*Γράφει ο Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής, Δημήρης Παπαδημητριάδης
Οι άνθρωποι είμαστε από τη φύση μας ενσυναισθητικοί. Νιώθουμε αυθόρμητα πώς είναι να βρισκόμαστε στη θέση κάποιου άλλου, ακόμη κι αν βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου. Με αυτό τον τρόπο, συναισθήματα όπως το άγχος, ο φόβος και η αβοηθητότητα είναι πραγματικά μεταδοτικά. Αυτή η ενσυναίσθηση, ενώ αποτελεί μία υγιή ψυχική δεξιότητα (η απουσία της είναι σύμπτωμα σοβαρών ψυχικών διαταραχών) μας καθιστά ευάλωτους στο επακόλουθο τραύμα.
Έρευνες δείχνουν ότι η έκθεση σε βίαια ειδησεογραφικά γεγονότα μπορεί να εγκαθιστά συμπτώματα παρόμοια με τη διαταραχή μετατραυματικού στρες. Μια μελέτη των Holman και Garfin (2014) διαπίστωσε ότι όσοι καταναλώνουν έξι ή περισσότερες ώρες ενημέρωσης την ημέρα, αναφέρουν μεγαλύτερο στρες ακόμα και από εκείνους που βρίσκονται μέσα στα γεγονότα. Φαίνεται ότι ο εγκέφαλός μας δεν κάνει πάντα διάκριση μεταξύ της εμπειρίας από πρώτο χέρι και των ζωντανών απεικονίσεων στα μέσα ενημέρωσης.
Επιπλέον, τέτοιες ειδήσεις ξυπνούν ιστορικές μνήμες από τη δική μας ιστορία πολέμων και συγκρούσεων. Είναι σαν να ανοίγεις ένα παλιό βιβλίο και να ανακαλύπτεις ότι οι σελίδες του φέρουν ακόμα τη μυρωδιά των γεγονότων του παρελθόντος. Την ίδια στιγμή, η αποσπασματική γνώση της ιστορίας επηρεάζει σημαντικά τις ψυχικές αντιδράσεις μας στα παγκόσμια πράγματα, γιατί είναι δύσκολο με ψυχικούς όρους να αποδεχόμαστε ότι δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις. Στο έδαφος συγκρούσεων όπως αυτή μεταξύ του Ισραήλ και της τρομοκρατικής οργάνωσης Χαμάς από Λωρίδα της Γάζας, η ανεπαρκής ή αφαιρετική κατανόηση της ιστορικής περιπλοκότητας στην περιοχή οδηγεί γρήγορα σε πόλωση.
Αισθανόμαστε υποχρεωμένοι να πάρουμε θέση, από την έμφυτη τάση μας να κατηγοριοποιούμε και να ευθυγραμμίζουμε τον εαυτό μας με μια ομάδα, ένα φαινόμενο γνωστό στην ψυχολογία ως «προκατάληψη εντός ομάδας». Αυτή η πόλωση συνεπάγεται περαιτέρω συναισθηματική φόρτιση, ιδίως όταν υπάρχει διαφωνία μεταξύ φίλων, συγγενών ή συνδέσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά με το ποιος έχει «δίκιο». Είναι σαν να διχαζόμαστε ανάμεσα σε δύο γνωστούς μας που διαφωνούν – οπότε νιώθουμε πίεση να επιλέξουμε πλευρά, ακόμη και ενόσω πληροφορούμαστε ότι λαμβάνουν χώρα φρικαλεότητες και από τις δύο κατευθύνσεις.
Επίσης, η συνεχιζόμενη έκθεση σε δυσάρεστες ειδήσεις είναι δυνατόν να επάγει ψυχικό μούδιασμα, μία ψυχική κατάσταση που εκδηλώνεται όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με προστιθέμενες ποσότητες πόνου. Είναι σαν να ζεις δίπλα σε μια σιδηροδρομική γραμμή. Στην αρχή, ο θόρυβος είναι ενοχλητικός, αλλά με την πάροδο του χρόνου μπορεί να πάψουμε να τον παρατηρούμε. Αυτό είναι γνωστό στην επιστήμη μας ως εξοικείωση και μας οδηγεί να αισθανόμαστε ότι τέτοια γεγονότα είναι αναπόφευκτα ή ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να τα αλλάξουμε.
Η φαινομενική αποστασιοποίηση μπορεί όμως να είναι προβληματική γιατί το ψυχικό μούδιασμα δημιουργεί μεν μία προσωρινή ανακούφιση αλλά μπορεί να αποσυνδέει ορισμένους από εμάς όχι μόνο από τα άσχημα γεγονότα αλλά και από τα δικά μας συναισθήματα, οπότε εισερχόμαστε σε έναν φαύλο κύκλο απάθειας και απόγνωσης και νιώθουμε λιγότερη ευγνωμοσύνη για τη ζωή.
Οι ειδικοί προτείνουμε να προσδιορίζονται περιορισμένες ώρες για την ενημέρωσή μας. Αυτό δε σημαίνει ότι οι ειδήσεις δεν πρέπει να μας αφορούν ή ότι θα κατασκευάσουμε τη δική μας ουτοπία, αλλά ότι χρειάζεται να οριοθετούμε την έκθεση στην αρνητική ειδησεογραφία και να προσπαθούμε να εξισορροπούμε την αρνητική ενημέρωση με θετικό, ενθαρρυντικό περιεχόμενο.
