Άπνοια είναι η παύση στην αναπνοή, η οποία διαρκεί για τουλάχιστον 10 δευτερόλεπτα. Η υπνική άπνοια, η οποία συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου, μπορεί να διαχωριστεί σε δύο κύριους τύπους:
1. Η κεντρική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις της αναπνοής όταν δεν υπάρχει καθόλου προσπάθεια για αναπνοή. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος δεν δίνει «σήμα» στους πνεύμονες να πάρουν ανάσα.
2. Η αποφρακτική υπνική άπνοια αναφέρεται στις παύσεις της αναπνοής, παρότι υπάρχει προσπάθεια για αναπνοή. Οι πνεύμονες προσπαθούν να τραβήξουν αέρα μέσα στη θωρακική κοιλότητα, αλλά λόγω απόφραξης σε κάποιο σημείο του ανώτερου αεραγωγού (φάρυγγας- λάρυγγας) αποτυγχάνουν. Αυτός ο τύπος είναι η συχνότερη μορφή υπνικής άπνοιας.
Είναι η υπνική άπνοια μία σοβαρή πάθηση;
Η υπνική άπνοια είναι μια επικίνδυνη πάθηση που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση. Οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν, καρδιακή προσβολή, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, αρρυθμίες και υψηλή αρτηριακή πίεση.
Χαρακτηριστικό είναι πως άνθρωποι που υποφέρουν από υπνική άπνοια έχουν περίπου εφτά φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να έχουν ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Επίσης, οι ασθενείς που παραμελούν το συγκεκριμένο πρόβλημα, χωρίς να ζητήσουν ιατρική συμβουλή, έχουν υψηλότερα επίπεδα θνησιμότητας απ’ αυτούς που έχουν επιτυχώς αντιμετωπίσει το πρόβλημα.
Συμπτώματα υπνικής άπνοιας
Όταν κοιμόμαστε, οι μύες μας είναι χαλαροί. Σε κάποιους ανθρώπους η γλώσσα και οι χαλαροί μύες στο λαιμό μπορούν να προκαλέσουν στένωση των αεραγωγών, η οποία περιορίζει την αναπνοή και μπορεί να τη σταματήσει προσωρινά. Σε περίπτωση που συμβεί αυτό, ο εγκέφαλος προκαλεί σύντομη μερική αφύπνιση, η οποία ανοίγει ξανά τον αεραγωγό και ξαναρχίζει την αναπνοή. Οι επαναλαμβανόμενες αφυπνίσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορούν να επηρεάσουν σοβαρά την ποιότητα του ύπνου, οδηγώντας σε υπερβολική υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Επιπρόσθετα, κάθε μία άπνοια συνοδεύεται από απότομη αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της αρτηριακής πίεσης. Τελικά, η αυξημένη αρτηριακή πίεση (υπέρταση) συνεχίζεται, ακόμα και όταν είμαστε ξύπνιοι, αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής ή εγκεφαλικού επεισοδίου.
Το ροχαλητό είναι καθολικό σε άτομα με σύνδρομο υπνικής άπνοιας. Ο θόρυβος του ροχαλητού προκύπτει από δόνηση των ιστών στο λαιμό, υποδηλώνοντας ότι ο αεραγωγός είναι πιθανώς ασταθής και συνεπώς πιο ευάλωτος σε κατάρρευση κατά τη διάρκεια του ύπνου. Ωστόσο, μια μειοψηφία όσων ροχαλίζουν έχουν αποφρακτική άπνοια στον ύπνο.
Τα συμπτώματα του συνδρόμου υπνικής άπνοιας μπορούν να προκύψουν τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα:
Ημέρα
• Υπερβολική υπνηλία
• Έλλειψη συγκέντρωσης
• Πρωινός πονοκέφαλος
• Αλλαγές στη διάθεση
• Ξηροστομία
• Ανικανότητα ή μειωμένη σεξουαλική ορμή
Νύχτα
• Ανήσυχος ύπνος
• Άπνοιες
• Ξύπνημα με πνιγμό
• Ζωντανά όνειρα
• Νυκτουρία (νυκτερινή ούρηση)
• Εφίδρωση
• Αϋπνία
• Σιελόρροια και τρίξιμο δοντιών
Αίτια υπνικής άπνοιας
Ο επιπολασμός της υπνικής άπνοιας αυξάνεται στην ηλικία των 50 ετών. Πολλοί ασθενείς όμως εμφανίζουν συμπτώματα από νεαρή ηλικία. Οτιδήποτε προκαλεί στένωση του λαιμού από το μέσο όρο και μπορεί να αυξήσει την πιθανότητα συνδρόμου υπνικής άπνοιας.
Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Η μέτρια ή σοβαρή παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου, καθώς συνοδεύεται από αύξηση του λιπώδους ιστού γύρω από το λαιμό. Εντοπίζεται παχυσαρκία στο 60 με 90% των ατόμων με σύνδρομο υπνικής άπνοιας και αποτελεί τον πιο κοινό παράγοντα κινδύνου σε ενήλικες.
Το κάπνισμα και το αλκοόλ έχουν αμφότερα συνδεθεί με τον υψηλότερο επιπολασμό ροχαλητού και υπνικής άπνοιας.
Γενετικοί παράγοντες
Η υπνική άπνοια είναι πιο συχνή στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Κάποιοι τύποι κληρονομικής δομής των οστών του προσώπου σχετίζονται με στενό λαιμό και καθιστούν την αποφρακτική υπνική άπνοια (OSAS) πιο πιθανή. Η πιο συχνή είναι το υπανάπτυκτο πηγούνι. Συγκεκριμένες γενετικές παθήσεις, όπως το σύνδρομο Down προδιαθέτουν και αυτές το άτομο σε OSAS.
Το OSAS εμφανίζεται, επίσης σε παιδιά και ο πιο συχνός προδιαθεσικός παράγοντας είναι η διόγκωση των αμυγδαλών. Σε κάποια παιδιά ή ενήλικες μία σοβαρή συμφόρηση της μύτης μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση.
Διάγνωση & Θεραπεία υπνικής άπνοιας
Το Σύνδρομο άπνοιας στον ύπνο (ΣΑΥ) εντοπίζεται συχνά από τα συμπτώματα και την κλινική εξέταση, ωστόσο πάντοτε απαιτείται ολονύκτια καταγραφή για να υπάρξει επιβεβαίωση. Μια λεπτομερής μελέτη του ύπνου, η οποία ονομάζεται πολυσωματογραφική μελέτη ύπνου, καταγράφει τα εγκεφαλικά κύματα, τη μυϊκή δραστηριότητα, τις κινήσεις των οφθαλμών, τη δραστηριότητα της καρδιάς, την κίνηση του στήθους, τη ροή αέρα στη μύτη και το στόμα και το επίπεδο οξυγόνου στο αίμα (οξυμετρία).
Αυτή η λεπτομερής μελέτη διενεργείται σε κλινική ύπνου, ωστόσο σε κάποια άτομα που εικάζεται πως πάσχουν από ΣΑΥ, μπορούν να πραγματοποιηθούν απλούστερες έρευνες με χρήση φορητού εξοπλισμού, συχνά στο σπίτι του ασθενούς. Πλέον διατίθενται αρκετές συσκευές για την καταγραφή διαφόρων συνδυασμών επιπέδων οξυγόνου στο αίμα, κίνησης του στήθους, ροής αέρα και καρδιακού ρυθμού.
Το επίπεδο ημερήσιας υπνηλίας αξιολογείται από ένα απλό ερωτηματολόγιο το οποίο ονομάζεται κλίμακα υπνηλίας κατά Epworth. Ζητάει από το άτομο να βαθμολογήσει την πιθανότητα να αποκοιμηθεί σε διάφορες καθημερινές καταστάσεις. Τα συμπτώματα της υπνικής άπνοιας, όπως το ροχαλητό και οι μαρτυρίες άπνοιας, είναι επίσης πιθανό να αναφερθούν από το άτομο που κοιμάται στο κρεβάτι μαζί τους.
Η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την υπνική άπνοια είναι η συνεχής θετική πίεση αεραγωγών (Continuous Positive Airway Pressure-CPAP. Αυτή η μορφή θεραπείας περιλαμβάνει μηχάνημα το οποίο παράγει ροή αέρα μέσω μάσκας πάνω στη μύτη (ή στη μύτη και στο στόμα) σε πίεση η οποία ρυθμίζεται ώστε να κρατήσει το λαιμό ανοικτό κατά τη διάρκεια της νύχτας. Για συνεχή οφέλη, πρέπει να χρησιμοποιείται κάθε νύχτα. Άλλες επιλογές περιλαμβάνουν συσκευή που φοριέται μέσα στο στόμα, ώστε να φέρει την κάτω γνάθο προς τα εμπρός ή όπου υπάρχει ανάγκη, διενέργεια χειρουργικής επέμβασης για αφαίρεση των αμυγδαλών και της σταφυλής.
