Η 3η Δεκεμβρίου ανακηρύχθηκε το 1992 από την Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Είναι η μέρα που υπενθυμίζει την αναγκαιότητα και υποχρέωση της προάσπισης των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και την εξάλειψη κάθε διάκρισης.
Σε παγκόσμια κλίμακα το 15% του πληθυσμού ζει με κάποια μορφή αναπηρίας εκ του οποίου το 2-4% αντιμετωπίζει σοβαρές λειτουργικές δυσκολίες. Ένας στους τέσσερεις ευρωπαίους πολίτες έχουν ένα μέλος στην οικογένειάς τους με αναπηρία (ΠΟΥ). Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό – 75%– των ατόμων με σοβαρές αναπηρίες αντιμετωπίζουν ανυπέρβλητες οικονομικές και κοινωνικές δυσκολίες. Αδυνατούν να εξασφαλίσουν για τον εαυτόν τους μια θέση εργασίας, δεν έχουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση και όπως είναι αναμενόμενο δυστυχώς βρίσκονται στην κορυφή των ποσοστών ανεργίας δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για διαβίωση με πολύ χαμηλό εισόδημα.
Ως «Άτομα με Αναπηρίες» νοούνται τα άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, ψυχικές, διανοητικές ή αισθητηριακές δυσχέρειες, οι οποίες σε αλληλεπίδραση με διάφορα εμπόδια, ιδίως θεσμικά, περιβαλλοντικά ή εμπόδια κοινωνικής συμπεριφοράς, δύνανται να παρεμποδίσουν την πλήρη και αποτελεσματική συμμετοχή των ατόμων αυτών στην κοινωνία σε ίση βάση με τους άλλους (ΠΟΥ).
Ιστορική Διαδρομή της Εξέλιξης της αναπηρίας
Το Ιατρικό Μοντέλο (Medical)
Κυρίαρχο μοντέλο προσέγγισης της αναπηρίας μέχρι την δεκαετία του 60 είναι το ιατρικό μοντέλο. Το μοντέλο αυτό αντιμετωπίζει την αναπηρία ως πρόβλημα του ατόμου που προκύπτει από το πρόβλημα υγείας του (ICF, 2002) και ως εκ τούτου κρίνεται απαραίτητη η ατομική θεραπεία. Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο σκοπός της πολιτείας είναι να εξασφαλίσει την ιατρική φροντίδα στον πάσχοντα από το ιατρικό προσωπικό. Το ιατρικό μοντέλο δεν συνυπολογίζει την συμβολή των περιβαλλοντολογικών παραγόντων στην απόδοση και την λειτουργικότητα του ατόμου.
Το Κοινωνικό Μοντέλο (Social)
Σε αντίθεση με το ιατρικό μοντέλο τo κοινωνικό μοντέλο αμφισβητεί την αντίληψη πως η αναπηρία είναι μια βιολογική κατάσταση. Αναθεωρεί εκ βάθρων την αναπηρία και δημιουργεί νέες πολιτικές δράσεις θέτοντας τις βάσεις για την υπέρβαση των στερεοτυπικών αντιλήψεων σε σχέση με αυτή. Η αναπηρία είναι μια κοινωνική κατασκευή (Mitra, 2006) καθώς η κοινωνία κατασκευάζει τα περιβάλλοντα μέσα στα οποία καλούνται να ζήσουν τα άτομα με αναπηρία ΄(Barnes,96). Η κοινωνία αδυνατεί να απαντήσει στις ιδιαιτερότητες των ατόμων με αναπηρία και δυσχεραίνει ή πολλές φορές αποκλείει την συμμετοχή τους από τον κοινωνικό βίο.
Ποια είναι η ορθή προσφώνηση των ατόμων με αναπηρία στις μέρες μας;
Παρατηρείται στην δημόσια σφαίρα αμηχανία σε σχέση με την ορθή προσφώνηση των ατόμων με αναπηρία. Λέγονται «άτομα με ειδικές ανάγκες» (ΑμΕΑ), « άτομα με ειδικές ικανότητες» ή «Άτομα με αναπηρίες» (ΑμεΑ); Η ορθή ορολογία είναι σημαντική καθώς στην γλώσσα εδράζονται οι πεποιθήσεις της κοινωνίας. Είναι γεγονός πως οροί που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα δεν καθρεφτίζουν το πώς βλέπουν τα άτομα με αναπηρία τον εαυτόν τους. Η επιλογή των σωστών λέξεων δεν αφορά μόνο στην πολιτική ορθότητα αλλά υπογραμμίζει την υποστήριξη της πολιτείας στην διατύπωσης της γλώσσας όπως αυτή χρησιμοποιείτε από τις οργανώσεις ατόμων με αναπηρίες με σκοπό την προώθηση του κοινωνικού μοντέλου της αναπηρίας.
Ο όρος «Άτομα με ειδικές ανάγκες» (AμΕΑ) συνιστά έναν παρωχημένο και παραπλανητικό όρο καθώς τα άτομα με αναπηρία δεν έχουν ειδικές ανάγκες αλλά τις ίδιες με του υπόλοιπους ανθρώπους . Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Γ. Χ και ο Σ. Ν. « Δεν έχουμε ειδικές ανάγκες . Ειδική ανάγκη είναι να θες να πας στη δουλεία με αερόστατο, όχι να θές να βρείς δουλειά». Επιπλέον διαφαίνεται η προσπάθεια της κοινωνίας να μετατοπίζει το κέντρο βάρους σε μια ειδική ανάγκη η οποία δεν υφίσταται. Η λέξη αναπηρία έχει συνδεθεί με την ανικανότητα και στα πλαίσια της πολίτικης ορθότητας συχνά γίνονται προσπάθειες να αποσιωπηθεί ή και να αντικατασταθεί απο κάτι θετικό σε σημείο που τα άτομα με αναπηρία να χαρακτηρίζονται ως «Άτομα με ειδικές ικανότητες».
Αυτός ο όρος δεν είναι αποδεκτός από τα άτομα με αναπηρία καθώς είναι μη παραγωγικός και επίσης δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα . Ο όρος «Άτομα με ειδικές ανάγκες» ΑμΕΑ αντικαταστάθηκε συνταγματικά το 2001 από τον όρο «Άτομα με αναπηρίες» (ΑμεΑ) που αποτελεί την σωστότερη προσφώνηση στις μέρες μας καθώς επισημαίνει την αναπηρία αλλά ταυτόχρονα το άτομο προηγείται της αναπηρίας.
Τρόποι κατάλληλης συμπεριφοράς σε Άτομα με αναπηρίες (ΑμεΑ)
-Είναι σημαντικό να αποφύγετε κλισέ εκφράσεις όπως «είσαι ένας ήρωας της πραγματικής ζωής» όπως και άλλες βαρύγδουπες εκφράσεις «σε βλέπουν τα θέλω μου και ντρέπονται». Τα άτομα με αναπηρία επιθυμούν να ζήσουν όπως όλοι οι άνθρωποι επομένως αυτοί οι βερμπαλισμοί απλά υπερθεματίζουν την διαφορετικότητα που εσείς πιστεύεται πως έχουν από τα μη ανάπηρα άτομα.
– Όταν σας ζητηθεί μπορείτε να παρέχετε την βοήθεια σας αλλά όχι πριν. Επικρατεί η στρεβλή αντίληψη πως τα άτομα με αναπηρία βρίσκονται σε μια συνεχή αναζήτηση βοήθειας. Αυτό δεν ισχύει και η απρόσκλητη παροχή βοήθειας ενδέχεται να βιωθεί ως εισβολή στον ζωτικό τους χώρο.
-Όταν συναντήσετε ένα άτομο με προβλήματα όρασης συστηθείτε άμεσα. Αυτή η πρακτική είθισται σε κάθε κοινωνική συναναστροφή αλλά με τους τυφλούς ειδικά είναι απαραίτητη καθώς θα μπορέσουν να καταλάβουν το περιβάλλον τους.
-Μιλήστε με το ίδιο το άτομο. Κάποιες φορές οι άνθρωποι επιλέγουν να επικοινωνήσουν στους συνόδους των ατόμων με αναπηρία παρά στα ίδια τα άτομα. Είναι μια προσβλητική συμπεριφορά που προάγει την μη ορατότητα τους.
-Μην προσκολλάτε το βλέμμα σας σε ένα αναπηρικό αμαξίδιο. Επιστρατεύστε την διακριτικότητα σας. Όπως εσείς χρησιμοποιείται τα πόδια σας για να περπατήσετε έτσι ένας άνθρωπος με κινητικές δυσκολίες χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο.
-Μην στηρίζεστε στο αναπηρικό αμαξίδιο. Το αναπηρικό αμαξάδα αποτελεί μέρος του προσωπικού χώρου του ατόμου που το χρησιμοποιεί.
-Μην υποβάλλετε αδιάκριτες ερωτήσεις που αφορούν την αναπηρία του ατόμου. Εάν αμφιβάλλετε για τον τρόπο που θα πρέπει να αντιμετωπίσετε ένα άτομο με αναπηρία επικαλεστείτε τον κανόνα του σεβασμού. Ο κανόνας αυτός λέει πως πρέπει να αντιμετωπίζετε κάθε άτομο όπως θα θέλατε να αντιμετωπίζουν εσάς, δηλαδή με σεβασμό.
Κλιματική αλλαγή: Τα άτομα με αναπηρία επηρεάζονται «δυσανάλογα» από την ακραία ζέστη
Νευρολογικές παθήσεις: Κορυφαία αιτία αναπηρίας παγκοσμίως – Αφορούν 3,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους
Γυναίκες με αναπηρία: Μεγάλη έρευνα σε εξέλιξη από το Ευρωπαϊκό φόρουμ
