Οι λοιμώξεις του αναπνευστικού περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα νοσημάτων, από το κοινό κρυολόγημα μέχρι την πνευμονία, και αποτελούν κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας παγκοσμίως. Παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο περιλαμβάνουν την αυξημένη ηλικία, τις καρδιοαναπνευστικές παθήσεις, τον σακχαρώδη διαβήτη, το κάπνισμα, την παχυσαρκία, την ανοσοκαταστολή, κ.ά. Οι αναπνευστικές λοιμώξεις, πέρα από την επιβάρυνση του ασθενή και του περιβάλλοντός του, αποτελούν επίσης σημαντικό φορτίο για τη δημόσια υγεία. Η γρίπη έχει συσχετιστεί με 1 δισεκατομμύριο περιστατικά και 290.000-650.000 θανάτους κατ’έτος, η COVID-19 με πάνω 7 εκατομμύρια θανάτους από τα τέλη του 2019, ο αναπνευστικός συγκυτιακός ιός (RSV) με 64 εκατομμύρια περιστατικά και 160.000 θανάτους κατ’έτος και η πνευμονιοκοκκική νόσος με πάνω από 1 εκατομμύριο θανάτους κατ’έτος (περισσότερους από όλες τις άλλες αιτιολογίες μαζί προπανδημικά). Σε αυτά τα τεράστια νούμερα θα πρέπει να προστεθούν η τάση γήρανσης του πληθυσμού και το γεγονός ότι τα συστήματα υγείας διαχειρίζονται τις αναπνευστικές λοιμώξεις ταυτόχρονα τους χειμερινούς μήνες, με αποτέλεσμα το φορτίο για τη δημόσια υγεία να επιβαρύνεται περαιτέρω.
Μπροστά στην πρόκληση των αναπνευστικών λοιμώξεων, η ανάγκη πρόληψης καθίσταται επιτακτική. Ενόψει της χειμερινής περιόδου, πέρα από την τήρηση των κανόνων υγιεινής, είναι σημαντικό και όλοι οι ενήλικες με παράγοντες κινδύνου να είναι επαρκώς εμβολιασμένοι με τους εμβολιασμούς που συστήνονται από το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών (ΕΠΕ) Ενηλίκων.
Ο πνευμονιόκοκκος είναι κύριο αίτιο σοβαρών λοιμώξεων, όπως η πνευμονία, η μηνιγγίτιδα και η βακτηριαιμία. Τα συζευγμένα πνευμονιοκοκκικά εμβόλια υπερέχουν των παλαιότερων απλών πολυσακχαριδικών εμβολίων στο ότι επάγουν ανοσολογική μνήμη. Το νέο 20δύναμο συζευγμένο πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο (PCV20) περιέχει αντιγόνα για 7 επιπλέον στελέχη πνευμονιόκοκκου έναντι του 13δύναμου εμβολίου (PCV13), που είναι σημαντικά για τη νόσο. Στο ΕΠΕ συστήνεται σε όλους τους ανεμβολίαστους ενήλικες ηλικίας ≥65 ετών και στους ενήλικες ηλικίας 18-64 ετών με υποκείμενα νοσήματα η διενέργεια μιας δόσης PCV20, χωρίς να χρειάζεται να ακολουθήσει άλλο εμβόλιο. Για όσους έχουν λάβει PCV13 ή PPSV23 στο παρελθόν συνιστάται μια δόση PCV20 1 χρόνο αργότερα και σε όσους έχουν λάβει και τα δυό παλιότερα εμβόλια (PCV13 και PPSV23) συστήνεται το PCV20 5 χρόνια μετά. Το PVC20 μπορεί να χορηγηθεί ταυτόχρονα με το εμβόλιο της γρίπης και το mRNA εμβόλιο της COVID-19.
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός έχει δειχθεί σε αρκετές μελέτες ότι μειώνει τη βαρύτητα της νόσου και στο ΕΠΕ Ενηλίκων συστήνεται να χορηγείται σε όλους τους ενήλικες άνω των 60 ετών και στους ενήλικες 18-59 ετών με έναν ή περισσότερους επιβαρυντικούς παράγοντες. Στην Ελλάδα η δραστηριότητα της γρίπης συνήθως κορυφώνεται τους μήνες Φεβρουάριο – Μάρτιο. Τα ενισχυμένα εμβόλια (υψηλής δόσης και με ανοσοενισχυτικό) συνιστώνται στα άτομα ηλικίας άνω 65 ετών έναντι του συμβατικού εμβολίου, τονίζεται όμως ότι ο αντιγριπικός εμβολιασμός δεν πρέπει να καθυστερεί. Τα ποσοστά εμβολιασμού για τη γρίπη ποικίλλουν στις διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες, με την Ελλάδα να εμφανίζει βελτίωση τα τελευταία χρόνια, με ποσοστά εμβολιασμού που κυμαίνονται γύρω στο 60-70% στους ενήλικες ≥65 ετών.
Η νόσος COVID-19, αν και πλέον ενδημική, παρέμεινε ως μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως, ο δε κίνδυνος θανάτου εξακολουθεί να είναι μεγαλύτερος συγκριτικά με την γρίπη. Επιπλέον, ένας στους 4 ασθενείς με COVID-19 υποφέρουν από συμπτώματα long COVID (κόπωση, αλλαγές στη διάθεση, αναπνευστικά προβλήματα, αυξημένος καρδιαγγειακός κίνδυνος, κ.ά.). Τα COVID-19 εμβόλια υπήρξαν ο σύμμαχός μας στον αγώνα για επιστροφή στην κανονικότητα, έχοντας αποτρέψει εκατομμύρια λοιμώξεις και θανάτους και εξοικονομώντας δισεκατομμύρια παγκοσμίως μέσω της νόσου που απετράπη. Πρόσφατα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) συνέστησε την επικαιροποίηση των COVID-19 εμβολίων έναντι των κυρίαρχων στελεχών. Ο εμβολιασμός έναντι της COVID-19 περιλαμβάνεται πλέον στο ΕΠΕ με το επικαιροποιημένο μονοδύναμο εμβόλιο σε όλους άνω των 60 ετών καθώς και σε νεότερους ενήλικες με επιβαρυντικούς παράγοντες. Το ελάχιστο μεσοδιάστημα από προηγούμενο εμβολιασμό ή νόσηση είναι 3 μήνες και το εμβόλιο μπορεί να χορηγηθεί ακόμη και την ίδια μέρα με το αντιγριπικό εμβόλιο.
Ο RSV είναι ένας ιός που γνωρίζαμε καλά ως προς την παθογονικότητά του στα παιδιά, τα τελευταία χρόνια ωστόσο έγινε εμφανές ότι προκαλεί σημαντικό φορτίο και στους ενήλικες. Προκαλεί υποτροπιάζουσες λοιμώξεις που μοιάζουν με κοινό κρυολόγημα, αλλά μπορούν να εξελιχθούν σε λοιμώξεις κατώτερου αναπνευστικού (βρογχιολίτιδα, πνευμονία). Τα βρέφη, οι ηλικιωμένοι και οι ασθενείς με χρόνιες παθήσεις και ανοσοκαταστολή κινδυνεύουν περισσότερο. Στην Ελλάδα, η περίοδος έναρξης του RSV είναι τον Δεκέμβριο με διάρκεια έως τον Μάρτιο. Δεν υπάρχουν πολλά επιδημιολογικά στοιχεία για την χώρα μας, ωστόσο, για το ποσοστό θετικότητας συλλέγονται δεδομένα από το Σύστημα Επιτήρησης του ΕΟΔΥ, ενώ στοιχεία έχουμε και από μελέτη του ΓΝΑ «Ευαγγελισμός», όπου καταδείχθηκε ότι συνολικά 8,4% των ασθενών που νοσηλεύτηκαν με RSV χρειάστηκαν διασωλήνωση και 16,4% αυτών κατέληξαν κατά τη νοσηλεία τους. Πλέον, μετά από δεκαετίες ερευνών, έχουμε διαθέσιμα αποτελεσματικά εμβόλια έναντι του RSV. Ο εμβολιασμός έναντι του RSV συστήνεται στο ΕΠΕ ως μία δόση σε όλους τους ενήλικες άνω των 75 ετών και στην ηλικιακή ομάδα 60-74 ετών με παράγοντες κινδύνου, ενώ προς το παρόν δεν συστήνεται η συγχορήγηση με τα εμβόλια της γρίπης και της COVID-19.
Κλείνοντας, να τονίσω ιδιαίτερα τον ρόλο των επαγγελματιών υγείας στον εμβολιασμό. Η σύσταση από τον επαγγελματία υγείας είναι ο ισχυρότερος προβλεπτικός παράγοντας για το αν ένας ασθενής θα εμβολιαστεί. Πρέπει να εφαρμόζονται εξατομικευμένα κριτήρια, να υπογραμμίζονται οι θετικές εμπειρίες με τα εμβόλια, να αφιερώνεται χρόνος για συζήτηση και να απαντιούνται τα ερωτήματα και οι ανησυχίες του ασθενούς, ώστε να αντιμετωπιστεί το επικίνδυνο φαινόμενο της εμβολιαστικής κόπωσης. Γιατί ως γνωστόν ‘Τα εμβόλια δεν σώζουν ζωές. Οι εμβολιασμοί σώζουν ζωές’».
Ο «παιδικός» ιός που απειλεί και τους ενήλικες – Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο
Ιός RSV: Το εμβόλιο που δεν πρέπει να αμελήσουν οι ενήλικες φέτος
Μπορείτε να φανταστείτε τη ζωή χωρίς εμβόλια; Μία παιδίατρος μας εξηγεί
