Ένα τοξικό αντίσωμα μπορεί να αποδειχθεί ένα πραγματικά πανίσχυρο όπλο, ως θεραπεία ευρέως φάσματος, κατά πολλών μορφών καρκίνου προχωρημένου σταδίου.
Σύμφωνα με σχετικό άρθρο που δημοσίευσαν Βρετανοί ερευνητές The Lancet Oncology, οι προκαταρκτικές δοκιμές του έχουν αφήσει βάσιμες υποσχέσεις ότι μπορεί να περάσει σε φάση κλινικών δοκιμών σε μεγάλο αριθμό ασθενών. Βέβαια σημειώνεται ότι δεν είναι πανάκεια αλλά σίγουρα έχει τις προοπτικές να αποτελέσει στο μέλλον μια ευρέως φάσματος αντικαρκινική αγωγή.
Η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Έρευνας του Καρκίνου στο Λονδίνο σε συνεργασία με ειδικούς του The Royal Marsden NHS Foundation Trust, δοκίμασαν το αντίσωμα tisotumab vedotin σε 147 ασθενείς για να διερευνήσουν τα πιθανά οφέλη και τον κίνδυνο παρενεργειών.
Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μονοκλωνικό αντίσωμα συνδυαστικά με ένα κυτταροτοξικό συστατικό που μπορεί να καταστρέψει τα κύτταρα.
Το αντίσωμα είναι το ουσιαστικό ένας δούρειος ίππος που αναζητά κυτταρικά σημαιάκια (σηματοδότες) σε ιστολογικούς παράγοντες και ζητά την άδεια να εισχωρήσει.
Αν και όλα τα υγιή κύτταρα έχουν έχουν τον παράγοντα, πολλοί καρκινικοί όγκοι τον εκμεταλλεύονται ως τρόπο για να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα. Αυτό όμως τον κάνει και στόχο για τα χημικά «όπλα» που έχουν ως στόχο να αναζητούν και να εξοντώνουν τους όγκους.
Στην προκειμένη περίπτωση, το κυτταροτοξικό συστατικό είναι η μονομεθυλοαουστιστατίνη Ε, ένα μόριο που εμποδίζει τα κύτταρα να αναπαραχθούν.
«Αυτό που καθιστά το αντίσωμα τόσο τοξικό για τον καρκίνο είναι ο καινοτόμος μηχανισμός δράσης. Δρα όπως ένας Δούρειος Ίππος. Ξεγελά δηλαδή τα καρκινικά κύτταρα και τα σκοτώνει εκ των έσω», εξηγεί ο καθηγητή Ογκολογίας Johann de Bono από το Ινστιτούτο Έρευνας του Καρκίνου.
Και προσθέτει ότι «η προκαταρκτική μελέτη δείχνει ότι έχει τις δυνατότητες να αντιμετωπίσει μεγάλο αριθμό διαφορετικών τύπων καρκίνου και ειδικά μερικούς εξ αυτών με πολύ κακή πρόγνωση», εννοώντας τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, της ουροδόχου κύστης, των ωοθηκών, του ενδομητρίου, του οισοφάγου και του πνεύμονα.
Αξίζει ότι οι ασθενείς με καρκίνο της ουροδόχου κύστης που είχαν συμπεριληφθεί στο δείγμα είχαν την καλύτερη ανταπόκριση στο αντίσωμα, με το 27% αυτών να παρουσιάζουν σταθεροποίηση της νόσου. Επίσης, οι γυναίκες με καρκίνο του ενδομητρίου σε ποσοστό 7% παρουσίασαν βελτίωση.
«Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς τις δυνατότητες του tisotumab vedotin (TV) έναντι μιας μεγάλης γκάμας δύσκολων καρκίνων. Ανυπομονώ να δω την εξέλιξή του στην κλινική πρακτική και ελπίζω να μπορέσει να ωφελήσει τους ασθενείς που προς το παρόν δεν έχουν θεραπευτικές επιλογές», σχολιάζει ο Paul Workman, διευθύνων σύμβουλος του ινστιτούτου.
Ωστόσο η ανάπτυξη του αντισώματος είναι αργή. Η φάση Ι των κλινικών δοκιμών ξεκίνησε το 2013 σε δείγμα μόλις 27 ασθενών. Δεκαοκτώ μήνες αργότερα προέκυψαν σημαντικά προβλήματα, όπως σοβαρή μορφή διαβήτη τύπου 2, φλεγμονή του βλεννογόνου και πυρετό.
Με μείωση της χορηγούμενης δοσολογίας επιλύθηκαντα προαναφερόμενα ζητήματα αλλά και πάλι υπήρχαν προβλήματα με ρινορραγίες, ναυτία και κόπωση μεταξύ των αναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών.
Αλλά όταν πρόκειται για ζήτημα ζωής ή θανάτου, οι μη θανατηφόρες παρενέργειες όπως αυτές μπορεί να φαίνονται τετριμμένες. Έτσι η μελέτη φάσης Ι έδωσε τη θέση της στη φάση ΙΙ, η οποία έδειξε ότι το αντίσωμα tisotumab vedotin (TV) θα μπορούσε να κάνει μεγάλη διαφορά σε πολλούς ασθενείς με καρκίνο που δεν μπορούν επί του παρόντος να αντιμετωπιστούν αλλιώς.
Ο καθηγητής de Bono επιμένει πάντως ότι «οι παρενέργειες του αντισώματος είναι διαχειρίσιμες και έχουμε ήδη δει καλή ανταπόκριση των ασθενών του κλινικού δείγματος, που όλοι ήταν τελικού σταδίου και είχαν προηγουμένως ακολουθήσει βαριά θεραπευτικά σχήματα χωρίς αποτέλεσμα και χωρίς άλλες επιλογές».
Τώρα οι ερευνητές σκέφτονται να επεκτείνουν τη φάση ΙΙ της μελέτης περιλαμβάνοντας καρκίνους του παχέος εντέρου και του παγκρέατος, και παράλληλα να δοκιμάσουν το αντίσωμα ως δεύτερης γραμμής θεραπεία στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες θεραπείες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το αντίσωμα δεν είναι πανάκεια ή δεν φέρνει το τέλος του καρκίνου, όπως πολλοί ελπίζουν. Αλλά όταν άλλες πολλά υποσχόμενες θεραπείες αποτυγχάνουν οτιδήποτε προσφέρει ελπίδα για τους καρκίνους προχωρημένου σταδίου είναι σημαντικό.
Αν όλα εξελιχθούν ομαλά, όπως ελπίζουν οι Βρετανοί ερευνητές, ενδεχομένως τα επόμενα χρόνια το αντίσωμα να ελεγχθεί σε μελέτες φάσης ΙΙΙ όπου και θα γίνει απευθείας σύγκριση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητάς του έναντι άλλων θεραπειών.
