε εκείνες που άνοιξαν τον δρόμο για τις επόμενες γενιές.
Η πορεία της γυναίκας στην επιστήμη δεν ήταν ποτέ εύκολη. Από την εποχή της Μαρί Κιουρί, που έσπασε τα στερεότυπα και έγινε η πρώτη γυναίκα που τιμήθηκε με δύο βραβεία Νόμπελ, μέχρι τη σημερινή εποχή, όπου οι γυναίκες εξακολουθούν να είναι μειοψηφία σε τομείς όπως η τεχνολογία, η μηχανική και η φυσική, η παρουσία τους ήταν πάντα αποτέλεσμα αγώνα και επιμονής.
Αξίζει να αναφέρουμε κι άλλες σπουδαίες επιστήμονες που άνοιξαν τον δρόμο, όπως η Ρόζαλιντ Φράνκλιν, η οποία συνέβαλε καθοριστικά στην ανακάλυψη της δομής του DNA, και η Βέρα Ρούμπιν, που απέδειξε την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Στην πιο πρόσφατη ιστορία, η Καταλίν Καρίκο, η επιστήμονας πίσω από την τεχνολογία του mRNA, που χρησιμοποιήθηκε στα εμβόλια κατά της COVID-19, τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής το 2023. Αυτές οι γυναίκες, όπως πολλές άλλες, χρειάστηκε να παλέψουν ενάντια σε εμπόδια και διακρίσεις, ανοίγοντας τον δρόμο για τις επόμενες γενιές γυναικών επιστημόνων.
Από την προσωπική μου εμπειρία, υποστηρίζω ότι οι γυναίκες μπορούν να διακριθούν σε απαιτητικούς επιστημονικούς κλάδους και να γίνουν πρότυπα για τις νεότερες γενιές. Ωστόσο, ως γυναίκα που δραστηριοποιούμαι στον ακαδημαϊκό και επιστημονικό χώρο, γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο δύσκολο είναι να διεκδικήσεις τη θέση σου σε ένα ανταγωνιστικό και συχνά ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Οι προκλήσεις είναι πολλαπλές: Aπό την αμφισβήτηση των ικανοτήτων σου μέχρι την ανάγκη για διαρκή απόδειξη της αξίας σου. Η σκληρή δουλειά, η επιμονή και η αφοσίωση είναι απαραίτητα εφόδια για να ξεπεραστούν τα κατεστημένα και να ανοίξουν νέοι δρόμοι.
Αν και σήμερα υπάρχουν περισσότερες ευκαιρίες για τις γυναίκες να αναλάβουν ηγετικές θέσεις σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, η πορεία προς την ισότητα παραμένει αργή. Η μακροχρόνια νοοτροπία που περιόριζε τις γυναίκες σε δευτερεύοντες ρόλους δεν έχει εξαλειφθεί πλήρως. Η αύξηση της παρουσίας γυναικών σε διοικητικές θέσεις αποτελεί θετική εξέλιξη, αλλά απαιτείται περαιτέρω δράση για την ενίσχυση της συμμετοχής τους.
Τα τελευταία χρόνια, αυξάνονται οι πρωτοβουλίες που προωθούν τη συμμετοχή των γυναικών στην επιστήμη, όπως υποτροφίες, συμβουλευτικά προγράμματα και καμπάνιες ευαισθητοποίησης. Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε τα νέα κορίτσια να ακολουθήσουν την επιστήμη και να πιστέψουν στις δυνατότητές τους. Ένα ουσιαστικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση είναι η ενίσχυση των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, που προάγουν τις θετικές επιστήμες σε κορίτσια από νεαρή ηλικία, καθώς και η δημιουργία δικτύων γυναικών επιστημόνων που θα μπορούν να λειτουργήσουν ως μέντορες για τις επόμενες γενιές.
Ένα ακόμη κρίσιμο ζήτημα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στην επιστήμη είναι η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Μια ερευνήτρια δεν έχει συγκεκριμένο ωράριο. Ο χρόνος που θα περάσει στο εργαστήριο εξαρτάται από τη φύση των πειραμάτων της. Ποιος θα φροντίσει τα παιδιά της; Ποιος θα αναλάβει τις δουλειές του σπιτιού; Αυτές είναι πρακτικές δυσκολίες, που επιβαρύνουν τις γυναίκες και συχνά αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την επαγγελματική τους εξέλιξη. Η έλλειψη κοινωνικών δομών που θα υποστήριζαν τις εργαζόμενες μητέρες, όπως ευέλικτα ωράρια και προσβάσιμες δομές φροντίδας παιδιών, αποτελεί έναν ακόμα ανασταλτικό παράγοντα για την πρόοδό τους.
Ως κοινωνία και ως κράτος, πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη αυτές τις προκλήσεις και να εφαρμόσουμε πολιτικές που διευκολύνουν τη συνδυασμένη πορεία της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής. Είναι αναγκαίο να προωθηθούν πολιτικές όπως η μεγαλύτερη στήριξη στη γονική άδεια και για τους δύο γονείς, η δημιουργία περισσότερων βρεφονηπιακών σταθμών κοντά σε ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, καθώς και η ενίσχυση ευέλικτων ωραρίων για τις μητέρες επιστήμονες. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα επιτευχθεί πραγματική ισότητα στην πράξη και όχι μόνο σε θεσμικό επίπεδο.
Η 8η Μαρτίου δεν είναι απλώς μια ημέρα αφιερωμένη στις γυναίκες, αλλά μια υπενθύμιση της ευθύνης που έχουμε ως κοινωνία να προάγουμε την ισότητα στην πράξη. Η αναγνώριση της αξίας των γυναικών στην επιστήμη και η ενίσχυση των συνθηκών που θα τους επιτρέψουν να διαπρέψουν αποτελούν προτεραιότητες που δεν πρέπει να αγνοούνται. Γιατί μια κοινωνία που επενδύει στις γυναίκες επιστήμονες, επενδύει στην ίδια της την πρόοδο.
