Ένα νέο επιδημικό κύμα κορωνοϊού αντιμετωπίζουν οι αμερικανικές υγειονομικές αρχές λόγω του στελέχους XBB.1.5 της παραλλαγής Omicron, την ώρα που η κατάσταση μοιάζει ανεξέλεγκτη και στην αφετηρία της πανδημίας, την Κίνα.
Σύμφωνα με τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), κατά την τελευταία εβδομάδα του Δεκεμβρίου του 2022 αναλογούσε στο 40,5% των νέων κρουσμάτων που είχαν αναλυθεί και στο 75% αυτών που αφορούσαν τις βορειοανατολικές περιοχές των ΗΠΑ. Στο Ηνωμένο Βασίλειο οι υγειονομικές αρχές έχουν τεθεί σε ετοιμότητα καθώς αναλογεί ήδη στο 4% των νέων κρουσμάτων της λοίμωξης Covid-19.
Το στέλεχος XBB.1.5 ανήκει στην οικογένεια των στελεχών της μετάλλαξης Omicron και θεωρείται «στενός συγγενής» του XBB, που το περασμένο φθινόπωρο είχε εξαπλωθεί κυρίως στην Ινδία και τη Σιγκαπούρη. Τον περασμένο Δεκέμβριο μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Cell κατέληγε στο συμπέρασμα ότι το στέλεχος XBB είναι ικανότερο ως προς την εισβολή στον ανθρώπινο οργανισμό κάμπτοντας τις αντιστάσεις του ανοσοποιητικού συστήματος που έχουν οικοδομηθεί από τον εμβολιασμό και το ιστορικό νόσησης, συγκριτικά πάντα με τις άλλες γνωστές μεταλλάξεις. Αυτό, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αυξάνει τον κίνδυνο επαναλοίμωξης αν και δεν φαίνεται να προκαλεί σοβαρότερη νόσηση από τα άλλα στελέχη.
Μαζί λοιπόν με την μεγάλη ικανότητά του να παρακάμπτει το ανοσοποιητικό, το νέο στέλεχος XBB.1.5 φαίνεται να είναι πιο μεταδοτικό χάρη σε κάποιες βασικές μεταλλάξεις που κουβαλάει από τα στάδια εξέλιξης του κορωνοϊού. Οι τροποποιήσεις αυτές είναι που κάνουν τους επιστήμονες να ανησυχούν για ένα νέο επιδημικό κύμα τον φετινό χειμώνα, λόγω και της χαμηλής προσέλευσης των πολιτών για τις αναμνηστικές δόσεις και της γενικότερης χαλάρωσης των μέτρων αποτροπής της εξάπλωσης του κορωνοϊού παγκοσμίως.
Το στέλεχος XBB.1.5 φέρει μια ασυνήθιστη μετάλλαξη, την F486P, που το βοηθά να εξαπλώνεται. Η μετάλλαξη αλλάζει τμήμα του ιού που πολλά αντισώματα από τον εμβολιασμό ή την προηγούμενη μόλυνση, στοχεύουν. Η αλλαγή αυτή καθιστά τα αντισώματα λιγότερο αποτελεσματικά στην εξουδετέρωση του ιού. Η μητρική παραλλαγή, XBB, έχει διαφορετική μετάλλαξη στην ίδια θέση. Αυτό κάνει το XBB καλό και στην αποφυγή της άμυνας του ανοσοποιητικού, αλλά η μετάλλαξη έχει ένα κόστος: ο ιός δεν μπορεί να προσκολληθεί στα ανθρώπινα κύτταρα τόσο αποτελεσματικά, επομένως ο ιός είναι στην πραγματικότητα λιγότερο μολυσματικός. Το παρακλάδι XBB.1.5 δεν έχει τέτοιο μειονέκτημα: η μετάλλαξη F486P του επιτρέπει να αποφεύγει τα αντισώματα χωρίς να διακυβεύεται το πόσο καλά προσκολλάται στα ανθρώπινα κύτταρα. Στην πραγματικότητα, τα δεσμεύει ακόμη πιο έντονα από το XBB, αυξάνοντας τη μολυσματικότητά του. «Η μετάλλαξη μπορεί να δώσει αυτή την ανοσολογική διαφυγή χωρίς το κόστος της μολυσματικότητας και γι’ αυτό είναι τόσο επιτυχημένη», λέει ο Ravi Gupta, καθηγητής Κλινικής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Cambridge.
Το στέλεχος XBB.1.5 που ξεκίνησε τον περασμένο Οκτώβριο από την Πολιτεία της Νέας Υόρκης και στα τέλη Δεκεμβρίου ο αριθμός των κρουσμάτων λόγω του συγκεκριμένου στελέχους στις ΗΠΑ είχε διπλασιαστεί σε μια μόλις εβδομάδα. Τώρα αναλογεί στο 40% όλων των λοιμώξεων Covid-19 που χρειάζονται νοσηλεία στη Νέα Υόρκη. Σύμφωνα με επιδημιολογικές εκτιμήσεις, το XBB.1.5 εξαπλώνεται με διπλάσιο ρυθμό από το στέλεχος BQ.1.1 που επί του παρόντος είναι το κυρίαρχο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Βρετανοί ερευνητές που αναλύουν δείγματα από κρούσματα Covid-19 έχουν ήδη εντοπίσει το XBB.1.5 και υποστηρίζουν ότι αναλογεί στο 4% τουλάχιστον των δειγμάτων που αναλύουν.
Τα εμβόλια προστατεύουν από το νέο στέλεχος;
Στο καίριο αυτό ερώτημα που ταλανίζει όσους δεν έχουν ακόμα κάνει την αναμνηστική δόση του εμβολίου για την πρόληψη της Covid-19, οι επιστήμονες σπεύδουν να απαντήσουν ότι τα στοιχεία είναι ελλιπή και μπορούμε να βασιστούμε μόνο στα στοιχεία που αφορούν το συγγενικό στέλεχος XBB. Δεδομένα που δημοσιεύθηκαν στο New England Journal of Medicine και αφορούν σε μικρό αριθμό ανθρώπων, δείχνουν ότι ενώ το XBB είναι πιο διεισδυτικό από τα προηγούμενα στελέχη, οι άνθρωποι που έχουν λάβει το επικαιροποιημένο εμβόλιο έχουν καλύτερη προστασία από εκείνους που δεν έχουν λάβει το εν λόγω εμβόλιο. Πάντως, μόλις το 15% των ατόμων 5 ετών και άνω στις ΗΠΑ έχουν λάβει το επικαιροποιημένο εμβόλιο, σύμφωνα με τα CDC, γεγονός που πρακτικά σημαίνει ότι πολλοί άνθρωποι παραμένουν απροστάτευτοι.
Στην Ελλάδα σύμφωνα με αναρτημένα στοιχεία στο emvolio.gov.gr έως την 29η Δεκεμβρίου είχαν πραγματοποιηθεί περισσότεροι από 7.038.000 εμβολιασμοί αναμνηστικής δόσης.
Κατά πόσο τα μονοκλωνικά αντισώματα είναι αποτελεσματικά έναντι του XBB.1.5 είναι επίσης ένα καίριο ερώτημα που τίθεται από πολλούς. Το φθινόπωρο του 2022 να θυμίσουμε ότι οι αμερικανικές ομοσπονδιακές υγειονομικές αρχές παραδέχθηκαν ότι κάποια από τα σκευάσματα μονοκλωνικών αντισωμάτων δεν ήταν αποτελεσματικά έναντι των νέων στελεχών του κορωνοϊού, γεγονός ιδιαίτερα ανησυχητικό για ανοσοκατασταλμένους ασθενείς, για τους οποίους ούτως ή άλλως τα εμβόλια προσφέρουν περιορισμένη προστασία και τα μονοκλωνικά αντισώματα έχουν προταθεί ως εναλλακτική λύση. Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Cell καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι θεραπείες με μονοκλωνικά αντισώματα δεν είναι αποτελεσματικές έναντι του στελέχους XBB γεγονός που μπορεί να ισχύει και για το συγγενικό στέλεχος XBB.1.5, χωρίς ωστόσο ακόμα να υπάρχει σαφής απάντηση.
Τέλος, κατά πόσο το XBB.1.5 μπορεί να προκαλέσει σε ένα νέο κύμα κρουσμάτων Long Covid ασθενών, στοιχεία που αφορούν γενικότερα την παραλλαγή Omicron και τα προηγούμενα στελέχη της έχουν δείξει ότι είναι λιγότερο πιθανό να προκαλέσουν μακρά νόησης από την παραλλαγή Δέλτα. Αλλά αν το XBB.1.5 εξαπλωθεί τελικά σε όλη την υφήλιο, θεωρείται αναμενόμενο ένα μικρό ποσοστό ασθενών να εκδηλώσει συμπτώματα μακράς νόσησης άρα να έχουμε ένα νέο κύμα ασθενών Long Covid.
Σε κάθε περίπτωση οι επιστήμονες υπενθυμίζουν ότι ο καλύτερος τρόπος προστασίας είναι αφενός ο εμβολιασμός αφετέρου η τήρηση των μέτρων αυτοπροστασίας (μάσκα, αποφυγή συγχρωτισμού, καλή υγιεινή χεριών, αερισμός κλειστών χώρων) .
Διαβάστε επίσης
Κορωνοϊός: Δεν υπάρχει μεγάλος κίνδυνος από την Κίνα, λέει ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ
Παγώνη: Διαχειρίσιμη η κατάσταση στα νοσοκομεία, δεν έχουμε κάτι καινούργιο για κάποιο στέλεχος
