Εκτιμάται ότι μία στις οκτώ γυναίκες θα παρουσιάσει καρκίνο του μαστού ή με άλλα λόγια ο κίνδυνος να εμφανίσει μια γυναίκα καρκίνο του μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της είναι 13%. Ωστόσο, ενώ η συχνότητά του αυξάνεται, η θνητότητα από τη νόσο μειώνεται. Αυτό οφείλεται στις σημαντικές θεραπευτικές εξελίξεις των τελευταίων ετών. Ο καρκίνος του μαστού δεν αντιμετωπίζεται πια ως μια νόσος, αλλά εστιάζουμε στην εξατομίκευση της θεραπείας με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε ασθενούς. Η εξατομικευμένη θεραπεία βασίζεται σε καινοτόμα φάρμακα τα οποία στοχεύουν σε εξειδικευμένα μόρια των καρκινικών κυττάρων που εμπλέκονται στον πολλαπλασιασμό και την επιβίωσή τους. Στον καρκίνο του μαστού ανάλογα με την έκφραση των ορμονικών υποδοχέων ER, PR και της ογκοπρωτεΐνης ΗER-2 εφαρμόζεται και ανάλογη στοχευμένη θεραπεία.
Πρώιμη νόσος
Η ευαισθητοποίηση και η ενημέρωση των γυναικών καθώς και η ευρεία εφαρμογή του μαστογραφικού ελέγχου έχουν ως αποτέλεσμα η πλειονότητα των περιστατικών να διαγιγνώσκονται σε αρχικό στάδιο. Η χειρουργική επέμβαση αποτελούσε έως τώρα το πρώτο θεραπευτικό βήμα. Ωστόσο, σε καρκίνους HER2 θετικούς, σε όγκους τριπλά αρνητικούς, καθώς και σε τοπικά προχωρημένους καρκίνους η χορήγηση χημειοθεραπείας πριν από τη χειρουργική επέμβαση συνιστάται διεθνώς και είναι η πλέον ενδεδειγμένη πρακτική.
Η μαστεκτομή αποτελεί παρελθόν
Σήμερα η συντριπτική πλειονότητα των ασθενών αντιμετωπίζεται με ευρεία εκτομή του όγκου (ογκεκτομή) και δειγματοληψία ειδικά σημασμένου λεμφαδένα στη σύστοιχη μασχάλη. Η προσέγγιση αυτή δίνει τη δυνατότητα ενός άψογου αισθητικού αποτελέσματος, σημαντικά ανώτερου σε σχέση με τις εκτεταμένες χειρουργικές παρεμβάσεις του παρελθόντος. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι η προσέγγιση της ογκεκτομής δεν υστερεί θεραπευτικά της μαστεκτομής, αρκεί μετά την ογκεκτομή να ακολουθήσει συμπληρωματικά ακτινοθεραπεία. Αυτό είναι εφικτό επειδή με την ευρεία εφαρμογή του μαζικού προληπτικού ελέγχου με μαστογραφία και υπέρηχο μαστών οι περισσότερες ασθενείς διαγιγνώσκονται σε αρχικά στάδια με μικρούς όγκους. Ακόμα όμως και στις περιπτώσεις των ασθενών που παρουσιάζουν τοπικά προχωρημένη νόσο, η χορήγηση προεγχειρητικής θεραπείας μειώνει το μέγεθος του όγκου και κατά αυτό τον τρόπο μπορεί να αποφευχθεί η μαστεκτομή.
Επίσης, στις περιπτώσεις όπου κρίνεται ενδεδειγμένη η μαστεκτομή, αυτή συνδυάζεται με την άμεση, στον ίδιο δηλαδή χειρουργικό χρόνο, πλαστική αποκατάσταση του μαστού, ώστε η ασθενής να μη βιώνει την τραυματική εμπειρία της απώλειας του μαστού.
Photo Credit: Getty Images/Ideal Image
Συμπληρωματική θεραπεία
Σήμερα γνωρίζουμε ότι περίπου το 70% των ασθενών σταδίου Ι (χωρίς θετικούς λεμφαδένες) ορμονοευαίσθητου καρκίνου του μαστού δεν θα ωφεληθεί από τη χορήγηση συμπληρωματικής χημειοθεραπείας μετά τη χειρουργική επέμβαση, κάτι που αποκαλύπτουν οι μοριακές υπογραφές της νόσου. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτά τα τεστ είναι διαθέσιμα στη χώρα μας και αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ. Μια νέα θεραπευτική στρατηγική αποτελεί η παράταση στη χορήγησης συμπληρωματικής ορμονοθεραπείας από 5 σε 10 χρόνια.
Μεταστατικός καρκίνος
Στη θεραπεία του μεταστατικού ορμονοευαίσθητου καρκίνου του μαστού (ER, PR θετικούς και HER2 αρνητικούς όγκους) μια νέα κατηγορία φαρμάκων, οι αναστολείς της κυκλίνης (CDK4/6 inhibitors), χαρίζει στις ασθενείς περισσότερα χρόνια ποιοτικής ζωής. Μια ασθενής μπορεί πλέον να αποφύγει επί μακρόν τη χημειοθεραπεία και να επιστρέψει στη ζωή της λαμβάνοντας μια θεραπεία από του στόματος με ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες και χωρίς απώλεια μαλλιών.
Για τις ασθενείς με HER2 θετική νόσο η θεραπεία με νέες anti-HER2 στοχεύουσες θεραπείες προσφέρουν σημαντικό όφελος στην επιβίωση, μετατρέποντας πραγματικά μια δύσκολη ασθένεια σε χρόνια νόσο με πολύ καλή ποιότητα ζωής.
Για τη δύσκολη κατηγορία του τριπλά αρνητικού καρκίνου του μαστού, πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι οι ασθενείς έχουν σημαντικό κλινικό όφελος αν λάβουν συνδυασμό ανοσοθεραπείας και χημειοθεραπείας. Το όφελος αυτό αφορά τις ασθενείς με έκφραση του δείκτη PDL-1.
Κληρονομικός καρκίνος
Σε μικρό ποσοστό (5%-10%) των ασθενών ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομικός. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού και των ωοθηκών συνήθως οφείλεται σε παθολογικές μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1/2. Αξίζει να τονιστεί ότι ο γονιδιακός έλεγχος πρέπει να γίνεται σε επιλεγμένο πληθυσμό που πληροί συγκεκριμένα κριτήρια. Οσον αφορά τις ασθενείς με μετάλλαξη στα γονίδια BRCA1/2, μια νέα κατηγορία φαρμάκων, σε μορφή χαπιών, οι αναστολείς της PARP, που επιδιορθώνουν τις βλάβες στο DNA έχουν ανοίξει νέους σημαντικούς θεραπευτικούς δρόμους.
Στηρίζοντας τις γυναίκες
Θα ήταν σημαντική παράλειψη αν δεν αναφέραμε τη σημαντική συνδρομή των συλλόγων ασθενών, οι οποίοι με τη συνεχή και ουσιαστική παρουσία τους υποστηρίζουν σε κάθε επίπεδο (ενημέρωσης, ψυχολογικής, ακόμα και οικονομικής στήριξης) τις ασθενείς με καρκίνο του μαστού καθ’ όλη τη διάρκεια αυτού του ταξιδιού. Επίσης, το δίκτυο «Γυναίκες στην Ογκολογία», που έχει την καινοτομία να αποτελείται από γυναίκες ογκολόγους, επιπλέον των συνεχών δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, έχει δημιουργήσει τη διαδικτυακή πλατφόρμα w4life.gr με στόχο την αξιόπιστη και υπεύθυνη ενημέρωση, ενώ σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρία Παθολόγων Ογκολόγων Ελλάδας προσφέρει τη δυνατότητα δωρεάν ελέγχου για κληρονομικό καρκίνο του μαστού σε οικονομικά αδύναμες ασθενείς. Αξίζει να αναφερθεί ότι μέσω αυτού του προγράμματος έχουν ήδη πραγματοποιηθεί πάνω από 200 τέτοιες γονιδιακές εξετάσεις.
Διατήρηση της γονιμότητας
Σήμερα γνωρίζουμε ότι η εγκυμοσύνη μετά τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού είναι ασφαλής και εφικτή, ακόμα και στις περιπτώσεις των ασθενών των οποίων η νόσος είναι ορμονοευαίσθητη. Η επιθυμία απόκτησης παιδιών μπορεί να επιτευχθεί με τη διατήρηση της αναπαραγωγικής ικανότητας των ασθενών. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικές η σωστή ενημέρωση και η συνεργασία με εξειδικευμένη στην αναπαραγωγή ομάδα γυναικολόγων.
*Η Δρα Ελένη Γαλάνη είναι Παθολόγος Ογκολόγος
