Υπό κατάρρευση βρίσκονται οι δομές ψυχικής υγείας, εντός κι εκτός νοσοκομείων. Οι νοσηλευτές, ένας από τους βασικούς πυλώνες των δομών, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τις δραματικές ελλείψεις σε προσωπικό και τις δύσκολες συνθήκες εργασίας τους, με ό,τι αυτό εκ των πραγμάτων συνεπάγεται για τις υπηρεσίες υγείας που παρέχουν στους ασθενείς. Μάλιστα, υπογραμμίζουν πως η παρελθούσα οικονομική κρίση επιβάρυνε πολύ τις συνθήκες στα ψυχιατρεία, αφενός μεν διότι δεν έγιναν προσλήψεις νοσηλευτών και επαγγελματιών ψυχικής υγείας, αφετέρου επειδή αυξήθηκε η ζήτηση των υπηρεσιών υγείας. Είναι ενδεικτικό πως το 60% των νοσηλειών στα ψυχιατρεία γίνονται με εισαγγελική εντολή – είναι οι λεγόμενες ακούσιες νοσηλείες.
Ο Σύλλογος Νοσηλευτών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων ΕΣΥ Αττικής (ΣΥΝΟΨΥΝΟ ΕΣΥ Αττικής) περιγράφει με μελανά χρώματα την κατάσταση που επικρατεί τόσο στα νοσοκομεία (ψυχιατρεία και ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων) όσο και στις εξωνοσοκομειακές δομές Κέντρα (Ψυχικής Υγείας, Κινητές μονάδες Ψυχικής Υγείας, Εξειδικευμένες Δομές Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, Κέντρα Ημερήσιας Νοσηλείας, Ξενώνες, Οικοτροφεία και Προστατευόμενα Διαμερίσματα) και ζητεί από την ηγεσία του υπουργείου Υγείας να προβεί άμεσα σε μέτρα για την ανακούφιση ασθενών και εργαζομένων.
Εργασιακή ασφυξία και εξουθένωση για τους νοσηλευτές
Γηρασμένο νοσηλευτικό προσωπικό, με μέσο όρο ηλικίας τα 47,5 έτη, αλλά το κυριότερο υποστελεχωμένο και σε συνθήκες εργασιακής ασφυξίας και εξουθένωσης: αυτή είναι η εικόνα στα ψυχιατρεία, καταγγέλλει ο ΣΥΝΟΨΥΝΟ. Η αναλογία νοσηλευτών προς ασθενείς διαμορφώνεται σε 5 (νοσηλευτές) προς 40 (ασθενείς) στην πρωινή βάρδια και 2 προς 40 κατά την απογευματινή και τη βραδινή βάρδια, με τους αριθμούς να περιλαμβάνουν και τους νοσηλευτές και τους βοηθούς και τους προϊσταμένους των τμημάτων, όχι την καθαρή νοσηλευτική δύναμη. Την ίδια στιγμή, διεθνώς, η αναλογία νοσηλευτών – ασθενών κυμαίνεται από 1 (νοσηλευτής) προς 5-6 (ασθενείς).
Επιπροσθέτως, λόγω έλλειψης βοηθητικού προσωπικού (προσωπικό εστίασης, επιμελητές ασθενών,προσωπικό ασφαλείας, προσωπικό τεχνικής και διοικητικής υπηρεσία),οι νοσηλευτές επιβαρύνονται με αλλότρια καθήκοντα. «Το αποτέλεσμα είναι να εκτελούν αρμοδιότητες, οι οποίες αντιτίθενται στον επαγγελματικό τους προσανατολισμό και το καθηκοντολόγιο τους, και τους επιβαρύνουν παρανόμως με υποχρεώσεις οι οποίες δεν συνάδουν με τον επαγγελματικό και επιστημονικό τους ρόλο. Ο συνδυασμός της ανάθεσης αλλότριων καθηκόντων με τον υπερβολικό φόρτο εργασίας, δημιουργεί ένα επισφαλές εργασιακό περιβάλλον, το οποίο επηρεάζει πολύπλευρα όλο το σύστημα παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας» διαπιστώνει ο ΣΥΝΟΨΥΝΟ.
Αυξάνονται συνεχώς οι ακούσιες νοσηλείες και πληρότητα 120%
Στο βεβαρυμμένο εργασιακό περιβάλλον, προστίθεται το μεγάλο ποσοστό ακούσιων νοσηλειών (εισαγγελικές παραγγελίες νοσηλείας – αναγκαστική νοσηλεία), που καλύπτει το 60% του συνόλου των εισαγωγών των ασθενών, είτε ως πρώτη είσοδο (εισαγωγή), είτε ως επανείσοδος, τις ημέρες εφημερίας.
Ωστόσο, όπως τονίζουν οι εκπρόσωποι των νοσηλευτών «η ακούσια νοσηλεία απαιτεί εξατομικευμένη νοσηλευτική – διεπιστημονική προσέγγιση και διαχείριση του ασθενή, καθώς, μόνο από τον «ορισμό» της, απορρέει «η παρά τη θέληση νοσηλεία», γεγονός το οποίο από μόνο του καταδεικνύει σοβαρή πιθανότητα εκδήλωσης βίαιων συμπεριφορών».
Σύμφωνα με τον ΣΥΝΟΨΥΝΟ, η πραγματικότητα στο ΕΣΥ ακυρώνει ουσιαστικά το όποιο θεραπευτικό περιβάλλον προβλέπεται επί χάρτου. «Αν αναλογιστεί κανείς και το γεγονός ότι η δύναμη κλινών είναι κατά μέσο όρο 25 κλίνες τυπικά, αριθμός ο οποίος υπερκαλύπτεται ακόμα και σε πληρότητα 120%, γίνεται άμεσα αντιληπτό, ότι στην ουσία δεν υφίσταται θεραπευτικό περιβάλλον» αναφέρουν και παραθέτουν τις επιπτώσεις: «είναι ευχερής η εκδήλωση αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών που θέτουν σε κίνδυνο την εργασιακή ασφάλεια και ευημερία των νοσηλευτών (ιδιαίτερα δε, κατά την απογευματινή και νυχτερινή βάρδια, στις οποίες το προσωπικό είναι φανερά αποδυναμωμένο) αλλά και την ασφάλεια των άλλων ασθενών και συνοδών».
Τέλος, οι Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας βρίσκονται στην πρώτη θέση σε ότι αφορά την εκδήλωση βίαιων συμπεριφορών εις βάρος τους, σε σχέση με τους υπόλοιπους επαγγελματίες υγείας. Η ασφάλεια των ιδίων αλλά και των ασθενών τίθεται σε διαρκή κίνδυνο, καθώς λόγω της ιδιαιτερότητας των ψυχικών παθήσεων, αλλά και των διαφορετικών αναγκών νοσηλείας (π.χ. ψυχιατροδικαστικοί ασθενείς), το θεραπευτικό πλαίσιο είναι συνεχώς μεταβαλλόμενο και ρευστό.
Πώς έχει η κατάσταση στις δομές εξωνοσοκομειακής αποκατάστασης
Η υποστελέχωση έχει ανατρέψει τον υπηρεσιακό και επιστημονικό προσανατολισμό και των δομών εξωνοσοκομειακής αποκατάστασης, οι οποίες «αντί να λειτουργούν ως εφαλτήριο για την κοινωνική επανένταξη των χρηστών τους, μετατρέπονται σε δομές χρόνιας και παρατεταμένης παραμονής».
Όπως καταγγέλλεται, η μεγάλη έλλειψη επαγγελματιών ψυχικής υγείας αναγκάζει τους ελάχιστους νοσηλευτές να επιβαρύνονται με αλλότρια καθήκοντα διοικητικής και τεχνικής μέριμνας, ενώ η υποστελέχωση υποχρεώνει τους νοσηλευτές σε ατομικές βάρδιες (μονοβάρδιες), γεγονός πολύ επικίνδυνο και αντικείμενο σε κάθε έννοια ασφάλειας στην εργασία.
Για παράδειγμα, οι νοσηλευτές καλούνται να ανταποκριθούν σε ιδιαίτερες ανάγκες, όπως πχ στην άμεση ανάγκη διακομιδής ενοίκου σε εφημερεύον νοσοκομείο, με παράλληλη κάλυψη της βάρδιας από «on call» νοσηλευτή, ώστε να μην μείνει η δομή ακάλυπτη.
Επιπρόσθετα, ένας κοινός αρνητικός παράγοντας ο οποίος επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό το έργο των νοσηλευτών (ενδονοσοκομειακά και εξωνοσοκομειακά), είναι ο μεγάλος μέσος όρος ηλικίας των ασθενών και των ενοίκων, που έχουν μέσο όρο ηλικίας πάνω από τα 45 έτη). Αυτό πρακτικά σημαίνει σημαντική συννοσηρότητα, καθώς οι ασθενείς και οι ένοικοι πέραν της ψυχικής διαταραχής εμφανίζουν, χρόνια νοσήματα της ηλικίας τους (καρδιαγγειακές παθήσεις, καρκίνο, νευρολογικά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, αυτοάνοσα νοσήματα κλπ).
Ανύπαρκτες οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων
«Στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων δε, η υποστελέχωση έχει εξουθενώσει τους νοσηλευτές που εργάζονται σε ένα «τοξικό» πλέον περιβάλλον, ενώ οι υπηρεσίες είναι ελάχιστες σε σχέση με τις ανάγκες των πολιτών» αναφέρουν οι εκπρόσωποι των νοσηλευτών ψυχικής υγείας, και ζητούν από την ηγεσία του υπουργείου Υγείας να μεριμνήσει άμεσα για την αντιμετώπιση των ελλείψεων.
«Αν δεν υπάρξουν άμεσα μόνιμες προσλήψεις, η κατάσταση συνεχώς θα επιβαρύνεται εις βάρος των Νοσηλευτών, επηρεάζοντας συνολικά την ποιότητα ζωής τους, σε επαγγελματικό, επιστημονικό και κοινωνικό – οικογενειακό επίπεδο, με αρνητικό αντίκτυπο στην παροχή ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας, η οποία πλέον αντί να είναι ανάλογη με το υψηλό μορφωτικό επίπεδο των νοσηλευτών, θα λειτουργεί αντιστρόφως ανάλογα, περιορίζοντας ακόμη περισσότερο το εύρος των δυνατοτήτων τους για την παροχή εξατομικευμένης – εξειδικευμένης νοσηλευτικής φροντίδας προς όφελος των ασθενών και των οικογενειών τους» καταλήγει ο ΣΥΝΟΨΥΝΟ.
