Εμμηνόπαυση είναι η οριστική διακοπή της περιόδου που οφείλεται στην παύση της λειτουργίας των ωοθηκών. Πριν από την εμμηνόπαυση συνήθως προηγείται ένα χρονικό διάστημα ορμονικών διαταραχών και ακατάστατων περιόδων που ονομάζεται κλιμακτήριος.
Η μέση ηλικία εμμηνόπαυσης για τον ευρωπαϊκό πληθυσμό είναι το 51ο έτος της ηλικίας, το οποίο δεν φαίνεται να μεταβάλλεται διαχρονικά. Αντίθετα, το προσδόκιμο επιβίωσης των ανθρώπων αυξάνεται συνεχώς λόγω της ανόδου του βιοτικού επιπέδου και της προόδου της ιατρικής επιστήμης. Οι Ελληνίδες σήμερα αναμένεται να ζήσουν κατά μέσο όρο πάνω από τα 82 έτη. Περίπου το ένα τρίτο της ζωής της η γυναίκα θα το περάσει στην εμμηνόπαυση. Για τον λόγο αυτό κάθε γυναίκα πρέπει να γνωρίζει τις αλλαγές που επιφέρει η εμμηνόπαυση στην υγεία της, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προλάβει ή να αντιμετωπίσει τις ενδεχόμενες επιπτώσεις της εμμηνόπαυσης.
Ποια συμπτώματα χαρακτηρίζουν την εμμηνόπαυση
Προεξάρχοντα συμπτώματα είναι οι εξάψεις. Η έξαψη είναι μια απότομη αύξηση της θερμοκρασίας του σώματος από το στήθος και πάνω που διαρκεί για λίγα λεπτά και μετά υποχωρεί με μεγάλη εφίδρωση. Οταν οι εξάψεις συμβαίνουν το βράδυ, δημιουργούν αϋπνία. Χαρακτηριστική είναι και η εναλλαγή των συναισθημάτων, με την επικράτηση νευρικότητας, ευερεθιστότητας και καταθλιπτικού συναισθήματος. Η αδυναμία συγκέντρωσης, η δυσκολίες στη μνήμη, η έλλειψη ενεργητικότητας, η εύκολη κόπωση και οι πόνοι στις αρθρώσεις είναι συμπτώματα που επίσης εμφανίζονται νωρίς στην πορεία της εμμηνόπαυσης. Σημαντική επίπτωση υπάρχει και στη σεξουαλικότητα της γυναίκας, με τη μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας, την εμφάνιση ξηρότητας στον κόλπο και πόνου κατά την σεξουαλική επαφή. Επίσης, συχνό πρόβλημα είναι η αύξηση του βάρους, με συσσώρευση του λίπους στην κοιλιά, η οποία αποτελεί δείκτη αυξημένου κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων.
Οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία της γυναίκας
Σε αυτές περιλαμβάνονται η οστεοπόρωση, της οποίας η εμφάνιση συσχετίζεται άμεσα με την είσοδο της γυναίκας στην εμμηνοπαυσιακή περίοδο και τα καρδιομεταβολικά νοσήματα. Η οστεοπόρωση οδηγεί σε κάταγμα οστού μετά από ελάχιστο τραυματισμό, όπως μετά από πτώση στο έδαφος κατά τη βάδιση, ή ακόμη και χωρίς να υπάρξει τραυματισμός, όπως οι καθιζήσεις σπονδύλων της σπονδυλικής στήλης. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών και μεταβολικών νοσημάτων, όπως σακχαρώδη διαβήτη, υπέρτασης, εμφράγματος του μυοκαρδίου και αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου αυξάνεται σημαντικά κατά την εμμηνόπαυση εξαιτίας της άρσης της προστατευτικής δράσης των οιστρογόνων στα αγγεία.
Τι είναι η πρώιμη εμμηνόπαυση
Στο 7%-10% των γυναικών η εμμηνόπαυση εμφανίζεται νωρίτερα από τα 45 χρόνια της ηλικίας που θεωρείται το κατώτερο φυσιολογικό όριο. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται πρώιμη εμμηνόπαυση. Υπολογίζεται ότι 1%-3% των γυναικών εμφανίζουν διακοπή της εμμήνου ρύσεως πριν από τα 40 χρόνια της ηλικίας τους. Το φαινόμενο αυτό χαρακτηρίζεται πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια και εμφανίζεται πιο συχνά σε γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό πρώιμης εμμηνόπαυσης, σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε γυναικολογικές επεμβάσεις, καθώς και σε γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία ή χημειοθεραπεία.
Οι γυναίκες που εμφανίζουν έντονα συμπτώματα χρειάζονται ορμονική θεραπεία. Η ορμονική θεραπεία είναι η υποκατάσταση των φυσιολογικών ορμονών που παράγει η ωοθήκη της γυναίκας στη μικρότερη δυνατή δόση. Σε γυναίκες με μήτρα χορηγείται συνδυασμός οιστραδιόλης και προγεστερόνης (οι δύο ορμόνες που εκκρίνονται φυσιολογικά σε μια γυναίκα που έχει δική της περίοδο), ενώ σε γυναίκες που έχουν αφαιρέσει τη μήτρα τους χορηγείται μόνο οιστραδιόλη. Η θεραπεία μπορεί να δοθεί σε μορφή χαπιών ή διαδερμικά (αυτοκόλλητα επιθέματα στο δέρμα ή με ζελέ που επαλείφεται στο δέρμα). Εάν μια γυναίκα έχει συμπτώματα μόνο από το ουρογεννητικό σύστημα, τότε τα οιστρογόνα χορηγούνται στον κόλπο, με μορφή κολπικών υποθέτων ή κολπικού ζελέ.
Η πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια θεωρείται νόσος, δεδομένου ότι σχετίζεται με 3-6 φορές αύξηση του κινδύνου για οστεοπόρωση, πρώιμη καρδιοπάθεια, άνοια και κατάθλιψη, σε σχέση με τη φυσιολογική εμμηνόπαυση. Ως εκ τούτου, όλες οι γυναίκες με πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια πρέπει να λαμβάνουν θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ανεξαρτήτως της παρουσίας συμπτωμάτων. Η διάρκεια της θεραπείας είναι συνήθως μέχρι τη φυσιολογική ηλικία εμμηνόπαυσης, δηλαδή τα 50-52 έτη της ηλικίας.
Ο κίνδυνος της οστεοπόρωσης
Η απώλεια της οστικής μάζας παρατηρείται σε όλες τις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση. Ωστόσο δεν θα εμφανίσουν όλες οι γυναίκες οστεοπορωτικό κάταγμα. Υπάρχουν παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο κατάγματος και είναι οι ακόλουθοι:
-Ιστορικό κατάγματος στο παρελθόν
-Οικογενειακό ιστορικό κατάγματος, κυρίως σε συγγενείς α’ βαθμού, δηλαδή σε γονείς και αδέλφια
-Πολύ χαμηλό σωματικό βάρος
-Κάπνισμα
-Κατάχρηση αλκοόλ
-Καθιστική ζωή και έλλειψη σωματικής άσκησης
-Χαμηλή οστική πυκνότητα
-Φάρμακα που επηρεάζουν την αντοχή των οστών, όπως κορτιζόνη και
-Νοσήματα που επηρεάζουν την αντοχή των οστών, όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Συμβουλές προστασίας από την οστεοπόρωση
Οι γυναίκες μπορούν να προστατευτούν από τον κίνδυνο της οστεοπόρωσης με τους παρακάτω τρόπους:
–Αύξηση της κατανάλωσης τροφών που περιέχουν ασβέστιο, όπως γάλα, γιαούρτι, τυρί, πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μικρά ψάρια που τρώγονται με το σκελετό, ταχίνι.
–Βελτιστοποίηση των επιπέδων βιταμίνης D στο αίμα. Αυτό εξαρτάται από την έκθεση του δέρματος στον ήλιο. Τα επίπεδα μπορούν να μετρηθούν με εξέταση αίματος και να διορθωθούν εάν είναι χαμηλά με διατροφικό συμπλήρωμα βιταμίνης D.
–Σωματική δραστηριότητα που φορτίζει τον σκελετό, όπως μισή ώρα περπάτημα την ημέρα. Συμπληρωματικά συνιστώνται ασκήσεις που δυναμώνουν τους μυς και βοηθούν στην ισορροπία, ώστε να αποφεύγονται οι πτώσεις.
–Διακοπή καπνίσματος.
–Μετριασμός της κατανάλωσης αλκοόλ.
–Εξασφάλιση συνθηκών που αποτρέπουν τις πτώσεις: χαλιά που δεν γλιστράνε, καλός φωτισμός χώρων, αποφυγή ολισθηρών επιφανειών (π.χ. χιονισμένοι ή βρεγμένοι δρόμοι), παπούτσια με αντιολισθητικούς πάτους, εξασφάλιση καλής όρασης, αποφυγή φαρμάκων που προκαλούν διαταραχές ισορροπίας.
Υπάρχουν φάρμακα που αποτρέπουν τα κατάγματα;
Ο έλεγχος για οστεοπόρωση συνήθως γίνεται κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση. Υπενθυμίζουμε ότι συχνά οι γυναίκες σε αυτή τη φάση της ζωής τους εμφανίζουν έντονα συμπτώματα που διαταράσσουν την ποιότητα ζωής τους, όπως εξάψεις, νυχτερινές εφιδρώσεις, διαταραχές του ύπνου, κόπωση, καταθλιπτικό συναίσθημα, άγχος, ευερεθιστότητα και κεφαλαλγίες. Οταν λοιπόν απαιτείται θεραπεία οστεοπόρωσης σε αυτή τη φάση, η καλύτερη επιλογή είναι η ορμονική θεραπεία, διότι θεραπεύει και την οστεοπόρωση και τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης. Αργότερα, όταν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης θα εκλείψουν αλλά ο κίνδυνος κατάγματος θα είναι ακόμη υπαρκτός, τότε μπορούμε να χορηγήσουμε άλλα μη ορμονικά σκευάσματα, τα οποία είτε μειώνουν την απώλεια της οστικής μάζας, είτε αυξάνουν τη σύνθεση νέου οστού, με αποτέλεσμα να ενισχύουν την αντοχή των οστών και να μειώνουν τον κίνδυνο κατάγματος.
Μια φυσιολογική πορεία
Η εμμηνόπαυση είναι ένα φυσιολογικό γεγονός στη ζωή μιας γυναίκας. Τα συμπτώματα όμως που προκαλεί πρέπει να αναφέρονται και να αντιμετωπίζονται. Σήμερα υπάρχουν πολλές και ασφαλείς δυνατότητες αντιμετώπισης των συμπτωμάτων της εμμηνόπαυσης και πρόληψης των χρονίων νοσημάτων, έτσι ώστε η γυναίκα να εξασφαλίσει ποιότητα ζωής, υγεία και μακροβιότητα.
Εμμηνόπαυση: Η κατάσταση που φοβίζει μια στις δυο γυναίκες
Εμμηνόπαυση: Το πιο ενοχλητικό σύμπτωμα – Εμφανίζεται χρόνια πριν την διακοπή της περιόδου
Εμμηνόπαυση: Οι αλλαγές στην εμφάνιση – Οι αισθητικές παρεμβάσεις που τις διορθώνουν
Το θέμα δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ygeiamou #12 που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ την Κυριακή 27 Oκτωβρίου.
