Ο βελονισμός είναι μια αρχαία μέθοδος θεραπείας που προέρχεται από την παραδοσιακή κινεζική ιατρική. Αν και στην Κίνα εφαρμόζεται ως η κύρια θεραπευτική μέθοδος για την αντιμετώπιση μιας μεγάλης σειράς παθήσεων, στη δυτική σύγχρονη ιατρική μόλις τις τελευταίες δεκαετίες έγινε ευρύτερα γνωστή με συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον, ως εναλλακτική και συμπληρωματική συντηρητική μέθοδος θεραπείας.
Ο βελονισμός αντιμετωπίζει το σώμα ως μια ολότητα που πάσχει και προσπαθεί να αποκαταστήσει την ισορροπία της ενέργειας του σώματος και κατά συνέπεια της υγείας που έχει διαταραχθεί. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιεί λεπτές βελόνες οι οποίες τοποθετούνται σε καθορισμένα σημεία του σώματος, που βρίσκονται κατά μήκος των λεγόμενων μεσημβρινών, των καναλιών δηλαδή που θεωρούνται ότι μέσα σε αυτά ρέει η ζωτική ενέργεια.
Κατά την παραδοσιακή θεώρηση του βελονισμού τα ευεργετικά του αποτελέσματα επιτυγχάνονται μέσω της επίδρασης που έχει η τοποθέτηση της βελόνας στο συγκεκριμένο βελονιστικό σημείο το οποίο επιλέγεται ανάλογα με την πάθηση που αντιμετωπίζεται. Ο παραδοσιακός βελονισμός στοχεύει στην εξασφάλισης ισορροπίας και αρμονίας μεταξύ των δύο αντίθετων, αλληλοεξουδετερωμένων αλλά και αλληλοσυμπληρωμένων δυνάμεων του Yin (Γιν) και Yang (Γιανγκ), η διαταραχή των οποίων -είτε αυτή είναι αύξηση, είτε ελάττωση- προκαλεί την ασθένεια.
Η δυτική σύγχρονη σκέψη αποδίδει τα ιδιαίτερα ευεργετικά αποτελέσματα του βελονισμού σε επιστημονικά στηριζόμενες νευροφυσιολογικές θεωρίες. Έχει αποδειχθεί ότι τα βελονιστικά σημεία είναι διασκορπισμένα στην πλειονότητά τους πολύ κοντά σε περιφερικά νεύρα, σε περιοχές του σώματος όπως τα άνω και κάτω άκρα, αλλά και η ραχιαία κυρίως και λιγότερο η κοιλιακή επιφάνεια του κορμού, το πρόσωπο και το αυτί. Τα σημεία αυτά χαρακτηρίζονται από τη χαμηλή αντίσταση του δέρματος και το υψηλό δυναμικό ενέργειας που δημιουργείται από τον ερεθισμό τους.
Η επικρατούσα θεωρία για την αποτελεσματικότητα της μεθόδου είναι ότι η εφαρμογή του βελονισμού προκαλεί την απελευθέρωση ενδογενών οπιοειδών μέσω αισθητικών ινών και της μεταβίβασης στο κεντρικό νευρικό σύστημα των ερεθισμάτων που δημιουργούν οι βελόνες. Σε πειραματικές εργασίες βρέθηκε ότι ο βελονισμός αυξάνει τις ποσότητες της ενδορφίνης-1, βήτα ενδορφίνης, εγκεφαλίνης, σεροτονίνης και ντοπαμίνης στο πλάσμα του αίματος και τους εγκεφαλικούς ιστούς. Οι ουσίες αυτές προκαλούν όχι μόνο μείωση του πόνου αλλά έχουν συγχρόνως αντικαταθλιπτικές και ηρεμιστικές ιδιότητες και θετική επίδραση ακόμη και στην αποκατάσταση της νευρικής λειτουργίας. Ο βελονισμός φαίνεται να έχει επίσης άμεση επίδραση στον υποθάλαμο του εγκεφάλου και το εγκεφαλικό στέλεχος. Με αυτό τον τρόπο έχει τελικά επίδραση στο συμπαθητικό σύστημα και προκαλεί απελευθέρωση κορτιζόλης, που έχει αντιφλεγμονώδη και αναλγητική δράση.
Εφαρμογές και προϋποθέσεις
Ο βελονισμός έχει εφαρμοστεί με επιτυχία στην αντιμετώπιση του οξέος και του χρόνιου πόνου, όπως συμβαίνει στις παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Έτσι θεωρείται αποτελεσματική αναλγητική θεραπεία σε περιπτώσεις αυχεναλγίας και οσφυαλγίας που οφείλονται σε αιτίες όπως η δισκοπάθεια και η ριζίτιδα, αλλά και σε διάφορες άλλες παθολογικές καταστάσεις που αφορούν το μυοσκελετικό σύστημα όπως η επικονδυλίτιδα του αγκώνα, η τενοντίτιδα του ώμου, η οστεοαρθρίτιδα των γονάτων, το σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα, η πελματιαία απονευρωσίτιδα και η ινομυαλγία. Χωρίς βέβαια η εφαρμογή του βελονισμού να περιορίζεται σε αυτές μόνο τις παθήσεις.
Η εφαρμογή του βελονισμού σήμερα, εκτός από την τοποθέτηση των κλασικών βελονών σε διάφορα σημεία της επιφάνειας του σώματος, περιλαμβάνει και την εφαρμογή του ωτοβελονισμού ή και τη χρήση συσκευών όπως ηλεκτροβελονισμού ή laser. Η μέθοδος αυτή έχει το πλεονέκτημα ότι δεν έχει ουσιαστικές παρενέργειες και είναι ανώδυνη και ασφαλής. Οι πολύ λεπτές βελόνες γίνονται καλά ανεκτές από τους περισσότερους ασθενείς.
Η εφαρμογή του βελονισμού, αν και γενικά θεωρείται ασφαλής θεραπεία, έχει βέβαια κινδύνους, κυρίως τραυματισμούς των ιστών από τις βελόνες οι οποίοι συνήθως είναι μικρής έκτασης αλλά μπορούν να είναι σοβαροί όπως ο πνευμοθώρακας από ακατάλληλη τοποθέτηση βελονών. Οι περισσότερες επιπλοκές συμβαίνουν όταν η μέθοδος εφαρμόζεται από άτομα που δεν είναι ιατροί ειδικοί και έμπειροι στον βελονισμό. Γι’ αυτό τον λόγο ο βελονισμός πρέπει να εφαρμόζεται μόνο από εξειδικευμένους ιατρούς που διαθέτουν εμπειρία και έχουν εκπαιδευτεί στη βελονοθεραπεία, όπως ρητά ορίζει και ο νόμος.
