Χρόνια τώρα, τα σταυρόλεξα και τα παζλ συστήνονται από μελέτες ως τα ιδανικά εργαλεία για γερό μυαλό μέχρι τα βαθιά γεράματα. Κόντρα σε όσα ήδη γνωρίζαμε, πρόσφατη μελέτη ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Urbana-Champaign στο Ιλινόι (ΗΠΑ) υποστηρίζει ότι το μυστικό, που θα ξεκλειδώσει όλο το γνωστικό δυναμικό των ηλικιωμένων, κρύβεται σε συνδυασμούς δραστηριοτήτων και παιχνιδιών που ακονίζουν το μυαλό.
Τα ευρήματα της ομάδας με επικεφαλής την Elizabeth A. L. Stine-Morrow, ομότιμης καθηγήτριας Εκπαιδευτικής Ψυχολογίας, τα οποία δημοσιεύονται στο Intelligence, δείχνουν ότι, όπως και το σώμα, το μυαλό γυμνάζεται καλύτερα μέσα από ένα σύνθετο πρόγραμμα ασκήσεων, κάτι σαν εγκεφαλική καλλισθενική γυμναστική. «Οι άνθρωποι συχνά πιστεύουν ότι ο καλύτερος τρόπος για να γίνεις καλύτερος σε κάτι είναι απλά να το εξασκείς ξανά και ξανά, αλλά η ισχυρή εκμάθηση δεξιοτήτων επιτυγχάνεται στην πραγματικότητα μέσα από τους διάφορους τύπους άσκησης» δήλωσε η Stine-Morrow.
Η λειτουργική μνήμη
Στη μελέτη συμμετείχαν 90 ενήλικες 60 έως 87 ετών, που χωρίστηκαν τυχαία τέσσερις ομάδες διανοητικών ασκήσεων, καθεμία από τις οποίες επικεντρωνόταν στη λειτουργική μνήμη ή μνήμη εργασίας (εργαζόμενη μνήμη), η οποία εμπλέκεται στην αποθήκευση πληροφοριών ενόσω εκτελούμε περίπλοκες γνωστικές εργασίες. Χάρη σε αυτήν μπορούμε να θυμόμαστε έναν αριθμό τηλεφώνου ενώ αναζητούμε μια διεύθυνση ή να ακολουθούμε μια περίπλοκη συζήτηση ενώ κάνουμε δικές μας σκέψεις. Η λειτουργική μνήμη αποτελεί κρίσιμη ικανότητα που χάνεται σταδιακά με το γήρας, επηρεάζοντας σχεδόν κάθε σχεδόν πτυχή της καθημερινότητας, από απλές δουλειές έως τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Όσον αφορά τις δραστηριότητες κάθε ομάδας, οι συμμετέχοντες συμμετείχαν σε συγκεκριμένες ή ποικίλες ασκήσεις που ενεργοποιούσαν τη λειτουργική μνήμη με διαφορετικούς τρόπους. Για παράδειγμα, μια ομάδα εξασκήθηκε στο να θυμάται γράμματα ενώ παράλληλα έκανε γρήγορες κρίσεις σχετικά με λέξεις, και στη συνέχεια άλλαξε δραστηριότητα και κατηγοριοποιούσε αντικείμενα ενώ ταυτόχρονα διατηρούσε λέξεις στη μνήμη της. Με άλλα λόγια, η ομάδα εναλλασσόταν μεταξύ δύο δραστηριοτήτων που απαιτούσαν ταυτόχρονη διανοητική προσπάθεια: η μία ήταν να θυμάται πληροφορίες (π.χ. γράμματα ή λέξεις) και η άλλη να εκτελεί μια διαφορετική εργασία (π.χ. γρήγορες κρίσεις ή κατηγοριοποίηση)
75% καλύτερη γνωστική ικανότητα
Μετά από δύο εβδομάδες ενασχόλησης με αυτό το ποικίλο σύνολο «ασκήσεων», ακολούθησαν για όλες τις ομάδες δύο εβδομάδες αξιολόγησης με μια τυπική εργασία για τη λειτουργική μνήμη, γνωστή ως «reading span task», που περιλάμβανε την ανάγνωση προτάσεων, την αξιολόγηση εάν είχαν νόημα και την απομνημόνευση άσχετων γραμμάτων στο ενδιάμεσο.
Στο τέλος της πειραματικής διαδικασίας, η ομάδα που πέρασε και τις τέσσερις εβδομάδες κάνοντας μόνο την το «reading span task» δεν έδειξε σημαντική βελτίωση. Αντίθετα, η ομάδα που συμμετείχε σε διάφορες ασκήσεις για τη λειτουργική μνήμη πέτυχε καλύτερες επιδόσεις κατά 75% συγκριτικά με τις άλλες ομάδες.
Αρχή της αμοιβαιότητας στο μυαλό
Η βελτίωση για την ομάδα της πολυμορφίας στην εξάσκηση δεν φάνηκε εξ αρχής, παρά άρχισε να παρατηρείται -και να εξελίσσεται ραγδαία- όταν οι συμμετέχοντες επιδίδονται σε νέες ασκήσεις. «Η πολυμορφία στις ασκήσεις δεν οδήγησε απευθείας σε καλύτερη απόδοση. Βελτίωσε τη μάθηση. Αυτή η ομάδα ήταν η πιο αργή στη βελτίωση της απόδοσής της στo reading span task, αλλά τελικά έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο» σχολίασε η Stine-Morrow.
To παραπάνω μοτίβο, κατά το οποίο η ποικιλία στην εξάσκηση οδηγεί σε καλύτερη μάθηση με τον καιρό, συμφωνεί με μια νέα θεωρία που ονομάζεται «αρχή της αμοιβαιότητας» και υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη μιας γνωστικής ικανότητας μπορεί να βελτιώσει την ικανότητά μας να μαθαίνουμε άλλες, σχετικές δεξιότητες. Ωστόσο, αυτά τα οφέλη δεν εμφανίζονται αμέσως, αλλά χρειάζονται συνεχή εξάσκηση για να γίνουν αντιληπτά.
«Εξασκούμαι σε διαφορετικές συνθήκες και περιβάλλοντα. Εξασκούμαι πεινασμένος, κουρασμένος, θυμωμένος και χαρούμενος. Εξασκούμαι σε διαφορετικά τραγούδια, σε διαφορετικές ταχύτητες και κάποιες φορές με διαφορετικό πιάνο. Είναι η ποικιλία της εξάσκησης που με κάνει καλύτερο στην εκτέλεση του έργου» πρόσθεσε ο Ilber Manavbasi, μεταπτυχιακός ερευνητής που συμμετείχε στη μελέτη.
Έξι απροσδόκητα προειδοποιητικά σημάδια άνοιας – Μην τα αγνοήσετε
Νόσος Αλτσχάιμερ: To τεστ αίματος που κάνει διάγνωση με επιτυχία 90%
Νόσος Αλτσχάιμερ: H αδιόρατη αλλαγή στην ομιλία που μαρτυρά τη φθορά του νου
