Αρτηριακή πίεση είναι η δύναμη με την οποία η καρδιά εξωθεί το αίμα προς τα αγγεία σε κάθε παλμό. Η αρτηριακή πίεση αποτελείται από τη συστολική (αντιστοιχεί στη συστολή της καρδιάς με κάθε παλμό) και τη διαστολική (αντιστοιχεί στη χάλαση-ανάπαυση της καρδιάς ανάμεσα σε δύο παλμούς), και εκφράζεται σε χιλιοστά στήλης υδραργύρου (π.χ. 130/80 mm Hg).
Υπέρταση είναι η κατάσταση κατά την οποία η πίεση μέσα στο καρδιαγγειακό σύστημα είναι αυξημένη, με αποτέλεσμα η καρδιά να χρειάζεται μεγαλύτερη πίεση για την εξώθηση και κυκλοφορία του αίματος. Παράλληλα τα διάφορα όργανα που αιματώνονται από τα αγγεία, λειτουργούν «πιεσμένα», με αποτέλεσμα να «ζορίζονται» και να εμφανίζουν βλάβες που απειλούν τη ζωή και την ποιότητά της. Οι βλάβες αυτές μπορεί να είναι υπερτροφία της καρδιάς (με επακόλουθο έμφραγμα ή καρδιακή ανεπάρκεια), νεφρική ανεπάρκεια (με κατάληξη τον τεχνητό νεφρό), υπερτασική εγκεφαλοπάθεια (με επακόλουθο αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και κινητικές αναπηρίες), περιφερική αγγειοπάθεια (ανευρύσματα ή στενώσεις αγγείων), και αμφιβληστροειδοπάθεια (με επακόλουθο τύφλωση).
Πώς μετράται η αρτηριακή πίεση
Για να θεωρούνται αξιόπιστες οι μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης ώστε να είμαστε σε θέση να πούμε αν κάποιος είναι υπερτασικός ή όχι, ο εξεταζόμενος θα πρέπει να είναι καθιστός με την πλάτη ακουμπισμένη τουλάχιστον για 5 λεπτά, να είναι χαλαρός, ήρεμος και σε ευχάριστο περιβάλλον, να μην έχει πιει καφέ και καπνίσει την προηγούμενη μισή ώρα και το χέρι του να ακουμπά σε σταθερό σημείο.
Συχνά θα χρειαστεί να πάρουμε δύο έως τρεις μετρήσεις σε εβδομαδιαία διαστήματα μεταξύ τους, για να έχουμε ασφαλή συμπεράσματα.
Την πρώτη φορά θα μετρήσουμε την πίεση και στα δύο χέρια και θα λάβουμε υπόψη την υψηλότερη μέτρηση. Αυτή συνήθως είναι στο δεξί χέρι και όχι στο αριστερό («της καρδιάς») όπως πιστεύουν οι περισσότεροι. Καλό είναι να μετράμε την πίεση στον βραχίονα και όχι στον καρπό ή στο δάκτυλο.
Συνήθως πολλοί μετρούν τη πίεσή τους όταν δεν νιώθουν καλά, όταν εκνευριστούν ή έχουν πονοκέφαλο. Αυτό είναι εντελώς λάθος και δεν ανταποκρίνεται στην πραγματική τους πίεση.
Όλα τα πιεσόμετρα για τη μέτρηση της πίεσης στο σπίτι δεν είναι αξιόπιστα, γι’ αυτό θα πρέπει πριν αγοράσουμε ένα αυτόματο ηλεκτρονικό πιεσόμετρο να ελέγξουμε ότι είναι πιστοποιημένο από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης ή άλλον διεθνή οργανισμό.
Ο επιπολασμός της νόσου
Η συχνότητα της υπέρτασης αντιπροσωπεύει ποσοστό μέχρι και 40% του γενικού πληθυσμού, η δε πιθανότητα βαίνει αυξανόμενη με την ηλικία, προσβάλλοντας άτομα ηλικίας 60-70 ετών σε ποσοστό άνω του 50% καθώς επίσης και άτομα άνω των 70 ετών και σε ποσοστό άνω του 75%.
Στη χώρα μας πάνω από 2,5 εκατομμύρια Ελληνες πάσχουν από υπέρταση (38% των ανδρών και 24% των γυναικών), ενώ λιγότεροι από τους μισούς κατορθώνουν να ρυθμίσουν την αρτηριακή πίεση σε φυσιολογικά επίπεδα μετά τη λήψη της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής.
Η κατάλληλη αντιμετώπιση
Για την αποτελεσματική θεραπεία της υπέρτασης θα πρέπει να αλλάξουμε δραστικά τα κακώς κείμενα του τρόπου ζωής. Αν η αρτηριακή πίεση δεν επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα, θα χορηγήσουμε φάρμακα.
Η αλλαγή τρόπου ζωής περιλαμβάνει τη μείωση της κατανάλωσης του φανερού και του «κρυφού» αλατιού, τη μείωση του σωματικού βάρους και της κατανάλωσης αλκοόλ, την αερόβια άσκηση, τη μείωση του άγχους και την αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών.
Από πλευράς φαρμάκων έχουμε στη διάθεσή μας πέντε κύριες ομάδες φαρμάκων όπως τα διουρητικά, τους αναστολείς των β-αδρενεργικών υποδοχέων, τους ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, τους αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης, τους ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης, τους ανταγωνιστές αλδοστερόνης και τα κεντρικά δρώντα φάρμακα.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο υπερτασικός θα πρέπει να λαμβάνει θεραπεία για όλη του τη ζωή καθώς και ότι ποσοστό μεγαλύτερο από το 50% θα χρειαστεί περισσότερα από δύο φάρμακα για τη ρύθμιση της αρτηριακής του πίεσης. Επίσης, η αγωγή θα πρέπει να συνοδεύεται με αλλαγή τρόπου ζωής.
Να τονιστεί ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, ή έχει και άλλους παράγοντες κινδύνου, ή παθήσεις, και ως εκ τούτου η επιλογή φαρμάκων θα πρέπει να είναι «κομμένη και ραμμένη» στα μέτρα του κάθε ασθενούς και να γίνεται πάντα με τη σύσταση του θεράποντος ιατρού.
Σημειώνουμε ότι ο ένας στους τρεις υπερτασικούς Ελληνες είναι υπέρβαρος, ενώ πάνω από τους μισούς είναι καπνιστές, κάνουν καθιστική ζωή ή έχουν προβλήματα μεταβολισμού σακχάρου ή λιπιδίων, οπότε πρέπει να μην περιοριζόμαστε στα νούμερα που δείχνει το πιεσόμετρο, αλλά να επιδιώκουμε αλλαγή τρόπου ζωής «εφ’ όλης της ύλης».
Η αερόβια άσκηση και η καλή φυσική κατάσταση μειώνουν την αρτηριακή πίεση και μειώνουν τους καρδιαγγειακούς θανάτους.
Τι αλλάζει το καλοκαίρι
Το καλοκαίρι είναι μια όμορφη και ευχάριστη εποχή. Συνδυάζεται με διακοπές και ξεκούραση, αλλά και αλλαγή στο περιβάλλον που ζούμε και τις συνήθειές μας. Συχνά τα άτομα με αρτηριακή υπέρταση προβληματίζονται σχετικά με τη φαρμακευτική τους αγωγή και τις προφυλάξεις, επειδή φοβούνται επεισόδια υπότασης, αλλά χωρίς να είναι απίθανες και οι υπερτασικές κρίσεις.
Το καλοκαίρι μπορεί να έχουμε σε κάποιους μείωση της αρτηριακής πίεσης από διαστολή των αγγείων, λόγω της ζέστης, της αυξημένης σωματικής δραστηριότητας (θαλάσσια μπάνια, περίπατοι) και ελαφρότερης διατροφής με περισσότερα λαχανικά και φρούτα.
Αντίθετα για κάποιους άλλους μπορεί να έχουμε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, λόγω καλοκαιρινής κραιπάλης με κρασοκατανύξεις και λουκούλλεια φαγοπότια (πραγματικές βόμβες αλατιού και θερμίδων) και βέβαια απόκλιση από τις θεραπευτικές οδηγίες που με κόπο ο γιατρός τους έχει χαράξει.
Επιπρόσθετα πολλά άτομα υποκύπτουν στις ανεύθυνες «οδηγίες» των μέσων ενημέρωσης ή ημιμαθών γνωστών τους, που συνήθως ενσπείρουν πανικό. Ετσι διακόπτουν ανεξέλεγκτα (χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού τους) τα αντι-υπερτασικά τους φάρμακα ή το παρακάνουν με την ποσότητα του αλατιού για να μην «γκρεμιστεί» η πίεση τους, με αποτέλεσμα να βιώνουν συχνά απορρύθμιση της υπέρτασής τους.
Τις πολύ ζεστές περιόδους του καλοκαιριού λόγω της μεγάλης αγγειοδιαστολής για την αποβολή θερμότητας, αλλά και λόγω της σχετικής απώλειας υγρών με την εφίδρωση, η πίεση είναι χαμηλότερη και τα επεισόδια ζάλης ή/και λιποθυμίας που σχετίζονται με χαμηλή πίεση είναι πιο συχνά.
Σε αυτές τις περιόδους, με εντολή μόνο του θεράποντα γιατρού και αφού τεκμηριωθεί η υπερβολική μείωση της αρτηριακής πίεσης ή επεισόδια ορθοστατικής υπότασης, μπορεί να χρειαστεί τροποποίηση της αγωγής (συνήθως ελάττωση της αγωγής και ειδικότερα μείωση ή διακοπή του διουρητικού φαρμάκου που περιλαμβάνεται συχνά στην αγωγή του ασθενούς). Μπορεί, επίσης, να χρειαστεί να αρθεί προσωρινά ο περιορισμός πρόσληψης άλατος.
Επειδή η υπόταση μπορεί να είναι αποτέλεσμα δράσης άλλων φαρμάκων εκτός των αντι-υπερτασικών, όπως είναι τα ηρεμιστικά και τα αντικαταθλιπτικά, είναι χρήσιμο τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού να αποφεύγει κανείς την κατάχρηση τους, πάντα σε συνεννόηση με τον θεράποντα γιατρό.
Να μη λησμονούμε ότι και το καλοκαίρι η υπέρταση δεν πηγαίνει διακοπές σε διαφορετικούς προορισμούς από εμάς, αλλά μας συνοδεύει σαν σκιά μας παντού. Ετσι, λοιπόν, αποτελεί πρωταρχική μας φροντίδα και το καλοκαίρι, όπως άλλωστε και όλο τον υπόλοιπο χρόνο η διατήρηση με κάθε τρόπο της αρτηριακής πίεσης σε φυσιολογικά επίπεδα, αποφεύγοντας τις παγίδες και τις κακοτοπιές του καλοκαιριού.
Η σημασία της άσκησης
Τα τελευταία 30 χρόνια η ερευνητική μας ομάδα στην Ελλάδα και στην Αμερική, στο Πανεπιστήμιο George Washington, έχει δημοσιεύσει στα πιο έγκριτα διεθνή ιατρικά περιοδικά, επιστημονικά δεδομένα που υποδεικνύουν την ευεργετική δράση της άσκησης και της καλής καρδιοαναπνευστικής φυσικής κατάστασης στην υπέρταση, στους παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου και στις παθήσεις που συνυπάρχουν με τον υπερτασικό ασθενή.
Σε υπερτασικούς με σοβαρού βαθμού υπέρταση υπό θεραπεία με περισσότερα από τέσσερα φάρμακα, έχουμε αποδείξει ότι ένα πρόγραμμα αερόβιας άσκησης μειώνει την αρτηριακή πίεση περίπου όσο ένα φάρμακο, μειώνει τα φάρμακα έως 33%, ενώ μειώνει και την υπερτροφία της καρδιάς. Σε άλλες μελέτες σε μεγάλους πληθυσμούς (πάνω από 750.000 άτομα σε μακροχρόνια παρακολούθηση), έχουμε αποδείξει μείωση των καρδιαγγειακών θανάτων (ανεξαρτήτως ηλικίας) ανάλογη με το επίπεδο φυσικής κατάστασης μέχρι και 50%. Σε ό,τι αφορά τους υπερτασικούς που νόσησαν με COVID-19, παρατηρήσαμε σημαντικά λιγότερους θανάτους στα άτομα με καλύτερη φυσική κατάσταση. Επιπρόσθετα έχουμε παρατηρήσει καθυστέρηση εμφάνισης υπέρτασης, μείωση εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής, καρδιακής ανεπάρκειας, εγκεφαλικών επεισοδίων, νεφρικής ανεπάρκειας και σακχαρώδη διαβήτη.
Το σημαντικό είναι ότι ακόμα και μια μικρή βελτίωση της φυσικής κατάστασης κατά 1 ή 2 λεπτά στη δοκιμασία κοπώσεως οδηγεί σε αξιοσημείωτο όφελος επιβίωσης, σε βαθμό που να θεωρούμε το πρόγραμμα άσκησης αναπόσπαστο κομμάτι της συνολικής διαχείρισης της υπέρτασης και να δίνουμε πραγματική συνταγή άσκησης σε όλους τους υπερτασικούς. Οι οδηγίες συνιστούν τουλάχιστον 30 λεπτά μέτριας έντασης αερόβια άσκηση (στρατιωτικό περπάτημα) για 4-5 ημέρες την εβδομάδα και ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης για 1-2 ημέρες την εβδομάδα, ώστε να καρπωθούμε το καρδιαγγειακό όφελος που θα δώσει περισσότερα και ποιοτικότερα χρόνια στη ζωή μας.
Το θέμα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ygeiamou #9 που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακή 28/5
