Η πανσέληνος του Οκτωβρίου, η τρίτη υπερπανσέληνος του 2024 και «Φεγγάρι του Κυνηγού», θα λάμψει στα 357.364 χιλιόμετρα περίπου μακριά από τη Γη, αποτελώντας την πιο κοντινή στον πλανήτη μας. Η υπερπανσέληνος φαίνεται περίπου 30% πιο φωτεινή και σχεδόν 15% μεγαλύτερη σε σύγκριση με μια απλή πανσέληνο, όταν βρίσκεται στο πιο απομακρυσμένο της σημείο από τη Γη.
Σε ό,τι αφορά το όνομά της, ο συνταξιούχος της NASA, Gordon Johnston, εξηγεί πως χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά το 1710 και σχετίζεται με την εποχή του χρόνου όπου, παραδοσιακά, οι κυνηγοί άρχιζαν να αποθηκεύουν τρόφιμα για τον επερχόμενο χειμώνα. Σύμφωνα με το Αγροτικό Αλμανάκ (Old Farmers’ Almanac), οι ιθαγενείς λαοί της Αμερικής ονόμασαν έτσι το λαμπερό φεγγάρι επειδή «τα φύλλα πέφτουν, τα ελάφια είναι παχιά και είναι καιρός να αρχίσετε να αποθηκεύσετε κρέας για τη βαρυχειμωνιά».
Οι διάφορες φάσεις της Σελήνης και οι επιδράσεις τους στην ανθρώπινη συμπεριφορά έλαβαν περίοπτη θέση στην παγκόσμια μυθολογία και λαογραφία. Πίσω στον 15ο αιώνα, καταγράφουν ειδικοί της Κλινικής του Κλίβελαντ, από την πεποίθηση ότι οι διάφορες φάσεις της Σελήνης (Luna στα λατινικά) κάνουν τους ανθρώπους λιγότερο ή περισσότερο επιθετικούς, προέκυψε η ονομασία lunacy για την παραφροσύνη. Σήμερα, οι όροι lunacy και παραφροσύνη έχουν βρει τη θέση τους στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την επιστήμη και την ιατρικής. Δε συνέβη το ίδιο και με το ζήτημα της σεληνιακής επίδρασης στον άνθρωπο.
Οι αστρολογικές προβλέψεις αποτελούν το πλέον φωτεινό παράδειγμα. Το διαδίκτυο σήμερα κατακλύζεται από άρθρα αστρολογικού περιεχομένου, επικεντρωμένα κυρίως στο πώς η πανσέληνος θα επηρεάσει κάθε ζώδιο. Μα έχει τέτοιες ικανότητες και ιδιότητες το αστρονομικό φαινόμενο; «Ναι», απαντά η Κλινική του Κλίβελαντ, «το φεγγάρι και οι σεληνιακοί του κύκλοι μπορούν να σας επηρεάσουν· αλλά για διαφορετικούς λόγους από αυτούς που νομίζετε».
Σύμφωνα με τη Susan Albers από την Κλινική του Κλίβελαντ, ψυχολόγο με τίτλο Διδάκτορος Ψυχολογίας στην Κλινική Ψυχολογία (Psy.D), έρευνες επιβεβαιώνουν ότι πολλά θηλαστικά έχουν προσαρμόσει τους βιολογικούς τους ρυθμούς στους σεληνιακούς κύκλους. Στην περίπτωση του ανθρώπου ωστόσο, κάθε μελέτη είναι αμφιλεγόμενη.
Διάθεση και ψυχική υγεία
Η πανσέληνος έχει συνδεθεί μέσα από μελέτες με τη διάθεση και την ψυχική υγεία, όπως αύξηση διαταραχών του άγχους και κατάθλιψης, χωρίς όμως να αποδεικνύεται ισχυρή και αιτιώδης συνάφεια. Μια μικρή μελέτη σε άτομα με διπολική διαταραχή έδειξε ότι οι διάφορες φάσεις της σελήνης επηρέαζαν την εναλλαγή επεισοδίων μανίας και κατάθλιψης, εύρημα που αποδόθηκε στη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού και του κύκλου ύπνου-αφύπνισης. Στον αντίποδα, ανασκόπηση του 2019 στοιχεία από σχεδόν 18.000 ιατρικά αρχεία ψυχιατρικών μονάδων κατέληξε ότι δεν υπάρχει συσχετισμός μεταξύ σεληνιακών κύκλων και δεικτών όπως η διάρκεια νοσηλείας, οι εισαγωγές και τα εξιτήρια.
Αλλαγές στον ύπνο
Μια μελέτη επαναξιολόγησης (2013) διαπίστωσε ότι η πανσέληνος επηρεάζει πράγματι τον ύπνο. Τα ευρήματα έδειξαν μικρότερη κατά 30% διάρκεια για το στάδιο NREM (βαθύς ύπνος) και μειωμένο κατά 20 λεπτά συνολικό ύπνο για τους συμμετέχοντες συγκριτικά με τις νύχτες χωρίς πανσέληνο. Οι αλλαγές συσχετίζονταν επίσης με μειωμένα επίπεδα μελατονίνης, αναφέρει η Δρ Albers.
Έρευνα του 2021 συνέκρινε τα πρότυπα ύπνου ανθρώπων από τις κοινότητες αυτόχθονων Toba-Qom της βόρειας Αργεντινής με αυτά φοιτητών στο Σιάτλ. Σε όλες τις περιπτώσεις -ανεξάρτητα από τη γεωγραφία ή την πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα- οι συμμετέχοντες κοιμόντουσαν λιγότερο και πήγαιναν για ύπνο πιο αργά τις ημέρες πριν από την πανσέληνο, οπότε υπήρχε περισσότερο φυσικό φως μετά το σούρουπο. Οι ερευνητές έκαναν λόγο για «έμφυτη προσαρμογή» που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας, για τους οποίους η αξιοποίηση του φυσικού φωτός στο έπακρο ήταν μονόδρομος ελλείψει τεχνητού φωτός.
Αναπαραγωγική υγεία
Η Σελήνη χρειάζεται έναν περίπου μήνα για να ολοκληρώσει την περιφορά της γύρω από τη Γη. Δεδομένου ότι οι εμμηνορροϊκοί κύκλοι έχουν σχεδόν την ίδια διάρκεια, οι άνθρωποι συνέδεσαν τους κύκλους της Σελήνης με την έμμηνο ρύση, χωρίς όμως επιστημονικά ερείσματα. Ερευνητικά δεδομένα από την παρακολούθηση έξι εμμηνορροϊκών κύκλων 529 γυναικών δεν εντόπισαν σύνδεση.
Η επίδραση δεν επιβεβαιώνεται ούτε για την εγκυμοσύνη και τον τοκετό, με τα διαθέσιμα επιστημονικά συμπεράσματα αντικρουόμενα. Απέναντι στη μελέτη 1.507 γεννήσεων στην Ιαπωνία, μεταξύ Ιανουαρίου 1996 και Μαρτίου 2007, που συμπέρανε περισσότερους τοκετούς τη νύχτα γύρω από την ώρα της πανσελήνου και κατά τη διάρκεια της ημέρας περί την ώρα της νέας σελήνης, στέκεται έρευνα 23.689 γεννήσεων από το 1810 έως το 1929, σύμφωνα με την οποία δεν παρατηρήθηκε καμία απολύτως σύνδεση.
Η Σελήνη στον δρόμο μας
Η Δρ Albers καταλήγει ότι «αν πιστεύεις ότι κάτι όντως θα συμβεί, μπορεί να γίνει πραγματικότητα». Καθώς εξηγεί, ανεξάρτητα από τις αντιφάσεις και την έλλειψη στοιχείων για τον ακριβή μηχανισμό πίσω από την επίδραση του φεγγαριού στον άνθρωπο, είναι πέραν κάθε αμφιβολίας ότι οι πεποιθήσεις είναι μακροχρόνιες ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ των δύο. Γνωστικές προκαταλήψεις όπως η ψευδής συσχέτιση, οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες ή και το φαινόμενο placebo ακόμα, μπορούν να οδηγήσουν πράγματι σε αποτελέσματα, συχνότατα αρνητικά.
Καλύτερος ύπνος και λίμπιντο – Και άλλοι οκτώ λόγοι να κάνουμε γιόγκα
