Το να ξεχνάμε στην καθημερινή μας ζωή μπορεί να φαίνεται ενοχλητικό ή ακόμα και λίγο τρομακτικό, καθώς μεγαλώνουμε. Ωστόσο, πρόκειται για ένα απολύτως φυσιολογικό μέρος της μνήμης, καθώς μας επιτρέπει να προχωρήσουμε ή να κάνουμε χώρο για νέες πληροφορίες. Στην πραγματικότητα, οι αναμνήσεις μας δεν είναι και τόσο αξιόπιστες όσο νομίζουμε, σύμφωνα με τους ειδικούς. Αλλά ποιο επίπεδο λήθης θεωρείται φυσιολογικό;
O Δρ Alexander Easton, Καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Durham, με άρθρο του στο The Conversation παρουσιάζει τα στοιχεία που αποδεικνύουν πότε η μνήμη λειτουργεί ρολόι και πότε η εξασθένισή της θα πρέπει να μας ανησυχήσει.
Πώς λειτουργεί ο εγκέφαλος
Όπως εξηγεί αρχικά, όταν θυμόμαστε κάτι, ο εγκέφαλός μας πρέπει να το μάθει (κωδικοποίηση), να το κρατήσει ασφαλές (αποθήκευση) και να το ανακτήσει όταν χρειάζεται (ανάκτηση). Η λήθη μπορεί να συμβεί σε οποιοδήποτε σημείο αυτής της διαδικασίας. Όταν οι αισθητηριακές πληροφορίες εισέρχονται για πρώτη φορά στον εγκέφαλο, δεν μπορούμε να τις επεξεργαστούμε όλες. Αντ’ αυτού, χρησιμοποιούμε την προσοχή μας για να φιλτράρουμε τις πληροφορίες, ώστε να μπορούμε να εντοπίσουμε και να επεξεργαστούμε ό,τι είναι σημαντικό. Αυτή η διαδικασία σημαίνει ότι όταν κωδικοποιούμε τις εμπειρίες μας, κωδικοποιούμε κυρίως τα πράγματα στα οποία δίνουμε προσοχή.
Για παράδειγμα, αυτός είναι ο λόγος που δε θυμόμαστε το όνομα κάποιου που θα μας συστηθεί σε κάποια κοινωνική εκδήλωση – γιατί ενδεχομένως δίνουμε προσοχή σε κάτι άλλο και δεν κωδικοποιούμε ποτέ το όνομά του. Πρόκειται για αποτυχία της μνήμης, αλλά είναι απολύτως φυσιολογικό και πολύ συνηθισμένο.
Η εξάσκηση είναι επίσης σημαντική για τη μνήμη. Οι αναμνήσεις που διαρκούν περισσότερο είναι αυτές που έχουμε επαναλάβει πολλές φορές. Η ανάγκη, όμως, για εξάσκηση, θα μπορούσε να είναι ακόμα μια άλλη αιτία της καθημερινής λήθης. Στο σούπερ μάρκετ, για παράδειγμα, μπορεί να κωδικοποιήσουμε πού θα παρκάρουμε το αυτοκίνητο, αλλά όταν μπαίνουμε στο κατάστημα είμαστε απασχολημένοι με την επανάληψη άλλων πραγμάτων που πρέπει να θυμόμαστε. Ως αποτέλεσμα, μπορεί να ξεχάσουμε τη θέση του αυτοκινήτου.
Ακόμα, όμως, κι αυτό αναδεικνύει ένα άλλο χαρακτηριστικό της λήθης: μπορούμε να ξεχάσουμε συγκεκριμένες πληροφορίες, αλλά να θυμόμαστε την ουσία. Όταν βγαίνουμε από το κατάστημα και συνειδητοποιούμε ότι δεν θυμόμαστε πού είχαμε παρκάρει το αυτοκίνητο, μπορούμε πιθανώς να θυμηθούμε αν ήταν αριστερά ή δεξιά από την πόρτα του καταστήματος, στην άκρη του χώρου στάθμευσης ή προς το κέντρο. Έτσι, αντί να χρειάζεται να περπατήσουμε σε όλο το χώρο στάθμευσης για να το βρούμε, μπορούμε να ψάξουμε σε μια σχετικά καθορισμένη περιοχή.
Ο ρόλος του χρόνου στη μνήμη
Όσο οι άνθρωποι γερνούν, η μνήμη αδυνατίζει, χωρίς όμως πάντα να είναι αυτό προβληματικό. Σύμφωνα με τον καθηγητή, μετά από μια ηλικία έχουμε ζήσει πολλά, ενώ αντίστοιχα οι εμπειρίες αυτές έχουν πολλά κοινά στοιχεία, με αποτέλεσμα να είναι ακόμα πιο δύσκολο να διαχωρίσουμε αυτά τα γεγονότα στη μνήμη μας. Η αλληλοεπικάλυψη αυτή μεταξύ των αναμνήσεων εμποδίζει την ανάκτηση πληροφοριών, με αποτέλεσμα και με την πάροδο του χρόνου, να γίνεται όλο και πιο δύσκολη λόγω της υπερφόρτωσης.
Επιπλέον, το γεγονός ότι ξεχνάμε ονόματα ή ημερομηνίες δεν επηρεάζει απαραίτητα τη λήψη αποφάσεων. Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι μπορεί να έχουν βαθιά γνώση και καλή διαίσθηση, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν να εξουδετερώσουν τέτοια κενά μνήμης. Βέβαια, υπάρχουν και τα σημάδια μεγαλύτερου προβλήματος, όπως η επανάληψη των ίδιων ερωτήσεων ή όταν κάποιος ξεχνάει πώς να χρησιμοποιήσει το πιρούνι και το μαχαίρι. Ομοίως και το να ξεχνάτε τον δρόμο σας σε πολύ οικείες περιοχές, διότι αποτελεί σημάδι πως δυσκολεύεστε να χρησιμοποιήσετε τις ενδείξεις του περιβάλλοντος για να σας υπενθυμίσουν πώς να κινηθείτε.
Διαβάστε επίσης:
Άνοια: Γιατί μπορούν να την αποφύγουν οι 60ρηδες που σερφάρουν στο internet
Άνοια: Η εφαρμογή που μπορεί να την ανιχνεύσει σε λιγότερο από 5′
