Ολόκληρο το άρθρο της Μαρίας Θεοδωρίδου*:
«Οι εμβολιασμοί αποτελούν μία από τις πιο επιτυχείς και οικονομικά αποδοτικές παρεμβάσεις προστασίας της υγείας. Η χορήγηση των εμβολίων γίνεται με βάση το Εθνικό Πρόγραμμα που έχει κάθε χώρα, στο πλαίσιο της συνολικής πολιτικής της Υγείας. Στην Ελλάδα, όπως και σε όλες τις χώρες τις Ευρώπης, το πρόγραμμα και οι συστάσεις των εμβολιασμών διαμορφώνονται από ειδική επιτροπή εμπειρογνωμόνων (National Immunization Technical Advisory Groups, NITAGS) σύμφωνα με τα σύγχρονα επιδημιολογικά και επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα, την οικονομική αξιολόγηση και τις κατευθυντήριες οδηγίες διεθνών οργανισμών όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC). O ρόλος της Επιτροπής είναι συμβουλευτικός και τα εμβόλια χορηγούνται δωρεάν σε όλους τους πολίτες ανεξάρτητα από την οικονομική και ασφαλιστική τους κατάσταση.
Το πρόγραμμα των εμβολιασμών επικαιροποιείται περιοδικά λόγω των μεταβολών της επιδημιολογίας, της απόκτησης νέων γνώσεων σχετικά με τη διάρκεια της ανοσίας που προσφέρει κάθε εμβόλιο, με επακόλουθο την αλλαγή του δοσολογικού σχήματος, της αντικατάστασης παλαιότερης τεχνολογίας εμβολίων με νεότερα, της δημιουργίας νέων εμβολίων, της κατάργησης παλαιών, όπως και της διαφοροποίησης συστάσεων εμβολιασμού κ.ά. Η δυναμική αυτή εξέλιξη καταγράφεται στο πρόγραμμα εμβολιασμών της χώρας μας τις τελευταίες δεκαετίες. Ενδεικτικά πρέπει να αναφερθεί η κατάργηση του εμβολιασμού κατά της ευλογιάς (δαμαλισμός) λόγω της παγκόσμιας εκκρίζωσης της νόσου το 1980. Η αντικατάσταση του ολοκυτταρικού εμβολίου του κοκκύτη από νεότερης τεχνολογίας ακυτταρικό εμβόλιο, για ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων ενεργειών.
Η αντικατάσταση του εμβολίου της πολιομυελίτιδας με ζώντες εξασθενημένους ιούς (εμβόλιο Sabin) με το αδρανοποιημένο εμβόλιο (εμβόλιο Salk) ΙPV (Inactivated Polio Vaccine), με στόχο την αποφυγή της σπάνιας ανεπιθύμητης ενέργειας, νόσου εξ εμβολίου, σε περίοδο όμως όπου η πολιομυελίτις έχει εξαλειφθεί από χώρες και ηπείρους. Σταδιακά με την πρόοδο της βιοτεχνολογίας προστίθενται κι άλλα εμβόλια για την πρόληψη ιογενών και μικροβιακών λοιμώξεων, όπως της ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας, ηπατίτιδας Α & Β, αιμοφίλου ινφλουέντας τύπου β (Ηib), μηνιγγιτιδόκοκκου, πνευμονιόκοκκου, ανεμευλογιάς, ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV), γρίπης, ροταϊών.
Ο μεγάλος αριθμός των αντιγόνων, των παθογόνων μικροοργανισμών που συνιστούν τα εμβόλια υπαγόρευσε και την ανάγκη της δημιουργίας των πολυδύναμων εμβολίων που περιλαμβάνουν 4, 6 – 13 διαφορετικά αντιγόνα, ώστε η χορήγηση να γίνει πιο απλή και η συμμόρφωση στους εμβολιασμούς πιο αποτελεσματική. Το χρονοδιάγραμμα της χώρας μας αριθμεί 20 διαφορετικά εμβόλια και συγκαταλέγεται στα πιο πλήρη προγράμματα εμβολιασμού, παιδιών και εφήβων, συγκριτικά με άλλων χωρών, όπως και ειδικών ομάδων πληθυσμού και επαγγελματιών υγείας. Ο κύριος στόχος των προγραμμάτων είναι τα δωρεάν εμβόλια να φτάσουν στους αποδέκτες τους στον κατάλληλο χρόνο και να χορηγηθούν σύμφωνα με τις συστάσεις.
Η επίτευξη υψηλής εμβολιαστικής κάλυψης (Vaccine Coverage, VC), δηλαδή το υψηλό ποσοστό πληθυσμού που έχει ανοσοποιηθεί έναντι λοιμώδους νοσήματος αποτελεί πολύτιμο δείκτη αξιολόγησης των αναγκών για εμβολιασμό του πληθυσμού, μέτρησης της αποτελεσματικότητας των προγραμμάτων εμβολιασμού, αναγνώρισης των αδυναμιών του προγράμματος και εκτίμησης της πρόσβασης ενός πληθυσμού στις υπηρεσίες Δημόσιας Υγείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι όσο πιο μεταδοτικό είναι ένα νόσημα τόσο υψηλότερη εμβολιαστική κάλυψη απαιτείται για τη δημιουργία συλλογικής ανοσίας (ανοσίας αγέλης, τείχους ανοσίας). Παράδειγμα η ιλαρά, όπου η ανοσία του πληθυσμού πρέπει να υπερβαίνει το 95%.
Η εμβολιαστική κάλυψη (VC) στη χώρα μας για τα εμβόλια διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτου και πολιομυελίτιδας, όπως και για την πρώτη δόση ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας (MMR) είναι υψηλή >95%, ενώ σημειώνεται μειωμένη κάλυψη στη χορήγηση της δεύτερης δόσης του MMR (83%). Τα στοιχεία που αναφέρθηκαν προέρχονται μέχρι σήμερα από μεμονωμένες πληθυσμιακές μελέτες των εμβολίων που καταγράφονται από τα βιβλιάρια Υγείας. Η μεθοδολογία αυτή υστερεί στη δυνατότητα πλήρους καταγραφής.
Είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι με πρόσφατο νόμο (4917/2022) με ισχύ από 31/3/2022 θεσμοθετήθηκε και ήδη εφαρμόζεται με τη συνεργασία του υπουργείου Υγείας, της ΗΔΙΚΑ (Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Κοινωνικής Ασφάλισης) και του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, η εφαρμογή του Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμού Παιδιών και Εφήβων (Immunization registry). Η ηλεκτρονική καταγραφή των εμβολίων θα είναι σε πολλά θέματα χρήσιμη. Θα διασφαλίσει τη βέλτιστη παροχή ιατρικών υπηρεσιών, θα συμβάλει στη διαμόρφωση πολιτικών υγείας για την καταπολέμηση νόσων και θα επιτρέψει την εκτίμηση δεικτών εμβολιαστικής κάλυψης συγκεκριμένων πληθυσμών που υπολείπονται στους εμβολιασμούς ώστε να γίνουν οι αναγκαίες στοχευμένες παρεμβάσεις.
Με το Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών θα είναι ευχερής η εκτίμηση της επιδημιολογίας των λοιμωδών νόσων στη χώρα μας. Η εφαρμογή βάσει των συστάσεων του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών πρέπει να είναι συνεχής, ώστε να μη δημιουργούνται κενά στην ανοσοποίηση του πληθυσμού. Ο κίνδυνος από πλημμελή εμβολιασμό είναι η επανεμφάνιση των νόσων που προλαμβάνονται με τα εμβόλια. Παράγοντες που μπορεί να ευθύνονται για την απορρύθμιση του προγράμματος είναι οι ελλείψεις εμβολίων ή η ύπαρξη μεγάλου αριθμού ανεμβολίαστων ή πλημμελώς εμβολιασμένων (πρόσφυγες, μετανάστες), οι εκ πεποιθήσεως αρνητές των εμβολίων, οι πολεμικές συρράξεις, η πανδημία.
Η πανδημία COVID-19 είχε ως αποτέλεσμα να καθυστερήσουν ή να μη πραγματοποιηθούν τα βασικά εμβόλια σε όλες τις χώρες, γεγονός που επιβάλλει εντατικοποίηση της προσπάθειας αναπλήρωσης των κενών της εμβολιαστικής κάλυψης. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, κατά τη διάρκεια της πανδημίας το 2020, 23 εκατομμύρια παιδιά δεν εμβολιάστηκαν με τα βασικά εμβόλια, αριθμός κατά 3,7 εκατομμύρια μεγαλύτερος από εκείνον του 2019. Η πανδημία είχε σοβαρές επιπτώσεις στα εμβολιαστικά προγράμματα όλων των χωρών λόγω παραλείψεων, ακυρώσεων, υποστελέχωσης των υπηρεσιών εμβολιασμού και πλημμελούς επιδημιολογικής επιτήρησης των νοσημάτων.
Στο έργο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών (ΕΕΕ) περιλαμβάνεται σε περίπτωση επιδημιών και έκτακτων συμβάντων Δημόσιας Υγείας η διατύπωση συστάσεων εμβολιασμού και ο καθορισμός προτεραιοτήτων. Ως προς τον γενικευμένο εμβολιασμό κατά της CΟVID-19 η επιτροπή, με συγκεκριμένα κριτήρια, επιστημονικά τεκμηριωμένα, καθόρισε την προτεραιοποίηση του εμβολιασμού του πληθυσμού με βάση την προφύλαξη από αυξημένο κίνδυνο για σοβαρή νόσηση. Παράλληλα διασφάλισε τις θεμελιώδεις αρχές, όπως της ωφέλειας και μη βλάβης, της ισότητας, της δικαιοσύνης, της αλληλεγγύης και μέγιστης ωφέλειας.
Η διατύπωση των συστάσεων εμβολιασμού ανάλογα με τις ομάδες πληθυσμού, την επιδημιολογική φάση της νόσου CΟVID-19, όπως και τη διαθεσιμότητα των εμβολίων, συνέβαλαν σημαντικά στην ομαλή εξέλιξη του εμβολιαστικού προγράμματος «Ελευθερία».
Το εμβολιαστικό πρόγραμμα αποτελεί σημαντικό πυλώνα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και της καθολικής υγειονομικής κάλυψης του πληθυσμού. Οι προκλήσεις για το μέλλον του εκτείνονται σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς: παραγωγή νέων εμβολίων για αναδυόμενα λοιμώδη νοσήματα, μείωση της μικροβιακής αντοχής, πρόληψη κακοηθειών, ενδυνάμωση της έρευνας σχετικά με την παθογένεια και ανοσολογία των λοιμώξεων. Ο σημαντικότερος όμως στόχος της προσπάθειας για ευρεία εμβολιαστική κάλυψη είναι η βελτίωση της ποιότητας της ζωής και του προσδόκιμου επιβίωσης χωρίς την απειλή των λοιμωδών νοσημάτων. Η ισότιμη πρόσβαση στο δημόσιο αγαθό, όπως είναι το εμβόλιο, αποτελεί δικαίωμα που πρέπει να απολαμβάνει στο σύνολό της η παγκόσμια κοινότητα».
* Η Μαρία Θεοδωρίδου είναι Οµότιµη καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιµωξιολογίας Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), πρόεδρος Εθνικής Επιτροπής Εµβολιασµών
** Η MSD Ελλάδος υποστηρίζει την πρωτοβουλία του «Πρώτου Θέματος» να αναδείξει τη σημασία του εμβολιασμού. Η φαρμακευτική εταιρεία δεν έχει καμιά ανάμειξη στην επιλογή των αρθρογράφων και στο περιεχόμενο των κειμένων.
Διαβάστε ακόμη:
Κορωνοϊός: Ξεκίνησε ο εμβολιασμός των παιδιών κάτω των 5 ετών
Πλεύρης: Ελεγχόμενη η αύξηση των κρουσμάτων – Η Omicron δεν πιέζει όπως η Δέλτα το ΕΣΥ
