Η ιδέα της εύρεσης κάποιου στοιχείου από τον ίδιο τον οργανισμό, με αναγεννητική και επουλωτική δράση για τους φθαρμένους ιστούς του σώματος είναι αρκετά παλιά στην ιστορία της Ιατρικής. Αυτή η ιδέα οδήγησε στην ανάδυση της Αναγεννητικής Ιατρικής ως ειδικού, νέου τομέα της ιατρικής επιστήμης με σκοπό τη θεραπεία της καταστροφής των ιστών λόγω παθήσεων και γήρατος. Για να επιτευχθεί αυτό η Αναγεννητική Ιατρική επέλεξε ως βάση έρευνάς της τα βλαστοκύτταρα, τα κύτταρα που καθοδηγούν την αναγέννηση των ιστών και έχουν το πλεονέκτημα να μη μειώνονται με την πάροδο της ηλικίας. Η θεραπεία με βλαστοκύτταρα είναι η πιο εξελιγμένη μορφή Αναγεννητικής Ιατρικής, έχει ανοίξει νέους δρόμους στην αντιμετώπιση των παθήσεων του μυοσκελετικού συστήματος, ετοιμάζεται να κάνει το ίδιο για τις κακώσεις του νωτιαίου μυελού και για το γήρας και αφορά πλέον όλους τους κλάδους της Ιατρικής.
Σύντομη Ιστορία
Η συζήτηση για την αποκατάσταση ιστών με τη χρήση κυττάρων του ίδιου του ανθρώπου ή άλλων ανθρώπων ή ακόμα και κυττάρων ζώων όπως τα πρόβατα ή οι χοίροι, που παρουσιάζουν μεγάλη συγγένεια με τα ανθρώπινα κύτταρα, ξεκίνησε στην Αμερική το 1961. Πολύ γρήγορα η χρήση εστιάστηκε σε κύτταρα από τον πλακούντα ζώων, δηλαδή κύτταρα αρχέγονα, αδιαφοροποίητα, τα οποία είχαν την ικανότητα να διαφοροποιούνται προς ιστούς οι οποίοι έπασχαν. Στη συνέχεια, αυτά τα κύτταρα άρχισαν να χρησιμοποιούνται σε κλινικές της Ελβετίας στο πλαίσιο πειραματικών προσπαθειών, χωρίς, ωστόσο, η θεραπεία να έχει βρει το βηματισμό της ή το κατάλληλο υπόστρωμα ώστε να γίνει επίσημη θεραπεία της Ιατρικής αποδεκτή από όλο το φάσμα της. Στο πλαίσιο αυτό, αρκετοί διακεκριμένοι καλλιτέχνες είχαν προχωρήσει στη λήψη και έγχυση στο αίμα τους κυττάρων ζώων, με σκοπό είτε την ίαση οργάνων του σώματός τους που έπασχαν ή είχαν υποστεί κάποια βλάβη, είτε την απομάκρυνση της γήρανσης. Μετά από αρκετά χρόνια βελτίωσης και εφαρμογών έγινε το επόμενο βήμα που ήταν η λήψη τέτοιων κυττάρων από άνθρωπο. Ποια κύτταρα ήταν αυτά που πληρούσαν τις προδιαγραφές, δηλαδή απεριόριστη ικανότητα πολλαπλασιασμού και διαφοροποίησης; Τα κύτταρα του πλακούντα και του ομφάλιου λώρου. Η ανάγκη για αποφυγή αλλεργικών αντιδράσεων και μολύνσεων υπέβαλε τη χρήση, όχι απλά και μόνο ανθρώπινων κυττάρων αλλά κυττάρων από τον ίδιο τον πάσχοντα άνθρωπο και μάλιστα όσο το δυνατόν πιο αδιαφοροποίητων. Τα κύτταρα αυτά είναι τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα. Κύτταρα που διαφοροποιούμενα παράγουν ιστούς όπως οστά, δέρμα, αίμα, αγγεία, κ.λπ.
Τα βλαστοκύτταρα και οι πηγές τους
Τα βλαστοκύτταρα είναι ενδιάμεσα κύτταρα που προέρχονται από τη διαφοροποίηση των κυττάρων, τα οποία με τη σειρά τους διαφοροποιούνται σε ιστούς. Για λόγους που δεν είναι ακόμα πλήρως διασαφηνισμένοι από την επιστημονική κοινότητα τα (μεσεγχυματικά) αδιαφοροποίητα βλαστοκύτταρα όταν εγχυθούν σε κάποιον ιστό έχουν την τάση να διαφοροποιούνται προς κύτταρα του ιστού αυτού, «προσαρμόζονται» κατά κάποιο τρόπο στο «περιβάλλον» στο οποίο καλούνται να λειτουργήσουν. Πηγές του οργανισμού πλούσιες σε αδιαφοροποίητα κύτταρα είναι ο μυελός των οστών, το περιόστεο, το λίπος, το δέρμα ακόμα και οι μύες. Στην πράξη όμως, εκείνες οι δύο πηγές που επιλέγονται είναι ο μυελός των οστών και το λίπος, γιατί ο αριθμός των βλαστοκυττάρων που μπορεί να ληφθούν από αυτές είναι απεριόριστος. Ανάμεσα δε στις δύο πηγές επιλέγουμε τον μυελό των οστών. Αυτό συμβαίνει γιατί και οι δύο τρόποι που υπάρχουν για να πάρουμε βλαστοκύτταρα από τον λιπώδη ιστό, η λιπαναρρόφηση ή η λήψη με βελόνα, έχουν μειονεκτήματα.
Η λιπαναρρόφηση, μια επέμβαση που γίνεται με με επιτυχία από πολλούς ιατρούς, αποδίδει μεν τον αριθμό των ζητούμενων βλαστοκυττάρων, δεν παύει όμως να είναι μια επέμβαση που μάλιστα γίνεται για να εφαρμοστεί μια θεραπεία μη επεμβατική. Η λήψη με βελόνα αποδίδει μικρό αριθμό βλαστοκυττάρων που, για να πολλαπλασιαστούν, πρέπει να καλλιεργηθούν στο εργαστήριο για τουλάχιστον 20 ημέρες. Αυτό εγείρει ηθικό ζήτημα, καθώς σε χώρες όπως η Αμερική η καλλιέργεια κυττάρων δεν μπορεί να υπερβεί τις 15 ημέρες, που είναι το όριο πέραν του οποίου ένα σύνολο κυττάρων θεωρείται οργανισμός, σύμφωνα με την αμερικανική νομοθεσία. Επίσης, για να αποκτήσουν τα βλαστοκύτταρα τα προερχόμενα από τoν λιπώδη ιστό την ίδια δυναμική με τα προερχόμενα από τον μυελό των οστών, πρέπει να ενισχυθούν με ορισμένους αυξητικούς παράγοντες.
Πώς δρουν τα βλαστοκύτταρα εντός του οργανισμού;
Τα βλαστοκύτταρα δρουν με τρεις συγκεκριμένους τρόπους, που αποσαφηνίζονται όσο διευρύνεται και εξελίσσεται η εφαρμογή της θεραπείας:
1) Μετασχηματίζονται προς κύτταρα του ιστού στον οποίο εγχύονται.
2) Εκκρίνουν κυτοκίνες, ουσίες που έχουν αυξητικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες.
3) Μπλοκάρουν την καταστρεπτική δράση των μακροφάγων κυττάρων. Τα μακροφάγα είναι κύτταρα που «καταστρέφουν» τα άλλα κύτταρα, με αποτέλεσμα την επιτάχυνση της γήρανσης.
Ο συνδυασμός αυτών των τριών τρόπων προκαλεί το αυξητικό-αναβολικό αποτέλεσμα το οποίο είναι το ζητούμενο της θεραπείας με βλαστοκύτταρα.
Γιατί προτιμάμε βλαστοκύτταρα από τον μυελό των οστών και όχι βλαστοκύτταρα από το αίμα (Θεραπεία PRP)
Ο κυριότερος λόγος είναι ένας: το εμπλουτισμένο με αιμοπετάλια πλάσμα (Platelet Rich Plasma) είναι πολύ φτωχό σε βλαστοκύτταρα. Αντίθετα το εναιώρημα που λαμβάνεται από τον μυελό των οστών (συνήθως από τη λαγόνιο ακρολοφία) είναι πλουσιότατο σε βλαστοκύτταρα.
Εφαρμογή ενδείξεις και αντενδείξεις της θεραπείας με βλαστοκύτταρα
Ένα μεγάλο πεδίο εφαρμογής της θεραπείας με βλαστοκύτταρα είναι η Ορθοπαιδική και συγκεκριμένα οι παθήσεις που αφορούν γενικά αρθρώσεις και ιστούς. Παθήσεις των συνδεσμικών στοιχείων των ώμων, παθήσεις των αγκώνων, παθήσεις των τενόντων των χεριών και των καρπών, παθήσεις όπως η αρχόμενη αρθρίτιδα των ισχίων, των γονάτων, της ποδοκνημικής, παθήσεις της σπονδυλικής στήλης όπως οι αρθρίτιδες και οι εκφυλίσεις των μεσοσπονδυλίων δίσκων. Όλες αυτές οι παθήσεις έχουν καλή ανταπόκριση στη θεραπεία, υπό την προϋπόθεση να είναι σε αρχόμενο στάδιο. Όταν η εκφύλιση είναι προχωρημένη ή υπάρχει καταστροφή άρθρωσης π.χ. του ισχίου, του ώμου, τότε απαιτείται μερική ή ολική αρθροπλαστική. Η θεραπεία δεν εφαρμόζεται σε άτομα κάτω των 18 γιατί δεν γνωρίζουμε πώς δρα σε αυτά, εφαρμόζεται όμως ανεξαρτήτως φύλου, σε άτομα από 18 και μέχρι 70-75+, αναλόγως της φυσικής κατάστασής τους. Κατά την εφαρμογή της διακόπτεται προσωρινά η αντιπηκτική αγωγή, ενώ λαμβάνεται υπόψη η τυχόν ύπαρξη νοσημάτων όπως ο διαβήτης κ.ά.
Αντενδείκνυται στις περιπτώσεις: κακοήθων όγκων, κακοήθων παθήσεων του αίματος και ενεργών λοιμώξεων.
Πώς λαμβάνονται τα βλαστοκύτταρα
Η διαδικασία λήψης είναι απλή, ανώδυνη και χωρίς επιπλοκές. Η λήψη γίνεται από τη λαγόνιο ακρολοφία, ή το μηριαίο οστούν, ή το άνω μέρος της κνήμης. Γίνεται μια μικρή τομή στο οστό, με τοπική αναισθησία και, μέσω ειδικού τροκάρ που εισέρχεται σε βάθος 5 χιλιοστών αναρροφώνται, αναλόγως του σκοπού, μέχρι και 70 cc αίματος. Στη συνέχεια, το αίμα αυτό φυγοκεντρείται και λαμβάνουμε το συμπύκνωμα του μυελού των οστών που χρειάζεται. Η έγχυση του συμπυκνώματος στην περιοχή –στόχο της θεραπείας γίνεται αμέσως μετά, υπό ακτινοσκοπικό έλεγχο, χωρίς αναισθησία, μέσω λεπτότατης βελόνας. Ας σημειωθεί ότι, όπως δείχνουν μελέτες, η αποτελεσματικότητα της έγχυσης ταυτόχρονα ενδο-αρθρικά και ενδο-οστικά ̶ μέθοδος που εφαρμόζει ο γράφων, συγκριτικά με την ενδο-αρθρική και μόνο χορήγηση είναι μεγαλύτερη τόσο μετά από 6 όσο και μετά από 12 μήνες. Επιπλοκές, μικροβιακές μολύνσεις, αλλεργικές αντιδράσεις δεν υπάρχουν δεδομένου ότι γίνεται χρήση κυττάρων του ίδιου του πάσχοντος. Μετά, δε, το πέρας της έγχυσης ο πάσχων κινητοποιείται αμέσως και εξέρχεται του Θεραπευτηρίου την ίδια ημέρα. Σε πιθανή ευαισθησία ή πόνο στο σημείο της έγχυσης, χορηγούνται απλά αναλγητικά και όχι αντιφλεγμονώδη.
Χορήγηση μεσεγχυματικών βλαστοκυττάρων στον μεσοσπονδύλιο δίσκο και στις σπονδυλικές διαρθρώσεις
Δεδομένου ότι το 80% περίπου του πληθυσμού σε Ευρώπη και Αμερική έχει συμπτώματα κυρίως οσφυαλγίας αλλά και ισχυαλγίας, μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εφαρμογές της θεραπευτικής χορήγησης βλαστοκυττάρων είναι αυτή της χορήγησής τους στον μεσοσπονδύλιο δίσκο, εφόσον η εκφύλισή του βρίσκεται σε αρχόμενο στάδιο. Στην περίπτωση που έχει συντελεστεί η καταστροφή του δίσκου η ορθοβιολογική θεραπεία αντενδείκνυται.
Ορθοβιολογική Θεραπεία: Το σήμερα και το αύριο
Η σωστή ενημέρωση είναι η αρχή κάθε θεραπείας. Αυτή η ενημέρωση επιβάλλει να έχουμε υπόψη ότι η ορθοβιολογική θεραπεία δεν είναι πανάκεια, ούτε έχει απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις που τίθενται σε αυτήν. Ωστόσο, λειτουργεί επιτυχώς και μάλιστα με θεαματικά αποτελέσματα στις παθήσεις και τις περιπτώσεις που ενδείκνυται η εφαρμογή της και ετοιμάζεται να ανταποκριθεί σε ένα διαρκές ανθρώπινο ζητούμενο. Την απομάκρυνση του γήρατος.
