Ανακαλύψτε όλα τα μυστικά για δυνατούς πνεύμονες

Οι πνεύμονες είναι μία αντλία με βασική λειτουργία την οξυγόνωση του αίματος και των οργάνων, καθώς και την αποβολή του διοξειδίου του άνθρακα. Ο δεξιός πνεύμονας έχει τρεις λοβούς και είναι μεγαλύτερος από τον αριστερό, ο οποίος έχει μόνο δύο λοβούς. Η καλή λειτουργία των πνευμόνων είναι απαραίτητη για τη σωστή λειτουργία όλου του οργανισμού.
Καθημερινά οι πνεύμονές μας επιβαρύνονται από παράγοντες όπως το κάπνισμα και η ατμοσφαιρική ρύπανση, με αποτέλεσμα να είναι ευάλωτοι σε λοιμώξεις και στην εμφάνιση αναπνευστικών νοσημάτων.
Τα πιο σημαντικά πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να διατηρήσουμε τους πνεύμονές μας υγιείς είναι η πρόληψη και ο έγκαιρος έλεγχος κάθε συμπτώματος από το αναπνευστικό σύστημα (βήχας, αιμόπτυση, συρίττουσα αναπνοή, δύσπνοια, θωρακικός πόνος) που επιμένει. Μπορούμε ωστόσο να φροντίσουμε και ορισμένες ακόμη σημαντικές παραμέτρους για την υγεία των πνευμόνων μας.

Αποφυγή καπνίσματος
Το κάπνισμα είναι ίσως ο μοναδικός παράγοντας κινδύνου για την υγεία που μπορεί να προληφθεί. Το κάπνισμα είναι η βασική αιτία για τη χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Η διακοπή του καπνίσματος μειώνει την πτωτική επιτάχυνση της αναπνευστικής λειτουργίας, βελτιώνει τα συμπτώματα (χρόνιος βήχας) και μειώνει τις παροξύνσεις της ΧΑΠ και του άσθματος. Επίσης, η διακοπή του καπνίσματος θα αυξήσει άμεσα την ικανότητα για άσκηση και την αντοχή για κάθε σωματική δραστηριότητα.
Το κάπνισμα αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα θνησιμότητας. Οι τρεις κύριες αιτίες θανάτου που σχετίζονται με το κάπνισμα είναι η καρδιαγγειακή νόσος, ο καρκίνος του πνεύμονα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.
Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει περισσότερες από 4.000 χημικές ουσίες οι οποίες βρίσκονται υπό μορφή μικρών σωματιδίων ή αερίων. Από αυτές οι 100 είναι τοξικές για τους ανθρώπους και οι 50 είναι αναγνωρισμένα καρκινογόνα. Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα θερμαινόμενα είναι επίσης βλαβερά, καθώς οι πνεύμονες είναι φτιαγμένοι για να αναπνέουν μόνο καθαρό αέρα. Οποιαδήποτε άλλη ουσία είναι βλαβερή.
Επίσης η έκθεση στο παθητικό κάπνισμα στο σπίτι ή στον χώρο εργασίας συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του πνεύμονα, ενώ στα παιδιά προσχολικής ηλικίας με αυξημένα επεισόδια λοιμώξεων του ανώτερου και κατώτερου αναπνευστικού. Οι παθητικοί καπνιστές εισπνέουν τις ίδιες ουσίες με τον καπνιστή. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο κάπνισμα στο αυτοκίνητο. Τα επίπεδα των ρύπων με κλειστά ή μισάνοιχτα τα παράθυρα είναι τριπλάσια σε σχέση με τα επίπεδα στο εξωτερικό περιβάλλον.

Εμβολιασμός, η καλύτερη προστασία
Ο εμβολιασμός αποτελεί το καλύτερο μέτρο προστασίας από τις συνήθεις λοιμώξεις του αναπνευστικού. Οι κύριοι εμβολιασμοί που συστήνουμε είναι τα εμβόλια κατά της γρίπης, του πνευμονιόκοκκου και του κορωνοϊού. Ο εμβολιασμός διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα για να δημιουργήσει αντισώματα εναντίον συγκεκριμένων ιών και μικροβίων, στην περίπτωση που έρθουμε σε επαφή με αυτά. Το όφελος από τα εμβόλια είναι ότι μπορεί να εμποδίσουν την ανάπτυξη μιας λοίμωξης από τον συγκεκριμένο μικροοργανισμό ή στην περίπτωση που νοσήσουμε να εμποδίσουν την πιθανότητα σοβαρής νόσου ή επιπλοκών αυτής. Ενδείξεις για τον εμβολιασμό έχουν τα άτομα άνω των 65 ετών και τα άτομα 19-64 ετών με υποκείμενα νοσήματα του αναπνευστικού (ΧΑΠ, άσθμα, βρογχεκτασίες), καρδιολογικά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, ανοσοκαταστολή κ.ά.

Ασκηση για υγιείς πνεύμονες
Η φυσιολογική συχνότητα της αναπνοής είναι 12-15 αναπνοές το λεπτό. Κατά την άσκηση, το σώμα, για να αντεπεξέλθει στην αυξανόμενη ζήτηση οξυγόνου από τους μυς, αυξάνει τη συχνότητα της αναπνοής (έως 40 φορές το λεπτό) και την κυκλοφορία του αίματος για να μεταφέρει το οξυγόνο στους μυς ώστε να μπορούν να λειτουργούν σωστά.
Οταν έχουμε φυσιολογική αναπνευστική λειτουργία, η παραπάνω διαδικασία γίνεται χωρίς να αισθανθούμε δύσπνοια. Οταν όμως η λειτουργία των πνευμόνων μας είναι επηρεασμένη, δεν υπάρχουν αναπνευστικές εφεδρείες και τότε μπορεί να αισθανθούμε δυσφορία ή και να πέσει το οξυγόνο μας κάτω από το φυσιολογικό όριο.
Η τακτική άσκηση μπορεί να αυξήσει τη δύναμη των μυών και να βελτιώσει τη στάση του σώματος. Κάθε δραστηριότητα που αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και τον ρυθμό της αναπνοής αποτελεί εξάσκηση για τους πνεύμονες. Τέτοιες δραστηριότητες είναι το ζωηρό περπάτημα, το τρέξιμο, το κολύμπι κ.ά. Θέστε ως στόχο τα 20 λεπτά καθημερινής άσκησης.

Προληπτικός έλεγχος
Ο προληπτικός έλεγχος βοηθάει στην πρόληψη ασθενειών, ενώ η πρώιμη διάγνωση της νόσου ακόμα και σε πολύ σοβαρές ασθένειες (όπως είναι ο καρκίνος του πνεύμονα, η ΧΑΠ, η πνευμονική ίνωση) βοηθάει στην καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου και πολλές φορές και στην ίαση. Ο πνευμονολόγος θα λάβει το ιατρικό ιστορικό, θα σας εξετάσει και κατόπιν θα συστήσει τις απαραίτητες εξετάσεις. Οι συνήθεις εξετάσεις για το αναπνευστικό είναι η σπιρομέτρηση και η ακτινογραφία θώρακος. Η σπιρομέτρηση δείχνει τη λειτουργία των πνευμόνων και σε καπνιστές άνω των 40 ετών ή άτομα με χρόνιο αναπνευστικό νόσημα θα πρέπει να γίνεται ετησίως.
Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ο δεύτερος σε συχνότητα εμφάνισης στους άνδρες μετά τον καρκίνο του προστάτη και στις γυναίκες μετά τον καρκίνο του μαστού, και ο πρώτος σε θανάτους παγκοσμίως. Σε άτομα υψηλού κινδύνου για καρκίνο του πνεύμονα, όπως είναι οι ενήλικοι 50-80 ετών, καπνιστές ή πρώην καπνιστές με ιστορικό καπνίσματος από 20 έως 30 πακέτα-έτη (πολλαπλασιάζουμε τον αριθμό των πακέτων επί τα έτη), συστήνεται ο ετήσιος έλεγχος με αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης ακτινοβολίας (LDCT), χωρίς σκιαγραφικό. Τα οφέλη από την πρώιμη διάγνωση υπερτερούν της μικρής ακτινοβολίας που θα λάβει ο εξεταζόμενος.

Η κατανάλωση τροφών και αφεψημάτων με αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες βοηθάει στη βελτίωση της αναπνευστικής λειτουργίας. Τέτοιες ιδιότητες έχουν τα παντζάρια, οι πιπεριές, οι ντομάτες, το κόκκινο λάχανο, η κολοκύθα, τα μούρα, τα μήλα, ο κουρκουμάς, τα ψάρια, οι φακές, το πράσινο τσάι, ο καφές, το κακάο, η σοκολάτα και το ελαιόλαδο

Αποφυγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης
Ατμοσφαιρικός ρύπος θεωρείται οποιαδήποτε ουσία στην ατμόσφαιρα που θα μπορούσε, σε αρκετά υψηλές συγκεντρώσεις, να βλάψει ανθρώπους, ζώα, βλάστηση ή υλικά. Ρύποι όπως το όζον, το διοξείδιο του αζώτου, το διοξείδιο του θείου και τα αιωρούμενα σωματίδια είναι γνωστό ότι βλάπτουν το περιβάλλον και την υγεία.
Mετά από έκθεση σε υψηλά επίπεδα ρύπανσης μπορεί να παρατηρηθεί ερεθισμός των αεραγωγών, δύσπνοια και υπάρχει αυξημένη πιθανότητα παρόξυνσης σε ασθενείς με άσθμα και ΧΑΠ. Επίσης, η παρατεταμένη, σε χρόνο και διάρκεια, έκθεση σε ατμοσφαιρικούς ρύπους αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Ηδη τα τελευταία χρόνια γίνονται διορθωτικές κινήσεις για το περιβάλλον. Ωστόσο, σε ατομικό επίπεδο μπορούμε να συμβάλουμε στη μείωση των επιπέδων ρύπανσης (π.χ. μετακινήσεις με ποδήλατο, περπάτημα, μέσα μαζικής μεταφοράς, μείωση καύσης καυσόξυλων, αγορά αυτοκινήτων με χαμηλούς ρύπους).

Επαγγελματικά νοσήματα του αναπνευστικού
Τα επαγγελματικά νοσήματα του αναπνευστικού αποτελούν παθήσεις που έχουν προκληθεί ή επιδεινωθεί από τα υλικά στα οποία εκτίθεται ένα άτομο στον χώρο εργασίας. Οι ουσίες στις οποίες μπορεί να εκτεθεί κάποιος είναι οργανικές (βαμβάκι, σιτάρι, άλευρα, περιττώματα ζώων και πουλιών), ή ανόργανες όπως μέταλλα (αμίαντος, βηρύλλιο, κοβάλτιο), συνθετικές χημικές ουσίες και βαφές.
Οι κύριες ασθένειες που σχετίζονται με τον χώρο εργασίας είναι το άσθμα, οι επαγγελματικές λοιμώξεις, οι διάμεσες πνευμονοπάθειες και το μεσοθηλίωμα (είναι ο καρκίνος του υπεζωκότα, της μεμβράνης που καλύπτει τους πνεύμονες, από έκθεση σε αμίαντο).
Το άσθμα αποτελεί την πιο συχνή πνευμονική νόσο που σχετίζεται με την εργασία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται σε καθημερινή βάση και υποχωρούν το Σαββατοκύριακο ή την περίοδο των διακοπών. Οι ουσίες που έχουν συσχετιστεί με το άσθμα είναι οι πρωτεΐνες από ζώα, φυτά και θαλασσινά, οι πρωτεΐνες που χρησιμοποιούνται σε υφάσματα, απορρυπαντικά και κόλλες, οι μεταλλικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε βιομηχανικά εργοστάσια και οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε βαφές ψεκασμού, αφρούς και συγκολλητικές ουσίες.
Στις επαγγελματικές λοιμώξεις περιλαμβάνεται η φυματίωση, η νόσος των λεγεωνάριων και ο πυρετός Q. Σε ό,τι αφορά τη φυματίωση, οι υγειονομικοί που έρχονται σε επαφή με νοσούντες από φυματίωση αποτελούν την ομάδα υψηλότερου κινδύνου. Για τη νόσο των λεγεωνάριων πρέπει να γνωρίζουμε ότι μεταδίδεται μέσω των κεντρικών συστημάτων κλιματισμού και συνήθως προσβάλλει άτομα που εργάζονται σε ξενοδοχεία και εταιρείες. Οσο για τον πυρετό Q προκαλείται από τα βακτήρια που μολύνουν ζώα αγροκτημάτων, τρωκτικά, γάτες και σκύλους. Οι γεωργοί αποτελούν την ομάδα με τον υψηλότερο κίνδυνο.
Οι διάμεσες πνευμονοπάθειες είναι σπάνια νοσήματα που προσβάλλουν τον διάμεσο ιστό (τον χώρο μεταξύ των κυψελίδων, των μικρών χώρων στους πνεύμονες που γίνεται η ανταλλαγή του οξυγόνου). Σε αυτές ανήκουν η πνευμονοκονίαση, τα σχετιζόμενα με μέταλλο νοσήματα και η εξωγενής αλλεργική κυψελίτιδα. Η πνευμονοκονίαση προκαλείται από έκθεση σε πυρίτιο, αμίαντο και ανθρακόσκονη. Οι έλεγχοι, τα μέτρα προστασίας και η απαγόρευση του αμίαντου είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση αυτών των ασθενειών. Τα νοσήματα που σχετίζονται με μέταλλο αφορούν την έκθεση σε βηρύλλιο το οποίο χρησιμοποιείται στη σύγχρονη τεχνολογία (π.χ. αεροδιαστημική μηχανική) ή σε κοβάλτιο το οποίο χρησιμοποιείται σε κράματα και μπαταρίες. Η εξωγενής αλλεργική κυψελιδίτιδα προκαλείται από αλλεργική αντίδραση σε ουσία στο περιβάλλον εργασίας. Οι ουσίες που ενοχοποιούνται περιλαμβάνουν οργανικές σκόνες, επεξεργασία ξύλου, πουλιά και σίτιση πουλιών.

Η Ελένη Αδάμου είναι πνευμονολόγος, υπεύθυνη Εργαστηρίου Αναπνευστικής Λειτουργίας στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ