Οι βασικές αιτίες που προκαλούν την νευρική ανορεξία είναι άγνωστες και επικεντρώνονται κυρίως σε ψυχολογικούς παράγοντες, οι οποίοι κατ’ επέκταση επηρεάζουν και επηρεάζονται από κοινωνικά, πολιτιστικά και βιολογικά στοιχεία.
Ο ανορεξικός έφηβος συνήθως προέρχεται από μια οικογένεια δυσλειτουργική, με γονείς υπερπροστατευτικούς, ελεγκτικούς που έχουν υψηλές προσδοκίες από εκείνον αλλά και από τον εαυτό τους. Θέλουν τα παιδιά τους να είναι επιτυχημένα και τους το υπενθυμίζουν συχνά, χωρίς όμως οι ίδιοι να μπορούν να τα στηρίξουν συναισθηματικά στις τυχόν δυσκολίες που αναδύονται στην προσπάθειά τους. Είναι γονείς με κύριο χαρακτηριστικό την ακαμψία στις αλλαγές και την αδυναμία να τις διαχειριστούν. Δεν αντιλαμβάνονται τη μετακίνηση του παιδιού στην εφηβεία, με αποτέλεσμα η συμπεριφορά τους απέναντί του να παραμένει μια σχέση εξάρτησης, όπου ο έφηβος δεν έχει την δυνατότητα να αποφασίσει για τον εαυτό του και την ζωή του.
Έτσι ο έφηβος αποφασίζει να πάρει τον έλεγχο του σώματός του διορθώνοντας ό,τι δεν του αρέσει. Κυρίως αυτό συμβαίνει όταν η εξωτερική πραγματικότητα, μετά από κάποια αποτυχία, τού επισημαίνει πως είναι ανεπαρκής. Η αυτοεκτίμηση του ανορεκτικού εφήβου είναι κατά κανόνα πολύ εύθραυστη, καθώς πάντα προσπαθεί για τους άλλους και είναι το «καλό παιδί» της οικογένειας, αυτό που δεν δημιουργεί συγκρούσεις. Δεν εκδηλώνει τα συναισθήματά του, είναι τελειοθηρικό άτομο αλλά εύκολα απογοητεύεται και παραιτείται από κάθε προσπάθεια.
Η πολύ χαμηλή αυτοεκτίμηση, η εύκολη παραίτηση, η απομόνωση και η σιωπή, καθώς και η συνεχής ενασχόληση με την εξωτερική του εμφάνιση και την διατροφή είναι τα πρώτα συμπτώματα που θεωρητικά θα μπορούσε να αναγνωρίσει ένας γονιός. Πρέπει, όμως, εδώ να τονιστεί ότι αυτά τα συμπτώματα αποτελούν κύρια στοιχεία της εφηβικής περιόδου και για κανένα λόγο δεν σημαίνει ότι είναι πάντα προπομποί νευρικής ανορεξίας.
Το πώς θα εξελιχθούν αυτά τα συμπτώματα εξαρτάται καθαρά από τη δομή επικοινωνίας, την κουλτούρα και τα συναισθηματικά χαρακτηριστικά της οικογένειάς του.
Στις λειτουργικές οικογένειες, αυτές που αφουγκράζονται τις προσωπικές τους ανάγκες αλλά και τις ανάγκες των υπόλοιπων μελών και τις αποδέχονται, που επικοινωνούν μεταξύ τους ακόμα και μέσα από συγκρούσεις και προσαρμόζονται στις αλλαγές, τα παραπάνω συμπτώματα αξιολογούνται έγκαιρα και τα μέλη συναποφασίζουν πως θα τα διαχειριστούν (μόνοι τους ή με την βοήθεια κάποιου ειδικού).
Στις δυσλειτουργικές οικογένειες τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Η αντίσταση στην αλλαγή, που προέρχεται από τον φόβο της απώλειας του ελέγχου και της αποκτημένης ισορροπίας της οικογένειας, απαιτεί δυστυχώς πιο δυνατά στοιχεία για να ευαισθητοποιηθούν οι γονείς. Γι’ αυτό πολύ συχνά βλέπουμε στις οικογένειες με ανορεξικό έφηβο να αντιλαμβάνονται το πρόβλημα όταν η κατάσταση έχει προχωρήσει πολύ και χρειάζεται ιατρική παρέμβαση. Μια τέτοια κατάσταση περιλαμβάνει ακραία απώλεια βάρους, μη φυσιολογικές τιμές στις εξετάσεις αίματος, ανεξήγητη κούραση, λιποθυμίες, δυσκολία στον ύπνο, κοινωνική απόσυρση και καταθλιπτικά συμπτώματα, άρνηση για φαγητό…
Όποιο και να είναι όμως το πρόβλημα, είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι η νευρική ανορεξία ενός έφηβου αφορά όλη την οικογένεια. Ξεκινάει με ελαφριά συμπτώματα, σαν καμπανάκι που επισημαίνει ότι το οικογενειακό σύστημα δεν τα βγάζει πέρα λειτουργικά και εξελίσσεται σε τεράστια καμπάνα, όταν το καμπανάκι δεν εισακουστεί.
