Ολόκληρο το άρθρο του Αθανάσιου Σκουτέλη*:
«Το τελευταίο διάστημα, με την πανδημία του COVID-19, σχεδόν όλος ο μη-ιατρικός πληθυσμός είχε την ευρύτερη δυνατή πληροφόρηση σχετικά με τα είδη, τρόπο παρασκευής, μηχανισμούς, κλινικές μελέτες, παρενέργειες και οτιδήποτε άλλο σχετικό με τα εμβόλια και τους εμβολιασμούς. Αυτη η υπερπληροφόρηση οδήγησε (όπως ήταν αναμενόμενο) σε παραπληροφόρηση με αποτέλεσμα οι έννοιες «εμβόλιο» κι «εμβολιασμός» να μπούν στο μικροσκόπιο (και στόχαστρο) της δημόσιας κριτικής και αμφισβήτησης.
Τα εμβόλια, ξαφνικα, μεταμορφώθηκαν απο πολύτιμο δώρο της επιστήμης σε κάτι που έπρεπε να το αντιμετωπίζουμε με σκεπτικισμό. Ξεχάσαμε, ξαφνικά, οτι τα εμβόλια είναι απο τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της ιατρικής. Ξεχάσαμε, επίσης, οτι τα εμβόλια είναι απο τις πιο αποτελεσματικές, αποδοτικές και οικονομικές παρεμβάσεις Δημόσιας Υγείας, προλαβαίνοντας 3 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο.
Είναι γνωστό ότι τα τελευταία εκατό χρόνια το προσδόκιμο επιβίωσης παγκοσμίως διπλασιάστηκε από τα 40 στα 80 έτη, ενώ στις δυτικές χώρες και στην Ιαπωνία πλησιάζει τα 85 έτη. Πολλοί παράγοντες όπως η βελτίωση συνθηκών διαβίωσης, η μείωση της περιγεννητικής θνησιμότητας και η ανάπτυξη των αντιβιοτικών συνετέλεσαν σε αυτό. Όμως οι δυο σπουδαιότεροι παράγοντες με βάση τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας είναι η πρόσβαση όλο και περισσότερων ανθρώπων σε καθαρό πόσιμο νερό και η ανάπτυξη και διάδοση των εμβολίων.
Τα εμβόλια είναι από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις της ιατρικής και της επιστήμης γενικότερα. Πατέρας του εμβολιασμού θεωρείται ο Άγγλος ιατρός Edward Jenner, ο οποίος το 1796 επίσημα εφάρμοσε τη μέθοδο του δαμαλισμού για την πρόληψη της ευλογιάς. Αυτό που έκανε ήταν να παίρνει πύον από τις πληγές ασθενών που έπασχαν από δαμαλίτιδα, νόσο συγγενή της ευλογιάς αλλά ήπια, και να το ακουμπά σε πληγές (σκαριφισμός) υγιών ατόμων. Τα τελευταία αρρώσταιναν από δαμαλίτιδα αλλά πλέον δεν προσβάλλονταν από την ευλογιά. Η μέθοδός του αρχικά κατακρίθηκε έντονα από συναδέλφους του και τον κλήρο όμως προοδευτικά αναγνωρίστηκε και αποτέλεσε τη βάση των εμβολιασμών.
Αυτό που δεν είναι ευρύτερα γνωστό είναι ότι 80 χρόνια πριν τον Jenner δύο Έλληνες ιατροί , ο Εμμανουήλ Τιμόνης και ο Ιάκωβος Πυλαρινός είχαν δημοσιεύσει ανάλογα αποτελέσματα σε ιατρικά περιοδικά της εποχής τους, ενώ ο Πυλαρινός εφάρμοζε τον δαμαλισμό στην Κωνσταντινούπολη από το 1701.
Εμβολιασμός λοιπόν είναι η χορήγηση ενός εμβολίου και έχει ως στόχο την ενεργοποίηση της ανοσίας του οργανισμού και με αυτό τον τρόπο την παραγωγη αντισωματων για πρόληψη της ασθένειας που προκαλείται από τον παθογόνο μικροοργανισμό. Ως εμβόλιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο παθογόνος μικροοργανισμός (αδρανοποιημένος, νεκρός ή εξασθενημένος ), κάποια τοξίνη του μικροοργανισμού, πρωτεΐνες, υδατάνθρακες ή το γενετικό του υλικό.
Στόχος των εμβολιασμών είναι η προφύλαξη του ατόμου από τον λοιμώδη παράγοντα και η βελτίωση της ποιότητας της ζωής του. Ταυτόχρονα όμως τα εμβόλια δημιουργούν το λεγόμενο τείχος ανοσίας μέσα στην κοινότητα με αποτέλεσμα τη συνολική μείωση των θανάτων , των νοσηλειών, της χρήσης αντιβιοτικών και της ανάπτυξης πολυανθεκτικών στελεχών, της απώλειας εργατοωρών και της πίεσης που ασκείται στα συστήματα υγείας. Για να επιτευχθεί το τείχος ανοσίας σε έναν πληθυσμό πρέπει να εμβολιαστεί περίπου το 70% των ατόμων του πληθυσμού (το ποσοστό αυτό ποικίλλει ευρέως) που θα προστατεύσει παράλληλα και το υπόλοιπο ανεμβολίαστο 30%.
Τα εμβόλια άλλαξαν το τοπίο της υγείας τον 20ο αιώνα. Νόσοι με μεγάλη μεταδοτικότητα και θνησιμότητα δεν αποτελούν φόβητρο όπως παλαιότερα. Η ευλογιά που σκότωνε 5.000.000 άτομα ετησίως εξαλείφθηκε επισήμως το 1980. Η πολιομυελίτιδα που προκαλεί 350.000 παραλύσεις ετησίως εξαλείφθηκε από την Ευρώπη το 2002, ενώ παγκοσμίως είναι επιδημική μόνο στο Πακιστάν και στο Σουδάν. Η διφθερίτιδα που σκότωνε πολλά παιδιά σχολικής ηλικίας δεν υπάρχει πλέον στη δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Η ερυθρά που προκαλούσε εκ γενετής ελλείματα και νοητική υστέρηση σε 20.000 νεογνά ετησίως έχει σχεδόν μηδενιστεί. Για την ιλαρά, με τα 130.000.000 περιστατικά ετησίως, έχει τεθεί ως στόχος να εξαληφθεί από την Ευρώπη έως το 2030. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, του στοματοφάρυγγα και του πρωκτού που οφείλονται στον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), τώρα πια με το εμβόλιο προλαμβάνονται. Πλήθος ασθενειών παιδιών και ενηλίκων ( μηνιγγίτιδα,πνευμονία,γρίπη,τέτανος, ηπατίτιδα κ.α. ) αντιμετωπίζονται με τα εμβόλια οριστικά.
Οχι πολλά χρόνια πριν, ο εμβολιασμός ήταν σχεδόν αποκλειστικό αντικείμενο των παιδιάτρων. Τα τελευταία όμως χρόνια όλα τα προγράμματα εμβολιασμών εχουν επεκταθεί σημαντικά στους ενήλικες και στις ειδικές ομάδες πληθυσμού (πχ ανοσοκατεσταλμένα άτομα).
Τα εμβόλια είναι από τα πιο ασφαλή «φάρμακα». Βασίζονται σε κλινικές μελέτες που περιλαμβάνουν χιλιάδες άτομα ,ενώ οργανισμοί σε εθνικό και διεθνές επίπεδο τα αξιολογούν συνεχώς για την ποιότητα, την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Έχουν δε το χαρακτηριστικό της πολύ χαμηλής τιμής σε σχέση με το όφελος που παρέχουν μακροπρόθεσμα, συγκριτικά με άλλες παρεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας (π.χ. αντικαπνιστική εκστρατεία, χλωρίωση νερού, διαφήμιση για ζώνες ασφαλείας).
Παρά τα τεράστια οφέλη τους για τον άνθρωπο τα εμβόλια έχουν να αντιμετωπίσουν ένα αντιεμβολιαστικό κίνημα που εξαπλώνεται μέσα από τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας παρ’ ό,τι έχουν καταρριφθεί επιστημονικά όλες οι απόψεις που ενοχοποιούσαν τα εμβόλια. Το MMR δε συνδέεται με αυτισμό, τα εμβόλια δεν περιέχουν υδράργυρο ή αλουμίνιο σε τοξικές δόσεις, το εμβόλιο για τον HPV δεν αυξάνει την πιθανότητα αυτοανοσίας, τα εμβόλια δεν εξασθενούν ούτε υπερδιεγείρουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Θεωρητικά, ενα βρέφος μπορεί να δεχτεί και να απαντήσει ταυτόχρονα σε 11.000 αντιγόνα που ακόμη και αν χορηγηθουν όλα μαζι, χρησιμοποιείται μόνο το 0,1% του ανοσιακού συστήματος. Η επιδημία από τον SARS-CoV-2 ήρθε να αναζωπυρώσει τις συζητήσεις αυτές.
Τα εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 φτιάχτηκαν γρήγορα αλλά όχι βιαστικά και, βέβαια, με κανέναν τρόπο σε βάρος της ασφάλειας. Πάνω από 100.000 εθελοντές συνολικά συμμετείχαν στις μελέτες και τα βήματα έγκρισης από τις αρμόδιες αρχές ακολουθήθηκαν με βάση τους κανονισμούς ενώ στην πράξη έχουν χορηγηθεί σε εκατοντάδες εκατομμυρια άτομα.
Τα εμβόλια έχουν σώσει και σώζουν ζωές και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής μας. Αυτό δεν το ξεχνάμε ποτέ. Επιπλέον, το Ελληνικό Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών παιδιών και ενηλίκων είναι απο τα πιο σύγχρονα και «γενναιόδωρα» προγράμματα. Είναι απόλυτα εναρμονισμένο με τις Ευρωπαικές και διεθνείς οδηγίες και επικαιροποιείται κάθε χρόνο. Ας το «εκμεταλλευτούμε» χωρίς μεμψιμοιρίες και προκαταλήψεις!».
* Ο Αθανάσιος Σκουτέλης είναι Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Β’Παθολογικής-Λοιμωξιολογικής Κλινικής, στο Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ
** Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμιά ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
