Η εξάπλωση της πανδημίας COVID-19 επηρεάζει όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής, συμπεριλαμβανομένης και της ιατρικής φροντίδας. Ιδιαίτερα για τους ασθενείς με καρκίνο, ο κίνδυνος σοβαρών επιπλοκών και θανάτου από την υποδιάγνωση και υποθεραπεία της κακοήθειας ανταγωνίζεται τις αντίστοιχες συνέπειες της νόσησης από SARS-CoV-2 των ανοσολογικά ευπαθών αυτών ασθενών. Πολλοί ασθενείς με καρκίνο δυσκολεύτηκαν να διαγνωστούν και να λάβουν θεραπεία λόγω διακοπών λειτουργίας τακτικών εξωτερικών ιατρείων και ογκολογικών κλινικών, ακύρωσης ή καθυστέρησης προληπτικών ελέγχων, χειρουργικών επεμβάσεων αλλά και θεραπευτικών διαδικασιών, όπως η χορήγηση χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας. Επίσης, κατά τα λοιπά υγιείς ασθενείς με δυνητικά ιάσιμες κακοήθειες «παραμέλησαν» τις διαδικασίες έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης, φοβούμενοι ότι ο κίνδυνος προσβολής από COVID-19 υπερισχύει των οφελών αντιμετώπισης του καρκίνου. Η νέα αυτή πραγματικότητα οδήγησε σε μείωση κατά 40% των νέων διαγνώσεων καρκίνου και κατά 50% των προληπτικών ελέγχων.
Ηδη έχουν αρχίσει να εμφανίζονται αιματολογικές κακοήθειες προχωρημένου σταδίου, των οποίων οι αρχικές εκδηλώσεις υποτιμήθηκαν κατά την πρώτη περίοδο της πανδημίας.
Επιθετικά λεμφώματα
Τα επιθετικά λεμφώματα αποτελούν μια ετερογενή ομάδα νεοπλασματικών νοσημάτων, με διακριτά κλινικά και ιστολογικά χαρακτηριστικά, που προέρχονται από τα λεμφοκύτταρα και προσβάλλουν τόσο λεμφαδενικά όσο και εξωλεμφαδενικά όργανα όπως οι λεμφαδένες και ο σπλήνας αλλά και ο εγκέφαλος, το ήπαρ, τα οστά. Τα λεμφώματα αυτά χαρακτηρίζονται επιθετικά εξαιτίας της γρήγορης αύξησης και εξάπλωσής τους. Ακριβώς λόγω της συμπεριφοράς τους αυτής καθίσταται αναγκαία η ταχεία αντιμετώπισή τους.
Παρά τις θορυβώδεις εκδηλώσεις τους, αυτό που είναι ελπιδοφόρο σχετικά με τα επιθετικά λεμφώματα είναι ότι σε μεγάλο ποσοστό τους ιώνται με την πρώτη γραμμή θεραπείας, γεγονός που ενδυναμώνει το ηθικό και την προσπάθεια του ασθενούς. Η θεραπεία των επιθετικών λεμφωμάτων συνίσταται σε επαναλαμβανόμενους κύκλους συνδυασμένης ανοσοχημειοθεραπείας, στην οποία, αναλόγως του υποτύπου του λεμφώματος, μπορούν να προστεθούν η ακτινοθεραπεία ή και η αυτόλογη μεταμόσχευση μυελού των οστών. Η πλειονότητα των ασθενών αντιμετωπίζεται στην Κλινική Ημερήσιας Νοσηλείας, χωρίς να απαιτείται διανυκτέρευση στο νοσοκομείο. Οι θεραπείες είναι καλά ανεκτές, ενώ οι ανεπιθύμητες εκδηλώσεις αντιμετωπίζονται ικανοποιητικά με τα νέας γενιάς αντιεμετικά φάρμακα.
Ανθεκτικά λεμφώματα
Το ποσοστό ίασης των επιθετικών λεμφωμάτων είναι υψηλό με την πρώτη γραμμή θεραπείας και εξαρτάται κατά κύριο λόγο από τον ιστολογικό τύπο, το στάδιο της νόσου, την κατάσταση ικανότητας του ασθενούς και το είδος της αγωγής που θα λάβει. Στην περίπτωση όμως των λεμφωμάτων που είναι ανθεκτικά, ή υποτροπιάζουν μετά από περισσότερες από μία γραμμές θεραπείας, η πρόγνωση είναι πτωχή και το προσδόκιμο επιβίωσης του ασθενούς περιορισμένο. Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη καινοτόμων θεραπειών έχει αλλάξει την πορεία της ανθεκτικής νόσου και έχει συμβάλει στη σημαντική βελτίωση της επιβίωσης των ασθενών. Τέτοιες θεραπείες αποτελούν τα νέα μονοκλωνικά αντισώματα, τα συζευγμένα αντισώματα, τα διειδικά αντισώματα, οι αναστολείς σηματοδοτικών μονοπατιών και τα γενετικά τροποποιημένα Τ κύτταρα που φέρουν χιμαιρικό αντιγονικό υποδοχέα στην επιφάνειά τους (CAR-T κύτταρα).
Οι καινοτόμες θεραπείες στοχεύουν μηχανισμούς επιβίωσης και πολλαπλασιασμού των κυττάρων του όγκου ή επιστρατεύουν φυσιολογικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος κατά των λεμφωματικών κυττάρων. Αξίζει να αναφέρουμε τον τρόπο δράσης των CAR -T κυττάρων: αρχικά συλλέγονται φυσιολογικά Τ κύτταρα του ασθενούς που στη συνέχεια τροποποιούνται στο εργαστήριο ώστε να μπορούν να αναγνωρίζουν τα κύτταρα του λεμφώματος και να επιτίθενται σε αυτά. Τέλος, τα τροποποιημένα αυτά κύτταρα εγχύονται στον ασθενή για να στοχεύσουν τον όγκο. Οπως είναι φανερό, πρόκειται για τη χορήγηση «ζωντανών» φαρμάκων σε μία πλήρως εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση.
Παρά το υψηλό κόστος των θεραπειών αυτών, η χώρα μας παρέχει τη δυνατότητα στους ασθενείς με επιθετικά λεμφώματα και ανθεκτική ή υποτροπιάζουσα νόσο να επωφεληθούν από τις νεότερες αυτές θεραπείες, οι οποίες είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικές και ανοίγουν νέους ορίζοντες στην αντιμετώπιση των λεμφωμάτων.
Η κυρία Μαρία Μπουζάνη, MD, PhD είναι Αιματολόγος, Επιμελήτρια Α’ Αιματολογική Κλινική & Λεμφωμάτων, Μονάδα Μεταμόσχευσης Μυελού των Οστών, ΓΝΑ «Ο Ευαγγελισμός»
