Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας είναι μια ημέρα μνήμης των αγώνων των γυναικών για ισότητα αλλά και υπενθύμισης των κοινωνικών, επιστημονικών, οικονομικών, πολιτιστικών και πολιτικών επιτευγμάτων των γυναικών. Ακόμη στοχεύει να επιστήσει την προσοχή στη σημασία της ισότητας των φύλων σε όλους τους τομείς.
Αποτελεί μία παγκόσμια πρωτοβουλία, που στοχεύει στην αναγνώριση και την προώθηση του ζωτικού ρόλου, που διαδραματίζουν οι γυναίκες στον τομέα της επιστήμης. Αναγνωρίζει τη σημαντική συνεισφορά των γυναικών επιστημόνων και ενθαρρύνει τις νεότερες να ακολουθήσουν σταδιοδρομία στην επιστήμη, την τεχνολογία, τη μηχανική και τα μαθηματικά καταρρίπτοντας τα στερεότυπα και τα εμπόδια.
Τέλος, προωθεί μια πιο ποικιλόμορφη επιστημονική κοινότητα, οδηγώντας σε ενισχυμένη δημιουργικότητα, καινοτομία και επίλυση προβλημάτων προς όφελος όλης της, ανθρωπότητας.
Η ημέρα σηματοδοτεί, επίσης, ένα κάλεσμα για δράση για την επιτάχυνση της ισότητας των γυναικών. Η ώθηση για την ισότητα των φύλων στην επιστήμη παραμένει κρίσιμη. Παρά την πρόοδο, οι γυναίκες εξακολουθούν να υποεκπροσωπούνται στις επιστήμες.
Την τελευταία δεκαετία, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει δει θετικές εξελίξεις για την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ των φύλων στη συνολική ομάδα των αποφοίτων διδακτορικών σπουδών. Παρά την πρόοδο αυτή, το 2018, οι γυναίκες αντιπροσώπευσαν μόλις το ένα τρίτο (32,8%) του συνολικού πληθυσμού των ερευνητών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Το 2019, σε ολόκληρη την Ευρώπη, το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών ερευνητών, σε σύγκριση με τους άνδρες ερευνητές, εργάζονταν με μερική απασχόληση και με επισφαλείς συμβάσεις εργασίας στον τομέα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (11,1% για τις γυναίκες και 7,2% για τους άνδρες).
Το 2018, στα περισσότερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ-27, οι γυναίκες κυριαρχούσαν στους ερευνητές των νεότερων ηλικιακών ομάδων σε σύγκριση με τους άνδρες, αλλά το μοτίβο αντιστράφηκε υπέρ των ανδρών στις μεγαλύτερες ηλικίες και σε ανώτερες θέσεις. (SHE figures 2024-European Comission, Eurostat-Labour Force Survey Annual Average Quarterly Data, 2021). Αποτελούν δε μόλις το 25% των αυτοαπασχολούμενων επαγγελματιών σε αυτούς τους τομείς, υπογραμμίζοντας τη σημαντική υποεκπροσώπηση σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αν αναφερθούμε στην Ιατρική και ειδικότερα στη Χειρουργική θα δούμε από τα πρόσφατα στοιχεία της Έκθεσης Δεδομένων Ειδικότητας Ιατρών της Ένωσης Αμερικανικών Ιατρικών Κολλεγίων (AAMC), ότι οι γυναίκες αποτελούν την πλειοψηφία των φοιτητών και το ποσοστό των γυναικών, που κάνουν γενική χειρουργική, έχει αυξηθεί από το 32% το 2008 στο 43,1% το 2019. Πως εξηγείται τότε η υποεκπροσώπηση των γυναικών χειρουργών σε τόσους πολλούς τομείς στο επαγγελματικό περιβάλλον; Πως εξηγούνται τα εντυπωσιακά χαμηλότερα ποσοστά των γυναικών-χειρουργών στην ακαδημαϊκή κατάταξη και κοινότητα;
Συγκεκριμένα, μελέτη του 2020 αποκάλυψε, ότι μόνο το 29% των επίκουρων καθηγητών χειρουργικής ήταν γυναίκες, το 21% των αναπληρωτών και μόλις το 12% των τακτικών καθηγητών. Συνολικά, σε 364 ακαδημαϊκές έδρες χειρουργικές στις ΗΠΑ, η εκπροσώπηση γυναικών ανέρχεται σε λιγότερο από το 10%. Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει, ότι φυσικά, καθώς περισσότερες γυναίκες εισέρχονται στο χειρουργικό πεδίο, αυτή η διαφορά θα διορθωθεί αυτόματα με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, μια μελέτη στατιστικής όλα τα διαθέσιμα δεδομένα από τις Ετήσιες Εκθέσεις Γυναικών στην Ιατρική της AAMC καταδεικνύει, ότι η ισοτιμία ως προς την ακαδημαϊκή κατάταξη δεν θα επιτευχθεί μέχρι το έτος 2096. (Clin Colon Rectal Surg 2023)
Πρόκειται για την «υποεκπροσώπηση» των γυναικών στην ηγεσία (leadership), που αντικατοπτρίζεται στις περισσότερες «ανδροκρατούμενες» επαγγελματικές κοινωνίες, αν και έχει σημειωθεί πρόσφατη πρόοδος.
Πιστεύω ακράδαντα, ότι τα πρότυπα είναι καθοριστικής σημασίας για την έμπνευση της επόμενης γενιάς γυναικών επιστημόνων. Οι ιστορίες σύγχρονων γυναικών που ηγούνται στην επιστήμη τους, λειτουργούν ως ισχυρά κίνητρα για νεότερες γυναίκες.
Η μέρα έχει σίγουρα και τους επικριτές της: είναι αναγκαία, αναρωτιούνται κάποιοι ή είναι απλώς μια ευκαιρία για τα διάφορα ιδρύματα να οργανώσουν μια ακόμα εκδήλωση δηλώνοντας προοδευτικά με αυτόν τον τρόπο. Κάνουν μεγάλο λάθος! Υπάρχει ανάγκη ευαισθητοποίησης.
Οι γυναίκες στην επιστήμη εξακολουθούν, κατά μέσο όρο, να δημοσιεύουν λιγότερο και να κερδίζουν λιγότερες επιχορηγήσεις και προαγωγές από τους άνδρες. Η παρενόχληση, η επίθεση και η περιθωριοποίηση απομακρύνουν τους υποσχόμενους ερευνητές από την επιστήμη, ειδικά εκείνους των οποίων η φυλή, η εθνικότητα, η αναπηρία ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός τους καθιστά στόχους διακρίσεων. Ένα παράδειγμα είναι πώς, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, τα ποσοστά δημοσιεύσεων των γυναικών επιστημόνων μειώθηκαν αισθητά σε σχέση με εκείνα των ανδρών επιβεβαιώνοντας, ότι οι γυναίκες επωμίζονταν μεγαλύτερο μερίδιο ευθυνών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, όπως η φροντίδα των οικογενειών, αφήνοντας λιγότερο χρόνο για έρευνα.
Όπως αναφέρει η UNESCO, η επιστήμη στον 21ο αιώνα είναι δυναμική, συνεργατική και ποικιλόμορφη, χρησιμεύοντας ως ισχυρό εργαλείο για την αντιμετώπιση παγκόσμιων προκλήσεων εκτός του χώρου των εργαστηρίων.
Ο ακτιβισμός και η δράση μπορούν να προκαλέσουν αλλαγές στα συστήματα, τα οποία καταπίεζαν εδώ και καιρό ερευνητές, που δεν είναι άνδρες. Μέρος της επίτευξης αυτού του στόχου περιλαμβάνει την αύξηση της ευαισθητοποίησης για το τι είναι δυνατόν να συμβεί εάν καταρριφθούν τα εμπόδια.
Σίγουρα «Δεν χρειαζόμαστε άλλη μια εξαιρετικά λαμπερή καμπάνια», λέει ο Jess Wade, φυσικός στο Imperial College του Λονδίνου και ακτιβιστής για την ισότητα των φύλων. «Πρέπει πραγματικά να υποστηρίξουμε τις γυναίκες επιστήμονες που έχουμε».
Μια γυναίκα με πολλαπλούς ρόλους – ασθενής, μητέρα, φροντιστής, καλλιτέχνης – μιλά για τη ζωή της
