Γράφει ο Κωνσταντίνος Δαρδούφας*
Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση του καρκίνου με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα για περισσότερα από 100 χρόνια. Σχεδόν τα 2/3 των καρκινοπαθών υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της νόσου τους. Σκοπός της ακτινοθεραπείας είναι να εναποθέσει θανατηφόρα δόση ακτινοβολίας στην περιοχή του στόχου, χωρίς να βλάψει τους γύρω φυσιολογικούς ιστούς.
Οι εξελιγμένες τεχνικές ακτινοθεραπείας οι οποίες αναδείχθηκαν τα τελευταία χρόνια, καθοδηγούνται πλήρως από τις απεικονιστικές μεθόδους που εφαρμόζονται τόσο πριν (για τον σχεδιασμό) όσο και κατά τη διάρκεια της θεραπείας (Image-Guided Radiation Therapy – IGRT), έτσι ώστε να επιτυγχάνεται η μέγιστη ακρίβεια με παράλληλη μείωση των παρενεργειών καθώς και η χορήγηση της μέγιστης δόσης που αυξάνει το θεραπευτικό αποτέλεσμα. Πρόκειται για την τρισδιάστατη ακτινοθεραπεία διαμορφωμένης έντασης (Intensity Modulated Radiation Therapy – IMRT), την τοξοειδή ακτινοθεραπεία με πεδία διαμορφωμένης έντασης (Volumetric Modulated Arc Therapy – VMAT) και τη Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία και Ακτινοχειρουργική (Stereotactic Radiotherapy – Radiosurgery) χρησιμοποιώντας γραμμικούς επιταχυντές ή γ-Knife. Σε αντίθεση με τις συμβατικές κλασματοποιημένες ακτινοθεραπευτικές τεχνικές, στην στερεοτακτική ακτινοθεραπεία αποδίδεται πολύ υψηλή δόση σε μία και μόνο συνεδρία (στερεοτακτική ακτινοχειρουργική) ή σε μικρό (1-10) αριθμό συνεδριών (στερεοτακτική ακτινοθεραπεία) με εξαιρετικά στοχευμένες δέσμες ακτινοβολίας υπό απεικονιστική καθοδήγηση για τη θεραπεία σχετικά μικρών βλαβών ή την επανακτινοβόληση όγκων. Είναι μια διαδικασία η οποία σε όλα της τα στάδια ελέγχεται πλήρως από εξελιγμένα υπολογιστικά συστήματα και ρομποτικούς μηχανισμούς ελέγχου, διόρθωσης και ακριβούς τοποθέτησης που εξασφαλίζουν την απόλυτη στόχευση και την κλιμάκωση της δόσης.
Η ακτινοθεραπεία με ελεγχόμενη αναπνοή (ABC) είναι η χορήγηση ακτινοθεραπείας αποκλειστικά στη βαθιά εισπνοή, με τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού. Στη βαθιά εισπνοή αφενός μεγιστοποιείται η απόσταση ανάμεσα στο θωρακικό τοίχωμα/μαστό και την καρδιά/πνεύμονα βελτιστοποιώντας την προφύλαξή τους, αφετέρου ελαχιστοποιείται η κίνηση του θώρακα λόγω της αναπνοής και έτσι αυξάνεται η ακρίβεια στόχευσης. Είναι μια μέθοδος η οποία βρίσκει κατεξοχήν εφαρμογή στην ακτινοθεραπεία του αριστερού μαστού, λεμφωμάτων και σε στερεοταξίες, κυρίως του πνεύμονα.
Ειδικότερα για τις θεραπείες εγκεφάλου και κεφαλής-τραχήλου, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο Υγεία, εφαρμόζεται μία νέα μέθοδος εξατομικευμένης επιβεβαίωσης της ακτινοθεραπευτικής αλυσίδας. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται πριν τη θεραπεία του ασθενούς με τη χρήση της τεχνολογίας RT Safe, προσφέροντας τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια και ακριβή εφαρμογή της θεραπείας. Κατασκευάζεται ένα ακριβές και μοναδικό ομοίωμα του ασθενούς, από υλικό που αλληλεπιδρά με παρόμοιο τρόπο με την ακτινοβολία όπως και ο ανθρώπινος ιστός, χρησιμοποιώντας εικόνες αξονικής τομογραφίας και υψηλής ακρίβειας ιατρική τεχνολογία 3D εκτύπωσης. Το ομοίωμα διαθέτει κατάλληλες οπές για την μέτρηση της χορηγούμενης δόσης στον όγκο-στόχο και τα ευαίσθητα όργανα και κατά τη διάρκεια της ακτινοβόλησης αλλά και της τοποθέτησης με το σύστημα αξονικού τομογράφου που είναι ενσωματωμένο στο γραμμικό επιταχυντή (CBCT). Με άλλα λόγια, η όλη διαδικασία της θεραπείας εφαρμόζεται στο ακριβές ομοίωμα του ασθενούς πριν την πραγματοποίηση της πραγματικής του θεραπείας. Το Νοσοκομείο Υγεία συμπεριλαμβάνεται στην λίστα των Νοσοκομείων διεθνώς που χρησιμοποιούν την τεχνολογία RT safe. Στην λίστα αυτή υπάρχουν ήδη Νοσοκομεία όπως το UCLA και UT Health MDAnderson στις ΗΠΑ και το Royal Marsden και το University of Freiburg στην Ευρώπη.
Η αξιοποίηση της ακτινοθεραπείας, σε συνδυασμό με την ανοσοθεραπεία, η ριζική αντιμετώπιση ασθενών με περιορισμένες μεταστάσεις με τη χρήση της στερεοταξίας, οι νέοι γραμμικοί επιταχυντές με ενσωματωμένο μαγνητικό αντί για αξονικό τομογράφο και η ακτινοθεραπεία με πρωτόνια αντί για φωτόνια, σε συγκεκριμένους όγκους σε στενή γειτνίαση με υγιείς δομές, είναι λίγες μόνο από τις συναρπαστικές εξελίξεις που τρέχουν στην ακτινοθεραπεία και θα μας απασχολήσουν στο άμεσο μέλλον.
*Ο Κωνσταντίνος Δαρδούφας είναι Διευθυντής του Κέντρου Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ
Για τη συγγραφή του παραπάνω άρθρου συνεργάστηκε η Κωνσταντία Τσαμασιώτη, Ακτινοθεραπευτής – Ογκολόγος στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ
