*Γράφει ο Κωνσταντίνος Γ. Δροσάτος, Καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του University of Cincinnati και Πρόεδρος του Ινστιτούτου ARISTEiA στις ΗΠΑ
Στις 7 Μαρτίου, επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων από τις 50 πολιτείες των ΗΠΑ θα συγκεντρωθούν σε διάφορες πόλεις για να διαδηλώσουν ειρηνικά υπέρ της υποστήριξης των επιστημών και της έρευνας από τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ. Αφορμή είναι οι συζητήσεις για περικοπές στη χρηματοδότηση της έρευνας.
Στις 2 Μαρτίου, ο οργανισμός «Κύκλος Ελλήνων Ακαδημαϊκών» των ΗΠΑ οργάνωσε συζήτηση για τις προοπτικές της έρευνας στην Ελλάδα. Η συζήτηση έγινε με αφορμή τις παραιτήσεις της πλειοψηφίας των μελών του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας, Τεχνολογίας και Καινοτομίας, οι οποίοι είναι Έλληνες ερευνητές παγκόσμιας εμβέλειας που λειτουργούσαν ως σύμβουλοι της κυβέρνησης για θέματα έρευνας. Κατά τη συζήτηση έγιναν αναφορές στη χαμηλή χρηματοδότηση και στην απουσία εθνικής στρατηγικής για την έρευνα στην Ελλάδα.
Αυτά τα γεγονότα αντικατοπτρίζουν τη διάρρηξη της σχέσης των επιστημόνων και των ερευνητών όχι μόνο με τις κυβερνήσεις, αλλά και με την κοινωνία. Στο κοινωνικό επίπεδο, αυτό εκδηλώνεται ως αμφισβήτηση παγιωμένων επιστημονικών δεδομένων. Στον 21ο αιώνα, είναι θλιβερό ότι τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης βρίθουν φιλονικιών σχετικά με το αν εμβόλια και φάρμακα βλάπτουν αντί να προστατεύουν την υγεία παρά το ότι η ανάπτυξη φαρμάκων έχει αυξήσει το προσδόκιμο επιβίωσης του ανθρώπου από τα 55 έτη που ήταν το 1920 στα σχεδόν 80 έτη το 2020 (πηγή: Τμήμα Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων, ΟΗΕ – UN DESA). Συζητήσεις για το αν η Γη είναι όντως σφαιρική ή επίπεδη είναι ένα άλλο σύνηθες θέμα συζητήσεων που ξεκινούν από αμφισβητίες οι οποίοι θεωρούν ότι εκατοντάδες χιλιάδες σελίδων επιστημονικής βιβλιογραφίας είναι «προϊόν προπαγάνδας σκοτεινών κύκλων με ύποπτους σκοπούς».
Πώς έφτασε όμως ο σύγχρονος άνθρωπος να θεωρεί την επιστήμη εργαλείο συνωμοσιών παρά τα προφανή οφέλη που έχουν προκύψει τους τελευταίους δύο αιώνες από αυτή; Ένας λόγος είναι η απαξίωση της ορθολογιστικής σκέψης και η υποβάθμιση της εκπαίδευσης στο σχολείο. Μελέτες στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ ανέδειξαν ότι 20-25% των μαθητών Γυμνασίου και Λυκείου σήμερα είναι λειτουργικά αναλφάβητοι. Πολίτες που δεν μπορούν να κατανοήσουν ένα κείμενο, παρά το ότι μπορούν να το διαβάσουν, είναι εύκολα θύματα της γοητείας μιας επίπλαστης διαφορετικότητας που περιβάλλεται από φανταχτερά συνθήματα, τα οποία αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να απορρίψουν γιατί αδυνατούν να αναζητήσουν αξιόπιστες πηγές.
Η πανδημία της COVID-19 ήταν ένα χρήσιμο μάθημα για το πώς η επιστήμη μπορεί να αποκωδικοποιήσει γρήγορα τα μυστήρια της φύσης και να βρει λύσεις που επανεκκίνησαν την παγκόσμια οικονομία που είχε παγώσει για μήνες. Οι κοινωνίες σήμερα βρίσκονται σε μια κρίσιμη καμπή στην οποία κινδυνεύει να χαθεί οριστικά η εκτίμηση μεγάλης μερίδας των πολιτών για την επιστήμη και την έρευνα. Αν αυτή η μερίδα γίνει πλειοψηφία, οι κυβερνήσεις που θα εκλέγονται θα δαιμονοποιούν την επιστημονική έρευνα προς τέρψη του ακροατηρίου τους. Αυτό θα περιθωριοποιήσει τους επιστήμονες και θα επιβραδύνει την επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη με δραματικές συνέπειες για την ποιότητα της ζωής και για την οικονομία.
Για να μη φτάσουμε σε αυτό το σημείο, οι επιστήμονες οφείλουμε να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τους πολίτες. Η αποστασιοποίησή μας από την καθημερινότητα και η παραμονή μας σε μία «ακαδημαϊκή γυάλα» επιτείνει το πρόβλημα της απαξίωσης της επιστήμης που τώρα αρχίζει και φαίνεται έντονα. Οι πολίτες χρειάζεται να αντιληφθούν ότι η επιστημονική έρευνα δεν είναι μία ελιτίστικη δραστηριότητα αλλά το έργο συμπολιτών τους που δίνουν απαντήσεις για την επίλυση καθημερινών προβλημάτων και για τη βελτίωση της ζωής.
Οι ερευνητές αποτελούμε μικρό τμήμα της κοινωνίας. Ως εκ τούτου το άμεσο πολιτικό κόστος μιας κυβερνητικής απόφασης για υποβάθμιση της χρηματοδότησης της έρευνας είναι μικρό. Ωστόσο, χώρες των οποίων οι κυβερνήσεις είχαν μακροπρόθεσμο όραμα και επένδυσαν στην έρευνα και την καινοτομία, μέσα σε λίγες δεκαετίες, πρωταγωνίστησαν στην παραγωγή νέων προϊόντων και απέκτησαν πρωτοφανή οικονομική δύναμη (βλ. Ιρλανδία, Φινλανδία, Δανία, Βέλγιο, Ισραήλ κ.α.).
Για να αντιληφθούν οι κυβερνήσεις την αξία αυτής της επένδυσης χρειάζεται το μήνυμα να έλθει από τα μέσα ενημέρωσης και ολόκληρη την κοινωνία. Ο Σταμάτης Κριμιζής, ένας σπουδαίος Έλληνας αστροφυσικός διεθνούς εμβέλειας, έχει εκδώσει βιβλίο με ομιλίες που έδωσε μετά τη συνταξιοδότησή του σε μαθητές σχολείων της Ελλάδας (Ταξίδι στο Ηλιακό Σύστημα, εκδ. Παπαδόπουλος). Όλοι οι επιστήμονες οφείλουμε να παραδειγματιστούμε από τέτοιες δράσεις και να ξαναφυτέψουμε τον σπόρο της γνώσης και της επιστήμης στη νέα γενιά προτού αυτή παρασυρθεί στους σκοτεινούς δρόμους ενός σύγχρονου μεσαίωνα.
«Στο μέλλον θα συνυπάρχουν οι μηχανές με τον άνθρωπο, ακόμα και μέσα στο σώμα του»
Γραβάνης: Η Ελλάδα αριστεύει στην βιοτεχνολογία – Απαιτείται πολύς δρόμος ακόμη
