O Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων (ΕΟΜ), από το 2007 έχει θεσπίσει την 1η Νοεμβρίου κάθε έτους ως Πανελλήνια Ημέρα Δωρεάς Οργάνων. Σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ως δωρεά οργάνων ορίζεται η διαδικασία με την οποία χορηγούνται όργανα ή ιστοί ανθρώπινου σώματος, χωρίς αμοιβή, για μεταμόσχευση σε άλλο πρόσωπο (Gruessner, 2017). Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επισημαίνει ότι θα πρέπει να αυξηθεί η δωρεά οργάνων προκειμένου να προαχθεί μία πολιτική ίσης πρόσβασης σε όργανα, ιστούς και κύτταρα (WHO, 2019).
Σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα και ειδικότερα τον τρόπο που η δωρεά οργάνων αντιμετωπίζεται παγκοσμίως, έχουν διενεργηθεί αρκετές έρευνες. Έτσι έχει γίνει δεκτό (Zhang et al., 2017) ότι οι ασθενείς είναι περισσότερο πρόθυμοι να δωρίσουν τα όργανά τους μετά το θάνατο απ’ ό,τι οι φροντιστές τους, την ίδια στιγμή που η έγκυρη ενημέρωση αυξάνει την επιθυμία τους να προβούν σε δωρεά οργάνων. Οι θρησκευτικές αντιλήψεις επιδρούν στην επιθυμία ή στην απόρριψη της δυνατότητας δωρεάς οργάνων, ανάλογα με την αντίληψη που έχει ο κάθε πιστός για τη θέση της θρησκείας του επί του συγκεκριμένου ζητήματος (Ríos et al., 2020).
Σε συγγενείς εγκεφαλικά νεκρών ασθενών, έχουν εντοπιστεί έξι ανασχετικοί παράγοντες της προθυμίας για δωρεά οργάνων (Ahmadian et al., 2020): φόβος του θανάτου, λήψη απόφασης υπό καθεστώς πίεσης, οδυνηρός αποχαιρετισμός, συναίσθημα ανασφάλειας, πολυπλοκότητα του πένθους και αναζήτηση ανακούφισης. Σε άλλη έρευνα (González et al., 2021) εντοπίστηκαν οι παράγοντες που ενισχύουν (αλληλεγγύη, νεαρή ηλικία του δότη, υψηλό επίπεδο ακαδημαϊκών σπουδών, επικοινωνία με την οικογένεια επί του συγκεκριμένου θέματος, προηγούμενη μεταμόσχευση) και εμποδίζουν (αντίληψη ότι αρνούμαστε τη ζωή στο δότη, επιθυμία διατήρησης της ακεραιότητας του νεκρού σώματος) την επιθυμία για δωρεά οργάνων.
Η καλύτερη επικοινωνία του ιατρικού προσωπικού με τους συγγενείς αυξάνει την προθυμία δωρεάς οργάνων (Castillo-Angeles et al., 2021, Leblebici, 2021, Sque et al., 2018, Can & Hovardaoglu, 2017, Bocci et al., 2016, Dos Santos et al., 2014, Caballero et al., 2012). Εξάλλου, περισσότερη γνώση επί του συγκεκριμένου θέματος οδηγεί σε μεγαλύτερη προθυμία για δωρεά (Ruta et al., 2021, Lim et al., 2020). Ανασχετικοί παράγοντες είναι η εμπειρία που σχετίζεται με την απώλεια και το πένθος, η έλλειψη γνώσης για τη διαδικασία της δωρεάς οργάνων, η αντίληψη για την ποιότητα της φροντίδας που ήδη παρέχεται στους ασθενείς (Dos Santos et al., 2014), ή η δυσπιστία προς το σύστημα υγείας και τους ιατρούς εν γένει (Leblebici, 2021).
Είναι γεγονός ότι η δωρεά οργάνων συνιστά μία σύνθετη διαδικασία που εξαρτάται από κοινωνικούς, οικονομικούς, νομικούς και γραφειοκρατικούς παράγοντες, ωστόσο τον κύριο λόγο τον έχουν οι πενθούντες συγγενείς όταν ζητείται η συγκατάθεσή τους για δωρεά οργάνων από ένα νεκρό αγαπημένο πρόσωπο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, οι συγγενείς οδηγούνται στην επιλογή τους από δύο παράγοντες: αφενός, τη βούληση (εκπεφρασμένη ή εικαζόμενη) του νεκρού συγγενή, αφετέρου, τη δική τους αντίληψη για τη δωρεά οργάνων (López et al., 2008).
Είναι γεγονός ότι ο θάνατος ενός αγαπημένου συγγενικού προσώπου προκαλεί τεράστια θλίψη και ψυχικό πόνο. Έχει αναπτυχθεί ένα μοντέλο (Vollhardt, 2009) που προβλέπει την εκδήλωση αλτρουϊστικών συμπεριφορών σε καταστάσεις έντονου συναισθηματικού πόνου. Πρόκειται για το φαινόμενο του «αλτρουϊσμού που γεννιέται από τον πόνο», το οποίο έχει παρατηρηθεί ήδη εδώ και 20 χρόνια (Staub, 2003, 2005). Έτσι, οι άνθρωποι παρακινούνται να δράσουν αλτρουϊστικά, καθώς με αυτόν τον τρόπο ανακουφίζεται το αρνητικό συναίσθημα, αυξάνεται η αυτοαποτελεσματικότητα και ενισχύεται η κοινωνική ένταξη-ανταμοιβή του προσώπου.
Απώλεια: Σύμμαχος ή εχθρός τα social media και τα ψηφιακά avatar στο πένθος; Η ειδικός απαντά
«Όταν φεύγει ένας νέος άνθρωπος, είναι τα αδέλφια που αποφασίζουν για τη δωρεά οργάνων»
