Καθολική απαγόρευση των social media σε παιδιά κάτω των 16 – Ένας καθηγητής παίρνει θέση

Πρόσφατα στην Αυστραλία ψηφίστηκε νόμος ο οποίος ορίζει την καθολική απαγόρευση της χρήσης των social media (Facebook, Reddit, Instagram, X, Tik Tok, αλλά όχι το Youtube)) σε παιδιά κάτω των 16 ετών. Τα στατιστικά στοιχεία, τα οποία οδήγησαν την αυστραλιανή κυβέρνηση στη λήψη αυτού του επαναστατικού μέτρου, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά. Πάνω από το 75% των εφήβων από 13 έως 17 ετών έχει εκτεθεί διαδικτυακά σε επιβλαβές περιεχόμενο, όπως χρήση ναρκωτικών, αυτοκτονίες, αυτοτραυματισμοί και βία ενώ το 35% των εφήβων έχει εκτεθεί σε πληροφορίες για επικίνδυνες διατροφικές συνήθειες. Η εφαρμογή του μέτρου θα αρχίσει σε ένα χρόνο, διάστημα το οποίο θα έχουν στη διάθεσή τους οι ψηφιακές πλατφόρμες για να κάνουν τις σχετικές μετατροπές που θα επιτρέπουν την ψηφιακή διαπίστωση της ηλικίας των χρηστών. Σχεδόν το 80% των Αυστραλών υποστηρίζει το μέτρο, υπάρχουν όμως φωνές που διατυπώνουν επιφυλάξεις ως προς την καθολικότητα της απαγόρευσης και προβληματισμούς για τα θέματα νομικά και άλλα που θα προκύψουν κατά την εφαρμογή.
Μπορεί η Αυστραλία να είναι η πρώτη χώρα που υιοθέτησε τόσο ριζοσπαστικό μέτρο, και άλλες όμως χώρες, περιλαμβανόμενης και της Ελλάδας, προβληματίζονται προς την κατεύθυνση αυτή βασισμένες στα αποτελέσματα επιστημονικών ερευνών.

Το 96% των εφήβων από 13 έως 17 ετών χρησιμοποιεί social media, ενώ πάνω από το ένα τρίτο δηλώνει ότι κάνει χρήση «σχεδόν συνέχεια». Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα 6 έφηβοι στους 10 είναι εθισμένοι στο ίντερνετ και τα social media και 2 στους 10 απομονώνονται από την πραγματική ζωή, εκδηλώνουν σοβαρή παραμέληση των σχολικών υποχρεώσεων και άλλων δραστηριοτήτων υπέρ της χρήσης των οθονών, καθώς και αίσθημα «στέρησης» όταν δε βρίσκουν πρόσβαση. Παρόλο που πολλές πλατφόρμες και εφαρμογές θέτουν συνήθως το όριο των 13 ετών για χρήση, πάνω από το 40% των παιδιών από 8 έως 12 έτη τις χρησιμοποιεί!

Υπάρχει ευρεία συναίνεση στην επιστημονική κοινότητα ότι η χρήση social media μπορεί να έχει τόσο αρνητικές όσο και θετικές επιδράσεις σε παιδιά και εφήβους.

Η επίδραση της χρήσης στην ψυχική υγεία των παιδιών εξαρτάται από πολλούς παράγοντες στους οποίους περιλαμβάνεται το περιεχόμενο, ο χρόνος έκθεσης, η ηλικία έναρξης της χρήσης, η γονική εποπτεία και οι δραστηριότητες που περιορίζονται όπως ο ύπνος, η αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους και η σωματική δραστηριότητα. Τα παιδιά και οι έφηβοι επηρεάζονται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το πολιτισμικό και κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο κάθε παιδιού καθώς επίσης και με τις ικανότητες ή αδυναμίες του καθενός και την κατάσταση της ψυχικής και σωματικής του υγείας.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Διαδικτυακός εκφοβισμός: Χρήσιμες οδηγίες για τους γονείς και τα παιδιά

Social media: Ο δούρειος ίππος της σεξουαλικής παρενόχλησης στα παιδιά – Ποιες είναι οι πιο επικίνδυνες πλατφόρμες

Διαδικτυακή σεξουαλική παρενόχληση: Τα σημάδια που αποκαλύπτουν ότι το παιδί κινδυνεύει

Τα παιδιά και οι έφηβοι, ιδιαίτερα όσοι ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές ή ανήκουν σε μειονότητες λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, καταγωγής, φυλής ή θρησκείας ή αναπηρίας, έχουν τη δυνατότητα μέσω των social media να επικοινωνήσουν με παιδιά με τα ίδια ενδιαφέροντα και προβληματισμούς, να βρουν χρήσιμες πληροφορίες, να εκφραστούν, με λίγα λόγια να συνδεθούν και να λάβουν υποστήριξη από άλλους ανθρώπους – και αυτή είναι μια από τις θετικές πλευρές των social media.

Την τελευταία δεκαετία όμως η έρευνα αποδεικνύει ότι υπάρχει εύλογος λόγος ανησυχίας για τις αρνητικές επιπτώσεις. Έχει βρεθεί ότι έφηβοι που περνούν περισσότερο από 3 ώρες ημερησίως στα social εμφανίζουν διπλάσιο κίνδυνο να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Από την άλλη μεριά παρουσιάστηκε σημαντική μείωση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων όταν περιορίστηκε ο χρόνος έκθεσης σε 30 λεπτά την ημέρα για τρεις εβδομάδες.

Περισσότερο επηρεάζονται αρνητικά τα κορίτσια, ιδιαίτερα όσα από αυτά έχουν ήδη έχουν εύθραυστο ψυχισμό. Παρουσιάζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση λόγω συγκρίσεων, διαταραγμένη εικόνα σώματος και υιοθέτηση βλαβερών συνηθειών διατροφής, κατάθλιψη λόγω ψηφιακού εκφοβισμού, κακό ύπνο, κοινωνική πίεση να συμπεριφέρονται με συγκεκριμένο τρόπο.

Περιεχόμενο όπως μηνύματα μίσους, αυτοκτονίες, αυτοτραυματισμοί που οδηγούν σε αιμορραγίες, πρόκληση ασφυξίας, μπορεί να αποβεί μοιραίο για παιδιά με ήδη εύθραυστη ψυχική υγεία. Ο ψηφιακός εκφοβισμός (cyberbullying) έχει αυξηθεί κατακόρυφα τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως. Ενήλικες με ψεύτικα προφίλ προσεγγίζουν παιδιά και εφήβους μέσω των social media με σκοπό να τους εκμεταλλευτούν οικονομικά ή σεξουαλικά, συχνά δε απειλούν να κυκλοφορήσουν «προσωπικές» φωτογραφίες των παιδιών στο διαδίκτυο.

Οι ψηφιακές πλατφόρμες είναι έτσι σχεδιασμένες ώστε να «αιχμαλωτίζουν» τον χρήστη και να μεγιστοποιούν την παραμονή τους σε αυτές με άμεση συνέπεια την παραμέληση και την δυσλειτουργία σε άλλους τομείς όπως η ενασχόληση με τα μαθήματα, ο αθλητισμός, η κοινωνική συναναστροφή, ο ύπνος.

Η γρήγορη και συνεχής παροχή ερεθισμάτων ενεργοποιεί το κέντρο ανταμοιβής του ανώριμου παιδικού εγκεφάλου, που αντιδρά εκκρίνοντας ντοπαμίνη, ουσία που προκαλεί ευφορία με συνέπεια ο χρήστης να θέλει να επαναλάβει την εμπειρία και να καταλήγει σε χρήση καταναγκαστική που δεν μπορεί να ελέγξει. Όταν ο ερεθισμός γίνει υπερβολικός δημιουργούνται αλλαγές στον εγκέφαλο παρόμοιες με αυτές των εθισμένων σε αλκοόλ, ναρκωτικά ή χαρτοπαιξία.

Εκτεταμένη χρήση έχει συνδεθεί επίσης και με αύξηση κλινικά διαγνωσμένης ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας), κοινωνικά ελλείμματα, καθυστέρηση της ανάπτυξης λόγου, αύξηση της παχυσαρκίας και του κινδύνου εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου στην ενήλικη ζωή.

Παρόλο που οι μέχρι στιγμής έρευνες δεν έχουν απαντήσει όλα τα ερωτήματα, το γεγονός είναι ότι τα παιδιά μας, ειδικά αυτά που γεννήθηκαν μετά το 2010, έχουν λάβει άθελα τους μέρος σε ένα κοινωνικό πείραμα τεραστίων διαστάσεων και δεν έχουν την πολυτέλεια να περιμένουν μέχρι να διαπιστωθεί πλήρως η επίπτωση της χρήσης των social media. Ο εγκέφαλος αναπτύσσεται σε παιδιά και εφήβους και οφείλουμε να τον διαφυλάξουμε.
Στην περίοδο της εφηβείας οι επικίνδυνες συμπεριφορές μεγιστοποιούνται και εμφανίζεται το 45% των προβλημάτων ψυχικής υγείας που παρουσιάζονται στην ενήλικη ζωή. Συχνή χρήση προκαλεί μεταβολές στην αμυγδαλή, μέρος του εγκεφάλου σημαντικό για την συναισθηματική μάθηση και συμπεριφορά και του προμετωπιαίου λοβού που ελέγχει τις παρορμήσεις, ρυθμίζει τα συναισθήματα και ελέγχει την κοινωνική συμπεριφορά.

Χονδρικά θα έλεγα ότι ο ασφαλής/μέγιστος ημερήσιος χρόνος έκθεσης σε οθόνη ανάλογα με την ηλικία θα πρέπει να είναι αυτός που βλέπετε στον πίνακα! Δυστυχώς, αυτό πολλές φορές δεν τηρείται. Για παράδειγμα, μελέτες δείχνουν ότι στην Ελλάδα οι έφηβοι περνούν καθημερινά μπροστά στις οθόνες σχεδόν 6,30 ώρες, ενώ ο επιτρεπόμενος μέγιστος χρόνος έκθεσης είναι 2 με 3 ώρες.

Το βάρος που πέφτει στους γονείς είναι μεγάλο, περίπου το 75% αυτών πιστεύει ότι σήμερα ο γονεϊκός ρόλος είναι πιο σύνθετος και πιο δύσκολος σε σχέση με 20 χρόνια πριν κυρίως λόγω των social media. Παρόλο που οι γονείς μπορούν και οφείλουν να κάνουν πολλά για να προστατέψουν τα παιδιά τους, θα πρέπει να υποστηριχθούν από την τους εκπαιδευτικούς, τις εταιρείες τεχνολογίας, την επιστημονική κοινότητα και την Πολιτεία.

Διαβάστε επίσης

Χθες ανήλικοι παραβάτες, αύριο αθλητές – Όλα τα αναμορφωτικά μέτρα που ανακοίνωσαν Φλωρίδης και Βρούτσης 

Ανήλικοι παραβάτες: Μήπως η κοινωνία μας έχει αρχίσει να φοβάται τα παιδιά της; Ένας ψυχίατρος απαντά 

Ανήλικοι παραβάτες: Ποιοι παρανομούν «για τη φάση» και ποιοι εξελίσσονται σε χρόνιους δράστες