Το μελάνωμα είναι η πιο επικίνδυνη μορφή καρκίνου του δέρματος και αποτελεί σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία, καθότι τα νέα περιστατικά αυξάνονται συνεχώς στον δυτικό κόσμο. Αποτελεί τον κακοήθη όγκο με τη μεγαλύτερη αύξηση νέων περιστατικών στους άνδρες και τον δεύτερο αντίστοιχα στις γυναίκες.
Παράγοντες κινδύνου αποτελούν η εντατική, διαλείπουσα έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία Α και Β. Τα επανειλημμένα ηλιακά εγκαύματα σε παιδική ηλικία είναι επιβαρυντικός παράγοντας. Τα ανοιχτόχρωμα άτομα και αυτά με πολλαπλούς σπίλους δέρματος ή δυσπλαστικούς σπίλους έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Επιπλέον έχουν αναγνωριστεί συγκεκριμένα γονίδια που συνδέονται με την ανάπτυξη της νόσου.
Σε μελανώματα πάχους μικρότερου του 1 χιλ. η πενταετής επιβίωση υπερβαίνει το 90%, ενώ όταν υπάρχει μετάσταση σε τοπικοπεριοχικούς λεμφαδένες (στάδιο ΙΙΙ) τα ποσοστά επιβίωσης κυμαίνονται μεταξύ 20% και 70%. Δυστυχώς ιστορικά, σε περίπτωση μεταστατικής νόσου, τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης δεν ξεπερνούσαν το 15%-20%.
Μετά το χειρουργείο
Η χειρουργική αντιμετώπιση είναι ο κύριος τρόπος θεραπείας του μελανώματος αρχικού σταδίου, δεν είναι όμως αρκετή στις περιπτώσεις όπου υπάρχει εξάπλωση της νόσου σε τοπικούς λεμφαδένες. Τότε ο ασθενής ωφελείται σημαντικά αν λάβει συμπληρωματική θεραπεία και πρόσφατα υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις, με την έγκριση από τον Αμερικάνικο Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), αλλά και τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό (EMA), παραγόντων Ανοσοθεραπείας, όπως του Νivolumab, ενός anti-PD1 αναστολέα, αλλά και ενός συνδυασμού αναστολέων έναντι των γονιδίων BRAF και ΜΕΚ (Dabrafenib + Trametinib), σε περίπτωση που ο ασθενής φέρει τη μετάλλαξη του BRAF, με βάση αποτελέσματα μεγάλων κλινικών μελετών φάσης ΙΙΙ.
Επιπλέον πρόσφατα στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Ογκολογίας (ESMO 2018) παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά ενθαρρυντικά δεδομένα προεγχειρητικού συνδυασμού Ανοσοθεραπείας, με τους παράγοντες Nivolumab και Ipilimumab, ενός anti-CTLA4 αναστολέα, σε ασθενείς σταδίου ΙΙΙ και αναμένεται περαιτέρω αξιολόγηση σε μεγαλύτερη μελέτη.
Στη θεραπεία του μεταστατικού μελανώματος, τα τελευταία χρόνια υπάρχουν σημαντικές εξελίξεις που έχουν αλλάξει τη φυσική πορεία της δύσκολης αυτής νόσου, δίνοντας ελπίδα στους ασθενείς.
Το μελάνωμα αποτελεί πρότυπο θεραπείας για τις στοχευμένες θεραπείες μέσω της αναστολής της οδηγού μετάλλαξης BRAF που υπάρχει σε ποσοστό 45-50% των περιπτώσεων, με εγκεκριμένους συνδυασμούς BRAF + MEK αναστολέων, όπως Dabrafenib + Trametinib και Vemurafenib + Cobimetinib, αλλά και για την Ανοσοθεραπεία.
Τα οφέλη της Ανοσοθεραπείας
Ειδικά η Ανοσοθεραπεία αποτελεί «βασικό θεραπευτικό πυλώνα» του μεταστατικού μελανώματος μέσω εγκεκριμένων παραγόντων, όπως οι αναστολείς των σημείων ελέγχου του ανοσοποιητικού Ipilimumab, Nivolumab και Pembrolizumab, με αποδεδειγμένο όφελος επιβίωσης, ανεξαρτήτως ύπαρξης μετάλλαξης του BRAF, με τους παράγοντες Nivolumab και Pembrolizumab να έχουν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα σε σχέση με το Ipilimumab στην πρώτη γραμμή θεραπείας.
Παράλληλα, υπάρχουν κλινικές μελέτες που αξιολογούν συνδυασμούς των παραγόντων Ανοσοθεραπείας μεταξύ τους ή με στοχευτικούς παράγοντες, ενώ υπάρχει ήδη ένας εγκεκριμένος συνδυασμός Ανοσοθεραπείας, αυτός του Ipilimumab με το Nivolumab, με ανταποκρίσεις της τάξης του 60%, έναντι 40% περίπου με το Νivolumab και, το κυριότερο, όπως παρουσιάστηκε στο ESMO 2018, με υψηλά ποσοστά τετραετούς πλέον ολικής επιβίωσης της τάξης του 53%, τα υψηλότερα σε σχέση με κάθε άλλη εγκεκριμένη Ανοσοθεραπεία για ασθενείς με μεταστατικό μελάνωμα.
Βέβαια, πρόκειται για παράγοντες που έχουν ιδιαίτερο προφίλ τοξικότητας και πρέπει να χορηγούνται από ιατρούς με εξοικείωση και εμπειρία στην αντιμετώπισή της. Τέλος, πρέπει να τονιστεί ότι εκτός από τους εγκεκριμένους παράγοντες, είναι διαθέσιμες στη χώρα μας αρκετές κλινικές μελέτες με νέους συνδυασμούς, επιτρέποντας στους Έλληνες ασθενείς να έχουν πρόσβαση στις πλέον καινοτόμες θεραπείες.
