Tο λεμφοίδημα αποτελούσε μέχρι πρόσφατα μια χρόνια και ανίατη πάθηση για την οποία οι ασθενείς άκουγαν συνεχώς το κλισέ «θα μάθεις να ζεις με αυτό». Εκείνοι που πάσχουν από λεμφοίδημα περιγράφουν ότι έχουν συνεχόμενη ενόχληση με πόνο και αίσθημα βάρους στο μέλος που πάσχει, ενώ αρκετοί αναφέρουν ότι παρουσίασαν πολλά επεισόδια λοιμώξεων στο άκρο με το λεμφοίδημα, τα οποία τους ανάγκασαν να νοσηλευτούν για να λάβουν αντιβιοτική θεραπεία. Τα τελευταία χρόνια, η στοχευμένη επιστημονική μελέτη του λεμφικού συστήματος και η εξέλιξη των τεχνικών της μικροχειρουργικής και της βιοτεχνολογίας, έφεραν επανάσταση στο χώρο της ιατρικής προσφέροντας σε κάποιους ασθενείς με λεμφοίδημα ακόμη και την οριστική θεραπεία.
Οι μικροχειρουργικές επεμβάσεις στο επίπεδο των λεμφαγγείων και των λεμφαδένων, αποσκοπούν στην οριστική αποκατάσταση της κυκλοφορίας της λέμφου στο λεμφικό σύστημα και τη σταδιακή βελτίωση του λεμφοιδήματος στην πάσχουσα περιοχή. Το ευχάριστο μήνυμα είναι ότι όλο και συχνότερα, εξειδικευμένες ιατρικές ομάδες απ’ όλο τον κόσμο, δημοσιεύουν τα αποτελέσματά τους από τις καινοτόμες χειρουργικές επεμβάσεις, αποδεικνύοντας ότι η μόνιμη θεραπεία του λεμφοιδήματος μπορεί πλέον να επιτευχθεί, προσφέροντας συγχρόνως στον ασθενή μια νέα προοπτική στην ποιότητα ζωής του.
Οι δύο κύριες χειρουργικές επεμβάσεις που εφαρμόζονται ανάλογα με την περίπτωση του λεμφοιδήματος είναι η μεταμόσχευση λεμφαδένων και οι λεμφοφλεβικές παρακάμψεις ή αναστομώσεις. Επιπλέον, η χρήση της βιοτεχνολογίας με την εφαρμογή ινών κολλαγόνου και η επέμβαση της λιπεκτομής, προσφέρουν περαιτέρω βελτίωση στα ήδη ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Η μεταμόσχευση λεμφαδένων κατέχει ίσως την κορυφαία μέθοδο αντιμετώπισης της νόσου του λεμφοιδήματος. Η επέμβαση εφαρμόσθηκε για πρώτη φορά από την Corinne Becker στη Γαλλία στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ενώ στην Ελλάδα η πρώτη μεταμόσχευση λεμφαδένων έγινε το 2011 και έκτοτε συνεχίζει να εφαρμόζεται με ιδιαίτερη επιτυχία. Το σκεπτικό της επέμβασης ακολουθεί μια απολύτως λογική μεθοδολογία, αφού στοχεύει στην αποκατάσταση των λεμφαδένων που απουσιάζουν ή είναι τραυματισμένοι, με άλλους υγιείς λεμφαδένες του ίδιου του ασθενή. Μέσω της επέμβασης μεταφέρονται 2-3 λειτουργικοί λεμφαδένες από μια υγιή περιοχή του σώματος, στο σημείο του σώματος που πάσχει από λεμφοίδημα. Εκεί οι νέοι λεμφαδένες μεταφέρουν συστατικά που βοηθούν στη δημιουργία και ανάπτυξη νέων λεμφαγγείων (λεμφαγγειογένεση), με αποτέλεσμα τη σταδιακή αποκατάσταση της λεμφικής κυκλοφορίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεταμόσχευσης λεμφαδένων αποτελεί η περίπτωση των ασθενών που έχουν υποβληθεί σε μαστεκτομή και αφαίρεση των λεμφαδένων της μασχάλης, για τη θεραπεία του καρκίνου του μαστού. Η χειρουργική αφαίρεση των λεμφαδένων, δημιουργεί ένα έλλειμμα στο λεμφικό δίκτυο και διακοπή της κυκλοφορίας της λέμφου. Με τη μεταμόσχευση των λεμφαδένων, μεταφέρουμε λεμφαδένες από το δέρμα της κοιλιάς στη μασχάλη, και επιχειρούμε τη γεφύρωση του λεμφικού ελλείμματος και την επανακυκλοφορία της λέμφου που έχει συσσωρευτεί στο χέρι.
Τα αποτελέσματα τις περισσότερες φορές είναι ευεργετικά, εξαφανίζεται ο πόνος και το αίσθημα βάρους, ενώ επιστρέφει η ισορροπία στο λεμφικό σύστημα. Οι ασθενείς μετά την επέμβαση αισθάνονται πολύ γρήγορα ανακούφιση, ενώ σταδιακά αποκαθίσταται τόσο η λειτουργικότητα, όσο και η εμφάνιση των χεριών ή των ποδιών τους.
Παράλληλα, η πρόοδος της βιοτεχνολογίας οδήγησε στη δημιουργία ειδικών ινών κολλαγόνου, οι οποίες προσφέρουν το περιβάλλον για να κατευθύνουν τη αναγέννηση καινούριων λεμφαγγείων (λεμφαγγειογένεση). Οι ειδικές ίνες κολλαγόνου, οι οποίες έχουν λάβει έγκριση για κλινική εφαρμογή σε ασθενείς με λεμφοίδημα από την Ευρωπαϊκή ένωση, τοποθετούνται εύκολα κάτω από το δέρμα, ενώ για την καλύτερη απόδοσή τους συνδυάζονται μαζί με τους μεταμοσχευμένους λεμφαδένες προκειμένου να προσφέρουν καλύτερα αποτελέσματα και πιο γρήγορη αποθεραπεία. Μέσα και γύρω από τις ίνες κολλαγόνου δημιουργούνται πολλά μικρά λεμφαγγεία που βοηθούν στην άμεση κυκλοφορία της λέμφου.
Μια διαφορετική μικροχειρουργική προσέγγιση αποτελούν οι λεμφοφλεβικές αναστομώσεις ή παρακάμψεις, οι οποίες ενδείκνυνται σε ασθενείς που έχουν γεννηθεί χωρίς λεμφαδένες ή με πολύ λίγα και μικρά λεμφαγγεία ή δεν μπορούν να υποβληθούν σε μεταμόσχευση λεμφαδένων. Η επέμβαση στοχεύει να δημιουργήσει μικροχειρουργικές «ενώσεις» λεμφαγγείων με φλέβες, οι οποίες βοηθούν την «παράκαμψη» της λέμφου από τα λεμφαγγεία στα αιμοφόρα αγγεία και σταδιακά «αδειάζουν» την περιοχή που πάσχει από λεμφοίδημα. Μερικές φορές η επέμβαση μπορεί να συνδυαστεί με τη μεταμόσχευση λεμφαδένων ή την τοποθέτηση ινών κολλαγόνου. Επίσης, οι λεμφοφλεβικές αναστομώσεις εφαρμόζονται για την πρόληψη του λεμφοιδήματος μετά το λεμφαδενικό καθαρισμό, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Τέλος, η λιπεκτομή με τη μέθοδο της λιποαναρρόφησης εφαρμόζεται στις περιπτώσεις όπου το λεμφοίδημα είναι πολύ προχωρημένο ή έχει μετατραπεί σε λιποίδημα. Σε πολλούς ασθενείς με λεμφοίδημα μετά τη μικροχειρουργική επέμβαση στα λεμφαγγεία, το υγρό στοιχείο της λέμφου υποχωρεί και παραμένουν μόνο τα λιποκύτταρα. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η αφαίρεση των λιποκυττάρων μέσω ειδικής τεχνικής λιποαναρρόφησης οδηγεί σε σημαντική μείωση του όγκου του πάσχοντος μέλους. Πρόκειται για μια επέμβαση που βελτιώνει την αισθητική της περιοχής του λεμφοιδήματος, μειώνει τα επεισόδια λοιμώξεων του δέρματος και ανακουφίζει άμεσα από τα βαριά συμπτώματα.
Ανεξαρτήτως από τη χειρουργική μέθοδο θεραπείας που θα ακολουθήσουμε, η αποκατάσταση ολοκληρώνεται με την εφαρμογή λεμφικών μαλάξεων ενδυνάμωσης της λεμφικής κυκλοφορίας, περιδέσεις, εφαρμογή ελαστικών ενδυμάτων, περιποίηση του δέρματος, οδηγίες διατροφής, αερόβιες ασκήσεις και ψυχολογική υποστήριξη.
