Ο καρκίνος του προστάτη είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο στους άνδρες. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA – Prostate Specific Antigen) έχει συντελέσει στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της νόσου. Πλέον, ο καρκίνος του προστάτη δεν είναι μια ανίατη πάθηση που οδηγεί άμεσα στο θάνατο. Ακόμα και όταν δεν ανταποκρίνεται στην κλασική ορμονοθεραπεία (ευνουχοάντοχη νόσο) ή όταν αναπτύσσονται μεταστάσεις υπάρχουν νέα φάρμακα από το στόμα που επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου, αυξάνουν την επιβίωση και βελτιώνουν τη ποιότητα ζωής, καθώς και το διάστημα μέχρι την έναρξη της χημειοθεραπείας. Τα νεότερα αυτά φάρμακα στοχεύουν κυρίως τον ανδρογονικό υποδοχέα (ARTA- Androgen Receptor Targeting Agents) και είναι ανεκτά χωρίς σοβαρές παρενέργειες. Απαραίτητη προϋπόθεση επιτυχίας τους είναι η συμμόρφωση των ασθενών στην λήψη τους και στην τακτική παρακολούθηση. Αν οι ασθενείς σταματήσουν την θεραπεία τους, ο καρκίνος θα εξελιχθεί σε επόμενα στάδια, με δυσάρεστες συνέπειες στη ποιότητα ζωής τους και στην επιβίωσή τους.
Δυστυχώς, η πανδημία COVID-19 έχει προκαλέσει προβλήματα στην διάγνωση, θεραπεία και παρακολούθηση των ασθενών με καρκίνο προστάτη, όπως και γενικότερα των καρκινοπαθών. Αναγνωρίζοντας τα προβλήματα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ουρολογική Εταιρεία (EAU- European Association of Urology) εξέδωσε ανάλογες κατευθυντήριες οδηγίες, ορίζοντας τέσσερα επίπεδα προτεραιότητας (μικρή, μέση, υψηλή και επείγουσα) για την αντιμετώπιση και παρακολούθηση ασθενών με καρκίνο προστάτη.
Για τους ασθενείς με μεταστατική ορμονοευαίσθητη νόσο ή ευνοουχοάντοχη νόσο (μη μεταστατική και μεταστατική) υπάρχει η γενική οδηγία αποφυγής της χημειοθεραπείας, λόγω κινδύνου ουδετεροπενίας και λόγω της ανάγκης συχνών επισκέψεων στα νοσοκομεία. Επίσης, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα όπως είναι τα στεροειδή καλό είναι να αποφεύγονται. Σε όλες τις περιπτώσεις θα πρέπει να συνεχίζεται η ορμονοθεραπεία με τα ανάλογα της εκλυτικής ορμόνης των γοναδοτροπινών (LHRH- Luteinising hormone-releasing hormone) προτιμώντας τις τρίμηνες και εξάμηνες θεραπείες έναντι των μηνιαίων. Όπου υπάρχει θεραπευτική ένδειξη, αντί της χημειοθεραπείας θα πρέπει να προτιμάται η λήψη από το στόμα των νεότερων ARTA.
Οι ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο προστάτη είναι συνήθως μεγαλύτερης ηλικίας με συνοδά προβλήματα υγείας. Για το λόγο αυτό θα πρέπει η θεραπεία τους να γίνεται χωρίς μετακινήσεις. Μάλιστα, η αντιμετώπιση της μεταστατικής ευνοχοάντοχης νόσου είναι υψηλής προτεραιότητας και η έναρξη της πρέπει να γίνει εντός έξι εβδομάδων από τη διάγνωση, με σύσταση για χορήγηση των νεότερων ARTA.
Οι ασθενείς με καρκίνο προστάτη που λαμβάνουν θεραπεία ανδρογονικού αποκλεισμού (ADT– Androgen Deprivation Therapy) δεν πρέπει να την διακόπτουν λόγω COVID-19. Το αντίθετο μάλιστα, καθώς έχουν δημοσιευτεί μελέτες που δείχνουν ότι ο ανδρογονικός αποκλεισμός έχει μερικώς προστατευτική δράση έναντι του COVID-19. Η εξήγηση που δίνεται είναι ότι ο ιός χρησιμοποιεί την διαμεμβρανική πρωτεάση σερίνης TMPRSS2 (transmembrane protease serine 2) για σύντηξη του με την κυτταρική μεμβράνη. Το μόριο αυτό υπερ-εκφράζεται στα κύτταρα του καρκίνου του προστάτη και η παραγωγή του ρυθμίζεται από τον ανδρογονικό υποδοχέα. Αναμένονται τα αποτελέσματα μεγαλύτερων μελετών για την επιβεβαίωση της πιθανής προστατευτικής δράσης του ανδρογονικού αποκλεισμού, έναντι του COVID-19.
Η παρακολούθηση των ασθενών με καρκίνο προστάτη μπορεί να πραγματοποιηθεί από τους θεράποντες ιατρούς και από απόσταση μέσω των άυλων παραπεμπτικών (πχ PSA, απεικονιστικών εξετάσεων) και συνταγογραφήσεων όταν δεν είναι δυνατή η δια ζώσης συνάντηση τους.
Συμπερασματικά, βιώνοντας το δεύτερο κύμα της πανδημίας COVID-19, οι ασθενείς με καρκίνο προστάτη πρέπει να μην αμελούν και να μην σταματούν την θεραπεία τους ή να καθυστερούν να επικοινωνήσουν με τον ιατρό τους, γιατί ο καρκίνος μοιραία θα εξελιχθεί. Με την εμπειρία των πρώτων μηνών της πανδημίας, η συνέχιση της θεραπείας και η παρακολούθηση (δια ζώσης και εξ αποστάσεως) θα προσφέρει την καλύτερη δυνατή φροντίδα στους ασθενείς με καρκίνο προστάτη.
*O Αθανάσιος Παπατσώρης είναι Αν. Καθηγητής Ουρολογίας ΕΚΠΑ, Β’ Πανεπιστημιακή Ουρολογική Κλινική, Γ.Ν.Α «Σισμανόγλειο»
