Όταν πριν από λίγα μόλις χρόνια αναφερόμασταν στην ψηφιοποίηση των υπηρεσιών υγείας και τις αλλαγές που θα φέρει η έλευση της Τεχνητής νοημοσύνης, ίσως να μην μπορούσαμε να φανταστούμε την ταχύτητα με την οποία αυτή η «επανάσταση» θα ελάμβανε χώρα. Σήμερα είναι πλέον κατανοητό ότι οι νέες τεχνολογίες και η ΑΙ έχουν αλλάξει τα δεδομένα στο χώρο της υγείας, αναπτύσσοντας μία δυναμική ή οποία έχει άμεσο αντίκτυπο σε όλο το οικοσύστημα.
Όμως οι νέες τεχνολογίες για να λειτουργήσουν πρέπει να τροφοδοτηθούν με δεδομένα, τα οποία θα τους δώσουν την «απαραίτητη γνώση», με την αξιοποίηση της οποίας θα έχουμε τα προσδόκιμα αποτελέσματα. Ταυτόχρονα στο χώρο της υγείας τα δεδομένα παράγονται με απίστευτα γρήγορους ρυθμούς, σε μία αέναη πορεία χωρίς τέλος. Η μεγάλη πρόκληση λοιπόν σήμερα είναι η αξιοποίηση και η δευτερογενής χρήση αυτών των δεδομένων, η οποία αναμένεται να συντελέσει στην καλύτερη διαχείριση και λειτουργικότητα του συστήματος, την εξέλιξη της επιστήμης, την υποστήριξη των επαγγελματιών υγείας, την καλύτερη αξιοποίηση των πόρων και τελικά θα οδηγήσει στη βελτίωση των εκβάσεων για τους ασθενείς και τη διαμόρφωση ενός φιλικότερου περιβάλλοντος στην υγειονομική περίθαλψη για τους πολίτες.
Αυτή όμως δεν είναι μία εύκολη υπόθεση διότι στην πορεία αυτή ανακύπτουν μία σειρά από επιπλέον προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν:
- Ποιότητα των δεδομένων: Η αρχή «βάζω σκουπίδια παίρνω σκουπίδια», έρχεται να μας υπενθυμίσει ότι αν η ποιότητα των δεδομένων που εισάγονται στα συστήματα δεν είναι καλή, το ίδιο θα ισχύει και για τα αποτελέσματα, άρα η εξασφάλιση της ποιότητας των δεδομένων είναι υψίστης σημασίας
- Διαλειτουργικότητα των συστημάτων: Είναι αδύνατη η συλλογή δεδομένων από συστήματα που δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Η διαλειτουργικότητα των συστημάτων είναι προϋπόθεση για την αξιοποίηση των δεδομένων τόσο σε εθνικό όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο
- Ασφάλεια στη χρήση των δεδομένων: Η μεταφορά δεδομένων είναι μία πολύ ευαίσθητη διαδικασία και ιδιαίτερα στο χώρο της υγείας.Το απόρρητο και η προστασία των προσωπικών δεδομένων, είναι μία μεγάλη πρόκληση καθώς η συνεργασία πολλών φορέων δημιουργεί πιθανά κενά στο σύστημα
- Η ψηφιοποίηση αρχείων: Ο τεράστιος όγκος δεδομένων του συστήματος υγείας που παραμένει σήμερα αναξιοποίητος πρέπει άμεσα να ψηφιοποιηθεί ώστε να αποτελέσει μία καλή βάση δεδομένων που τροφοδοτήσει σε πρώτο χρόνο τα εργαλεία των νέων τεχνολογιών.
Η ΕΕ, έχοντας ήδη από το 2020 αντιληφθεί τις αναγκαιότητες της νέας εποχής, αποφάσισε να θέσει σε εφαρμογή την «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα δεδομένα», σύμφωνα με την οποία προκρίθηκαν εννέα τομείς στους οποίους κρίθηκε απαραίτητη η δημιουργία «Ευρωπαϊκών χώρων δεδομένων». Το Μάιο του 2022 ξεκίνησε η διαδικασία με πρώτο το χώρο της υγείας, η οποία ολοκληρώθηκε με την προγραμματική συμφωνία που κατατέθηκε πρόσφατα στις 22 Μαρτίου 2024 και η οποία θα πρέπει να επικυρωθεί από το Συμβούλιο και το Ευρωκοινοβούλιο, ώστε μετά από 20 μέρες να τεθεί και επίσημα σε ισχύ.
Σύμφωνα με τη λογική της ελεύθερης διακίνησης των πολιτών στην ΕΕ, ο Ευρωπαϊκός χώρος δεδομένων στην υγεία (EHDS), εστιάζοντας στην επίτευξη της διαλειτουργικότητας των συστημάτων υγείας, θα δίνει τη δυνατότητα της μεταφοράς των δεδομένων της υγείας τους σε όλη την ΕΕ, διευκολύνοντας τους πολίτες, να διαχειριστούν τα αρχεία τους και να επωφεληθούν των υπηρεσιών των συστημάτων υγείας. Για παράδειγμα θα μπορεί ένας Ιταλός να εκτελέσει μία ιατρική συνταγή σε ένα φαρμακείο στη Γαλλία, ή ένας Έλληνας να κάνει χρήση του ιατρικού του ιστορικού σε ένα νοσοκομείο στη Γερμανία. Πρακτικά η έννοια της διασυνοριακής περίθαλψης και της ανάπτυξης συνεργασιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα αποκτήσει νέα διάσταση.
Επιπλέον με τη θέσπιση συγκεκριμένων κανόνων και ασφαλιστικών δικλίδων στη χρήση, ένας τεράστιος όγκος ποιοτικών δεδομένων από όλη την Ευρώπη, θα μπορεί να αξιοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς, γεγονός που θα έχει άμεση επίδραση στην ταχύτητα δημιουργίας νέων θεραπειών, ακόμη και στις περιπτώσεις των σπάνιων παθήσεων όπου μέγα πρόβλημα είναι η ανεύρεση ικανού αριθμού δεδομένων.
Τέλος τα συστήματα υγείας θα ωφεληθούν καθώς η αποδοτικότητα και η αποτελεσματικότητα θα είναι μετρήσιμες και οι όποιες παρεμβάσεις στοχευμένες, εξασφαλίζοντας καλύτερη κατανομή των πόρων και επιτυγχάνοντας οικονομίες κλίμακας, καθώς θα αποφεύγονται ανεπάρκειες και δυσλειτουργίες.
Είναι σίγουρο ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μία νέα εποχή για την υγεία παγκοσμίως. Η πανδημία λειτουργώντας ως καταλύτης επιτάχυνσης των εξελίξεων, κατάφερε να φέρει μία επανάσταση στον τρόπο με τον όποιο αντιλαμβανόμαστε την υγεία. Η αξιοποίηση των δεδομένων στην υγεία, με τη χρήση των νέων ψηφιακών τεχνολογιών, φαίνεται ότι αποτελούν το κλειδί για την επίτευξη της παγκόσμιας υγείας όπου η ασθένειες θα μπορούν να αντιμετωπίζονται πριν ακόμη εκδηλωθούν!
