Στρεπτόκοκκος: Γιατί βρίσκεται στο προσκήνιο το γνωστό μικρόβιο -Τι ανησυχεί ειδικούς και γονείς

Μια ακόμη απώλεια παιδιού στην Ελλάδα, η έκτη από την αρχή του έτους, προστέθηκε την περασμένη εβδομάδα στη θλιβερή λίστα με τους δεκάδες θανάτους ανηλίκων λόγω στρεπτοκοκκικής διεισδυτικής νόσου iGAS που έχουν καταγραφεί κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και σε ευρωπαϊκές χώρες τους τελευταίους μήνες.

Το τραγικό περιστατικό πυροδότησε ευλόγως την ανησυχία των γονιών. Παράλληλα, επανέφερε στην επιστημονική κοινότητα τη συζήτηση για το αποτύπωμα της πανδημίας κορωνοϊού: μειωμένη ανοσία, αλλαγή στην εποχικότητα ιών (στρεπτόκοκκος, αναπνευστικός συγκυτιακός ιός RSV, ιοί της γρίπης), δημιουργία ενός πρόσφορου επιδημιολογικά εδάφους με αλλεπάλληλες ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις.

Με σκοπό να φωτίσει το ιδιαίτερο αυτό πεδίο, το ΘΕΜΑ απευθύνθηκε στην κυρία Αθανασία Λουρίδα, Παιδίατρο-Λοιμωξιολόγο, Διευθύντρια ΕΣΥ της Α’ Παιδιατρικής κλινικής του νοσοκομείου Παίδων «Η Αγία Σοφία» και στον κ. Αθανάσιο Μίχο, καθηγητή Παιδιατρικής-Λοιμωξιολογίας, Α’ Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική του ίδιου νοσοκομείου, θέτοντας τους σχετικά ερωτήματα και προβληματισμούς.

1. Είναι διαφορετικός πλέον ο στρεπτόκοκκος;

Ο στρεπτόκοκκος της ομάδας Α, γνωστός και ως πυογόνος στρεπτόκοκκος ή GAS (Group A Streptococcus) είναι ένα βακτήριο που μπορεί να προκαλέσει διάφορες λοιμώξεις στον άνθρωπο, συνήθως ήπιες αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις πολύ σοβαρές, ακόμη και θανατηφόρες αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα. Ωστόσο, «δεν πρόκειται για διαφορετικό στέλεχος αυτό που κυκλοφορεί. Δεν είναι πιο λοιμογόνος ούτε πιο παθογόνος αυτός ο στρεπτόκοκκος, κι επιπλέον ανταποκρίνεται στα γνωστά αντιβιοτικά» σημειώνει η κυρία Λουρίδα. Το διαφορετικό είναι, σύμφωνα με τον κ. Μίχο, ότι «ο στρεπτόκοκκος μαζί με άλλους ιούς, κυρίως αναπνευστικούς, από το περασμένο φθινόπωρο προκαλούν ένα επιθετικό κύμα λοιμώξεων».

2. Πώς μεταδίδεται;

Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο στρεπτόκοκκος μεταδίδεται μέσω στενής επαφής με ένα μολυσμένο άτομο μέσω του βήχα και του φτερνίσματος ή από μια πληγή. Παράλληλα, ποσοστό 15-20%  του πληθυσμού είναι υγιείς φορείς, καθώς ο στρεπτόκοκος εντοπίζεται στον φάρυγγα ή το δέρμα ή και σε άλλα σημεία, χωρίς όμως να προκαλεί νόσηση. Ο κίνδυνος μετάδοσης είναι πολύ μεγαλύτερος όταν ένα άτομο έχει συμπτώματα.

3. Ποιες ασθένειες προκαλεί;

Ο στρεπτόκοκκος συνήθως προκαλεί λοιμώξεις όπως φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, πυρετό και δερματικό εξάνθημα γνωστό ως οστρακιά, δερματικές λοιμώξεις όπως μολυσματικό κηρίο και σπανιότερα κυτταρίτιδα, δηλαδή φλεγμονή της επιδερμίδας και του υποδόριου λίπους. Η στρεπτοκοκκική διεισδυτική νόσος iGAS που καταγράφηκε εφέτος, δεν ήταν συνήθης. «Η επιδημιολογική επιτήρηση στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε αύξηση και των απλών στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων και των διεισδυτικών λοιμώξεων iGAS. Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες, οι λοιμώξεις από διεισδυτικό στρεπτόκοκκο δεν επιτηρούνταν μέσω του συστήματος υποχρεωτικής δήλωσης νοσημάτων έως και πέρυσι (ξεκίνησε φέτος κατόπιν σχετικής οδηγίας του ΕΟΔΥ), οπότε δεν είναι εύκολο να αξιολογήσει κάποιος εάν οι έξι θάνατοι σε ένα εξάμηνο είναι υψηλός ή χαμηλός αριθμός. Είναι σαφής όμως εφέτος η αύξηση στις απλές στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις. Όπως και στις μορφές της διευσδυτικής λοίμωξης. Στο νοσοκομείο Παίδων Αγία Σοφία καταγράφονται  δύο θανατηφόρες λοιμώξεις iGAS κατ έτος» λέει ο κ. Μίχος.

4. Τι άλλο είναι γνωστό για τη διεισδυτική λοίμωξη iGAS;

Αυτή η λοίμωξη προκαλείται όταν ο στρεπτόκοκκος μεταφερθεί σε μέρη του σώματος όπου κανονικά δεν ανιχνεύεται, όπως στους πνεύμονες ή αλλού μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. Η μετάβαση αυτή μπορεί να γίνει γρήγορα και να είναι ραγδαία η επιδείνωση της υγείας του παιδιού. Σε αυτές τις σπάνιες περιπτώσεις η λοίμωξη από iGAS μπορεί να εκδηλωθεί ως βακτηριαιμία, πνευμονία, μόλυνση του δέρματος και των οστών, μηνιγγίτιδα, κυτταρίτιδα, οστεομυελίτιδα, νεκρωτική απονευρωσίτιδα, στρεπτοκοκκικό τοξικό shock.
«Οι ιογενείς λοιμώξεις, ιδίως η γρίπη και η ανεμευλογιά, αποτελούν προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση στρεπτοκοκκικής διεισδυτικής λοίμωξης στα παιδιά. Μάλιστα, χάρη στον εμβολιασμό έναντι της ανεμευλογιάς μειώθηκαν στη χώρα μας οι λοιμώξεις iGAS, που προκαλούνταν μετά τη νόσηση με ανεμευλογιά» εξηγεί η κυρία Λουρίδα.

5. Πώς γίνεται η διάγνωση;

Υπάρχουν διάφορες εξετάσεις για τη διάγνωση της λοίμωξης από τον στρεπτόκοκκο ανάλογα με την κλινική εικόνα του ασθενούς. Για παράδειγμα, η στρεπτοκοκκική φαρυγγοαμυγδαλίτιδα μπορεί να διαγνωσθεί με καλλιέργεια φαρυγγικού επιχρίσματος, ενώ πλέον υπάρχουν και ταχεία τεστ ανίχνευσης του αντιγόνου του στρεπτοκόκκου. Ωστόσο, οι ειδικοί τονίζουν ότι η διαδικασία του ελέγχου ξεκινά από τον παιδίατρο και όχι από τους γονείς που σπεύδουν να ελέγξουν μόνοι τους με strep test αν υπάρχει στρεπτόκοκκος. «Ο έλεγχος γίνεται στη βάση των συμπτωμάτων του παιδιού που θα αξιολογηθούν από τον γιατρό. Το θετικό τεστ δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το παιδί έχει λοίμωξη και ότι κατ’ επέκταση χρειάζεται αντιβίωση» τονίζει ο καθηγητής.

6. Δεν αποκτάται ανοσία;

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης από τον στρεπτόκοκκο ομάδας Α, συνεπώς ούτε και ανοσία διά του εμβολιασμού. Σημειωτέον, ότι υπάρχουν κάποια εμβόλια υπό μελέτη έναντι του βακτηρίου. Επίσης, ούτε η λοίμωξη από στρεπτόκοκκο αφήνει ανοσία, δηλαδή ο οργανισμός μπορεί να προσβληθεί και να ξαναπροσβληθεί από στρεπτόκοκκο.

7. Ποιοι είναι πιο ευάλωτοι και κινδυνεύουν περισσότερο;

Οποιοσδήποτε μπορεί να νοσήσει από στρεπτοκοκκική λοίμωξη. Ωστόσο, πιο ευάλωτοι στο βακτήριο είναι τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι άνθρωποι με χρόνια νοσήματα και όσοι διαβιούν σε κακές συνθήκες υγιεινής και σε συνθήκες συγχρωτισμού. Ό,τι δηλαδή ισχύει και για άλλες λοιμώξεις, ιογενείς ή βακτηριακές.

8. Πότε πρέπει να αναζητηθεί γιατρός;

Οι λοιμώξεις από στρεπτόκοκκο προκαλούν διάφορα συμπτώματα όπως πονόλαιμο, πυρετό, ρίγη και μυϊκούς πόνους. «Εφόσον το παιδί εμφανίζει αδιαθεσία, η επικοινωνία με τον γιατρό θα πρέπει να είναι άμεση. Έντονα, μη συνήθη συμπτώματα οδηγούν αμέσως στον γιατρό ή σε νοσοκομείο, ανεξαρτήτως της ώρας εκδήλωσής τους» αναφέρει ο κ. Μίχος. Ενδεικτικά, μπορεί για παράδειγμα τα συμπτώματα του παιδιού να μην παρουσιάζουν βελτίωση, παρά τη χορήγηση αντιβίωσης, το παιδί να τρώει λιγότερο από το κανονικό, να έχει σημάδια αφυδάτωσης, να είναι εξαντλημένο ή ευερέθιστο.