Καρκίνος Μαστού: Ένας εχθρός που μπορεί να νικηθεί

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί μεν να είναι ο συχνότερος τύπος καρκίνου στις γυναίκες του δυτικού κόσμου, αλλά η θνητότητα από τη νόσο έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Υπολογίζεται ότι από το 1989 έως το 2015 η θνητότητα έχει μειωθεί κατά 40%. Το γεγονός αυτό αποδίδεται σε πολλούς παράγοντες, όπως η ευαισθητοποίηση των γυναικών, και στην διάγνωση της νόσου σε πρωιμότερο στάδιο (έγκαιρη διάγνωση). Επίσης σημαντικό ρόλο έχει η καλύτερη γνώση της βιολογίας του καρκίνου του μαστού. Τους παράγοντες συμπληρώνουν οι πιο αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισής του, σε αρχικά στάδια και η φαρμακευτική πρόοδος για την αντιμετώπιση της νόσου.

Η ευαισθητοποίηση των γυναικών για τη νόσο έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, κυρίως, από τα μέσα ενημέρωσης, την Πολιτεία, τους αρμόδιους φορείς και τους ιατρούς.

Τα αίτια της νόσου

Η αιτιολογία του καρκίνου του μαστού δεν έχει διευκρινιστεί πλήρως, αλλά στην εμφάνισή του φαίνεται ότι συμβάλλουν τόσο περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το σωματικό βάρος και η εξωγενής λήψη οιστρογόνων όσο και γενετικοί παράγοντες. Η παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό επιβαρυντικό παράγοντα για την εμφάνιση της νόσου, ειδικότερα στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες.

Τα ύποπτα γονίδια

Τα κρούσματα του καρκίνου μαστού είναι σποραδικά. Υπάρχουν, όμως, σε ποσοστό 5% γενετικοί καρκίνοι του μαστού που φέρουν μεταλλάξεις των ογκογονιδίων BRCA1 και ΒRCA2.

Ο γενετικός έλεγχος για μεταλλάξεις των ογκογονιδίων BRCA1 και BRCA2, που προδιαθέτουν στο σύνδρομο του κληρονομικού καρκίνου μαστών και ωοθηκών, εφαρμόζεται ήδη στην πράξη. Πλήθος άλλων μεταλλάξεων ενοχοποιείται για την εμφάνιση του καρκίνου του μαστού, αλλά ορισμένες από αυτές είναι πολύ σπάνιες και για κάποιες άλλες δεν έχει διευκρινιστεί ο ρόλος τους στον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου.

Προληπτικός έλεγχος σε γυναίκες υψηλού κινδύνου

Στον καρκίνο του μαστού, δεδομένου πως δεν υπάρχει πρωτογενής πρόληψη (π.χ. εμβόλια), γίνονται προσπάθειες από τον ιατρικό κόσμο για ταυτοποίηση των γυναικών υψηλού κινδύνου με στόχο την έγκαιρη διάγνωση της νόσου.

Ο προληπτικός έλεγχος των ασθενών μέσου κινδύνου περιλαμβάνει ετήσιο έλεγχο με ψηφιακή μαστογραφία από την ηλικία των 40 ετών και κλινική εξέταση του μαστού κάθε περίπου τρία χρόνια για γυναίκες ηλικίας μεταξύ 20 και 30 ετών και κάθε χρόνο για γυναίκες ηλικίας 40 ετών και άνω.

Στα άτομα υψηλού κινδύνου για καρκίνο μαστού περιλαμβάνονται γυναίκες:
– Με ατομικό ιστορικό, λοβιακό καρκίνο in situ, άτυπη επιθηλιακή υπερπλασία ή καρκίνο μαστού.
– Ηλικία ≥ 35 έτη και 5ετή πιθανότητα εμφάνισης με διάφορα μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται.
– Πιθανότητα εμφάνισης κατά τη διάρκεια της ζωής της ασθενούς με τη χρήση μαθηματικών μοντέλων.
– Εξαιρετικά πυκνούς μαστούς σε μαστογραφικό έλεγχο.
– Ατομα με γνωστή μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1/BRCA2.
– Με συγγενή α’ βαθμού (γονιός, παιδί, αδελφή, αδελφός) με μετάλλαξη BRCA1/BRCA2.
– Με οικογενή σύνδρομα
– Ατομικό ιστορικό προηγηθείσας ακτινοβολίας θώρακα μεταξύ των ηλικιών 10 και 30 ετών.
– Με θεραπεία λεμφώματος Hodgkin ή αλλογενή μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων.

Ο προληπτικός έλεγχος για τις γυναίκες υψηλού κινδύνου περιλαμβάνει:
α) Κλινική εξέταση κάθε 6-12 μήνες από την ηλικία των 25 ετών ή 10 χρόνια πριν από την ηλικία εμφάνισης καρκίνου μαστού στο νεότερο σε ηλικία συγγενικό πρόσωπο.
β) Ετήσιο έλεγχο με MRI από 25 ετών και προσθήκη ετήσιας μαστογραφίας από τα 30 έτη.
γ) Υπερηχογράφημα μαστών επί αδυναμίας διενέργειας MRI και ως συμπληρωματική εξέταση της μαστογραφίας (πυκνοί μαστοί).

Οι γυναίκες υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου του μαστού (όπως οικογενειακό ιστορικό, γενετική προδιάθεση, ατομικό ιστορικό καρκίνου μαστού) θα πρέπει να συζητούν με τον γιατρό τους για τα οφέλη και τους περιορισμούς της πρωιμότερης έναρξης του ελέγχου με μαστογραφία, της ανάγκης εφαρμογής επιπλέον εξετάσεων (π.χ. μαγνητική τομογραφία) ή και την αύξηση της συχνότητας των εξετάσεων.

Επιπλέον σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα θα πρέπει να συζητούνται τα πιθανά οφέλη της χημειοπροφύλαξης (οιστρογονικός αποκλεισμός – μείωση της πιθανότητας εμφάνισης ορμονοεξαρτώμενου καρκίνου μαστού κατά τουλάχιστον 50% και της προφυλακτικής αμφοτερόπλευρης μαστεκτομής (οδηγεί σε μείωση της πιθανότητας εμφάνισης της νόσου κατά 90%-95%) με ή χωρίς αποκατάσταση.

Μια ιάσιμη νόσος

Ο καρκίνος μαστού πλέον διαγιγνώσκεται σε πολύ αρχικά στάδια και νεότερες ηλικίες, γεγονός που καθιστά τη νόσο ιάσιμη. Η εξέλιξη των διαγνωστικών μεθόδων είναι συνεχής. Η επιστημονική κατάρτιση των ιατρών, η πληθώρα εξειδικευμένων ιατρών, τα διαγνωστικά μέσα (ψηφιακή μαστογραφία, υπερηχογράφημα μαστών και μαγνητική μαστογραφία) έχει οδηγήσει την έγκαιρη διάγνωση της νόσου σχεδόν στο 100%.

Η αντιμετώπιση προϋποθέτει συνεργασία διαφόρων ειδικοτήτων: ακτινολόγου, παθολογοανατόμου, χειρουργού, παθολόγου-ογκολόγου, ακτινοθεραπευτή και άλλων (πλαστικού χειρουργού, ψυχολόγου, γενετιστή).

Οι πληροφορίες από την παθολογοανατομική εξέταση των όγκων των μαστών έχει ως αποτέλεσμα την κατάταξη του καρκίνου του μαστού σε μοριακούς υπότυπους που αποτελούν την επαναστατική νέα στρατηγική αντιμετώπισης της νόσου.

Σε πολύ λίγα χρόνια, ο καρκίνος του μαστού θα αποτελεί ένα απλό καθημερινό νόσημα και καμιά γυναίκα, αν ακολουθεί τους ιατρικούς κανόνες, δεν θα κινδυνεύει από αυτόν.

Οι κανόνες της θεραπείας

Σήμερα γνωρίζοντας άμεσα τον αντίπαλο καθορίζεται η στρατηγική της πλήρους αντιμετώπισης.

Βασικός κανόνας για την επιλογή της θεραπείας αποτελεί η μοριακή ταξινόμηση του νεοπλάσματος και η παρουσία μετάλλαξης των γονιδίων BRCA1/BRCA2.
Η πλειονότητα των καρκίνων του μαστού μοριακά είναι ορμονοευαίσθητοι όγκοι, εκφράζουν δηλαδή υποδοχείς ορμονών. Υπάρχει μοριακός υπότυπος που εκφράζει το ογκογονίδιο Her/2 και υπότυπος χωρίς το ογκογονίδιο Her/2 και ορμόνες, οι τριπλά αρνητικοί καρκίνοι.

Υπάρχουν υπότυποι όπως ο Her/2 και ο τριπλά αρνητικός καρκίνος, όπου πριν από κάθε χειρουργική επέμβαση χορηγούνται στοχευμένα φάρμακα που οδηγούν σε σημαντικού βαθμού εξαφάνιση του προβλήματος και ακολούθως ο χειρουργός παρεμβαίνει και επιβεβαιώνει χειρουργικά το αποτέλεσμα.

Υπάρχουν νέες χειρουργικές τεχνικές που σε βοήθεια με νέα στοχευμένα φάρμακα αποφεύγουν τη μαστεκτομή και διατηρούν τον μαστό σε περιπτώσεις καθυστερημένης διάγνωσης, κυρίως, σε ασθενείς με ορμονοεξαρτώμενους καρκίνους.

Σε κάθε μοριακό υπότυπο υπάρχουν σειρές νέων φαρμάκων που βρέθηκαν λόγω της ραγδαίας εξέλιξης της γνώσης της βιολογικής συμπεριφοράς του καρκίνου μαστού.
Για τους λεγόμενους ορμονοεξαρτώμενους μοριακούς υπότυπους για τους οποίους παλαιότερα υπήρχαν δύο φάρμακα, τώρα υπάρχουν στη φαρμακευτική φαρέτρα τουλάχιστον πέντε, ενώ βρίσκονται υπό δοκιμασία αρκετά ακόμη.

Σε ειδικούς άλλους υπότυπους οι θεραπευτικές σειρές των φαρμάκων έχουν πολλαπλασιαστεί και διερευνώνται νέες σειρές όσο εξελίσσεται η βιολογία του καρκίνου μαστού.

Ενα νέο όπλο η ανοσοθεραπεία έχει ήδη προστεθεί στον καρκίνο μαστού με εξαιρετικά αποτελέσματα επί του παρόντος στον τριπλό αρνητικό καρκίνο στον οποίο δοκιμάζονται με εξαιρετική επιτυχία και νέα φάρμακα.

Πρέπει να τονιστεί ότι τα νέα φάρμακα είναι απόλυτα εξατομικευμένα στοχευμένα, χωρίς παρενέργειες και ότι η φαρμακευτική αγωγή αρχίζει πλέον πολύ νωρίς λόγω της νέας στρατηγικής, με εξαιρετικά αποτελέσματα.

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο τεύχος ν.10 του περιοδικού ygeiamou που κυκλοφόρησε με ΤΟ ΘΕΜΑ το Σάββατο 28/10