Η φυσική ιστορία της λοίμωξης από τον ιό COVID-19 με τα γνωστά συμπτώματα τα οποία μπορεί να οδηγήσουν ταχύτατα σε οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια, είχε σαν αποτέλεσμα την μαζική προσέλευση ασθενών στα νοσοκομεία γεγονός το οποίο είχε σαν επακόλουθο την υπερπλήρωση των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Αυτό με τη σειρά του οδήγησε στην έλλειψη κλινών ΜΕΘ για τους υπόλοιπους ασθενείς (τραυματισμένους, χειρουργημένους, καρδιολογικούς και παθολογικούς ασθενείς) οδηγώντας έτσι σε μία εκ βάθρων αναθεώρηση και ανασύσταση των συστημάτων υγείας όλων των χωρών του πλανήτη συμπεριλαμβανομένων των ισχυροτέρων (ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία).
Η Α’ Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών στο νοσοκομείο Αλεξάνδρα (Διευθυντής: Καθηγητής Α. Ροδολάκης) ήταν μία από τις κλινικές του λεκανοπεδίου που δέχθηκε μαιευτικά και γυναικολογικά περιστατικά με COVID 19 τα οποία αντιμετωπίστηκαν βάσει συγκεκριμένων πρωτοκόλλων.
Αναφορικά με τις ασθενείς με γυναικολογικό καρκίνο και ανάλογα με το φόρτο που είχαν οι ΜΕΘ στην εκάστοτε χώρα τροποποιήθηκαν και οι θεραπευτικές προσεγγίσεις των ασθενών με στόχο τη μείωση της προσέλευσης των καρκινοπαθών στα νοσοκομεία και βέβαια την αποφυγή περαιτέρω επιβάρυνσης των συστημάτων υγείας και των ΜΕΘ.
Οι βασικοί πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχθηκαν οι κατευθυντήριες οδηγίες ήταν οι εξής:
Εισαγωγή νέων ασθενών που έχουν ΟΞΥ ογκολογικό πρόβλημα μόνο
Εμπλοκή μόνο του θεράποντος ιατρού και μίας νοσηλεύτριας
Αποδέσμευση φοιτητών ώστε να μειωθεί η έκθεση των ασθενών σε δυνητικούς μεταδότες του ιού
Αποδοχή ενός συγγενικού προσώπου ΜΟΝΟ
Αναβολή όλων των προγραμματισμένων επισκέψεων και τηλεδιάσκεψη μεταξύ θεράποντος ιατρού και ασθενούς όπου και όταν είναι εφικτό
Αναβολή απεικονίσεων και αιματολογικών εξετάσεων επί μη ενδείξεων υποτροπής της κακοήθειας
Οι ασθενείς με γυναικολογικές κακοήθειες (καρκίνο ωοθηκών, ενδομητρίου, τραχήλου μήτρας και αιδοίου) χωρίστηκαν σε 3 κατηγορίες: υψηλού, μεσαίου και χαμηλού κινδύνου ανάλογα με τα συμπτώματα τα οποία εμφάνιζαν και την επικινδυνότητα που είχαν για τις ασθενείς. Δεδομένου ότι σε όλους τους γυναικολογικούς καρκίνους το μεγαλύτερο ποσοστό της θεραπείας συνιστάται στην χειρουργική αντιμετώπιση με αποτέλεσμα κάποιες απο αυτές τις ασθενείς να έχουν ανάγκη νοσηλείας στις ΜΕΘ τις πρώτες μετεγχειρητικές ημέρες, υπήρξε επιτακτική η ανάγκη να αποφευχθούν η να αναβληθούν χειρουργεία ώστε να μην υπάρξει περαιτέρω επιβάρυνση του συστήματος υγείας.
Το τμήμα Γυναικολογικής Ογκολογίας της Α᾽ Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο νοσοκομείο Αλεξάνδρα (Υπεύθυνος: Αν. Καθηγητής Δ. Χαϊδόπουλος), στο χρονικό διάστημα από τον Μάρτιο 2019 έως τον Μάϊο 2019 πραγματοποίησε 150 χειρουργικές επεμβάσεις (συμπεριλαμβάνονται βαριές, μεσαίου κινδύνου και μικρές επεμβάσεις) ενώ το αντίστοιχο χρονικό διάστημα το 2020 (όταν η πανδημία βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη) οι επεμβάσεις που έγιναν ήταν 123. Απο τα στοιχεία αυτά προκύπτει ότι η λειτουργία του τμήματος δεν επηρεάσθηκε δραματικά απο την πανδημία και οι ασθενείς με γυναικολογικό καρκίνο συνέχισαν να διακινούνται σε σχεδόν φυσιολογικούς ρυθμούς. Πρέπει να τονιστεί ότι τα στοιχεία αυτά αντανακλούν εν μέρει το γεγονός ότι η χώρα μας στο πρώτο κύμα της πανδημίας και τους συγκεκριμένους μήνες της μελέτης δεν είχε τους αριθμούς ασθενών με COVID που είχαν άλλες χώρες και ως εκ τούτου δεν είχαν καταληφθεί αρκετές κλίνες των ΜΕΘ. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μην παρακωλυθεί σε μεγάλο βαθμό η πρωτογενής θεραπεία των ασθενών. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν τα στοιχεία της αντίστοιχης περιόδου της χρονιάς που διανύουμε δεδομένης της αύξησης των κρουσμάτων από τον ιό αλλά και της σταδιακής χαλάρωσης των μέτρων συγκριτικά με την συγκεκριμένη περσινή περίοδο.
Μία άλλη σημαντική παράμετρος που υπό τις δεδομένες συνθήκες υποτιμάται, είναι το πως αισθάνονται οι ίδιες οι ασθενείς που έχουν γυναικολογικό καρκίνο εφόσον ξαφνικά έχουν να αντιμετωπίσουν εκτός από τη νόσο τους και τον φόβο της επικείμενης COVID λοίμωξης αλλά ταυτόχρονα και την δυσλειτουργία που η πανδημία έχει προκαλέσει στα συστήματα υγείας.
Στην μεγαλύτερη πανευρωπαϊκή μελέτη* που έχει γίνει έως τώρα και στην οποία συμμετείχαν ασθενείς απο τμήματα Γυναικολογικής Ογκολογίας απο 16 Ευρωπαϊκές χώρες μεταξύ των οποίων και το τμήμα Γυναικολογικής Ογκολογίας του νοσοκομείου Αλεξάνδρα, φάνηκε ότι η πλειοψηφία των ασθενών (73%) φοβόταν ότι ο καρκίνος τους ήταν ένας απο τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου να νοσήσουν απο COVID λόγω ανοσοκαταστολής ενώ μόνο το 17% φοβόταν την λοίμωξη COVID περισσότερο από τον καρκίνο. Υψηλό ήταν και το ποσοστό των ασθενών (71%) που ανησυχούσε ότι θα υπήρχε εξέλιξη του καρκίνου λόγω αναβολής στην προγραμματισμένη θεραπεία τους ενώ πάνω από τις μισές γυναίκες (53%), εξέφρασαν τον φόβο ότι μπορεί να κολλούσαν τον ιό COVID στο νοσοκομείο όταν θα πήγαιναν για την θεραπεία του καρκίνου τους.
Στην ίδια μελέτη, μετρήθηκαν οι δείκτες «ανησυχίας» και «κατάθλιψης» των ασθενών με γυναικολογικό καρκίνο. Και στις δύο κατηγορίες, η Ελλάδα βρισκόταν μέσα στα φυσιολογικά όρια σε αντίθεση με άλλες χώρες στις οποίες ειδικά το πρώτο κύμα της πανδημίας είχε σαν αποτέλεσμα μαζικές νοσηλείες στις ΜΕΘ καθώς και αρκετούς θανάτους (Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία, Γερμανία) και στις οποίες και οι δύο δείκτες ήταν υψηλοί.
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης στέλνουν ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς τους φορείς υγείας ότι οι καρκινοπαθείς, ακόμα και σε περιόδους κρίσεων όπως φυσικές καταστροφές και πανδημίες, ενδιαφέρονται περισσότερο για την συνέχιση της θεραπευτικής τους αντιμετώπισης. Από την μεριά μας ως θεράποντες ιατροί, οφείλουμε με ευθύνη προς τους ασθενείς, να διασφαλίσουμε στο βαθμό που μπορούμε την ενδεδειγμένη θεραπεία.
*Perspectives, fears and expectations of patients with gynaecological cancers during the COVID-19 pandemic: A Pan-European study of the European Network of Gynaecological Cancer Advocacy Groups (ENGAGe)
